Aleksy Deruga

Aleksy Deruga

Data i miejsce urodzenia	29 września 1908 Łowicz
Data śmierci	9 lutego 1981
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia dziejów nowożytnych i dyplomacji
Alma Mater	Uniwersytet Wileński
Profesura	1973
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Akademia Nauk Politycznych w Warszawie Szkoła Główna Służby Zagranicznej

Aleksy Deruga (ur. 29 września 1908 w Łowiczu, zm. 9 lutego 1981) – polski historyk dziejów nowożytnych i dyplomacji, badacz dziejów Cerkwi Prawosławnej w Rzeczypospolitej.

Życiorys

W latach 1915–1918 przebywał w Rosji. W okresie 1930–1934 studiował historię na USB, uczeń Stanisława Kościałkowskiego. Od 1934 zatrudniony w Instytucie Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie. Doktorat w 1939 pod kierunkiem Stanisława Kościałkowskiego. Od 1939 zatrudniony w Bibliotece Uniwersyteckiej w Wilnie. Od 1940 roku do sierpnia 1941 nauczyciel, następnie kierownik gimnazjum, słuchacz Niedzielnego Uniwersytetu Marksizmu-Leninizmu oraz seminarium marksistowskiego prowadzonego przez Stefana Jędrychowskiego. W czasie okupacji niemieckiej pracował jako urzędnik. Po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną współzałożyciel Związku Patriotów Polskich w Wilnie. Od października 1945 w Polsce. Do 1946 roku był zatrudniony w Wojewódzkim Urzędzie Informacji i Propagandy w Bydgoszczy. Od 1946 dyrektor PAP, jednocześnie wykładowca Akademii Nauk Politycznych. Od lutego 1946 członek PPR/PZPR. Od 1951 wykładał w Szkole Głównej Służby Zagranicznej

Wybrane publikacje

• Piotr Wielki a bazylianie potoccy, Wilno 1934.
• Biskup Józef Szumlański (1667-1708), Lwów 1935 („Collecta Theologica” 16 (1935), fasc. 3).
• Katolicyzm w Moskwie (1684-1704), Kraków 1935 („Przegląd Powszechny” 52 (1935), nr 11/12, s. 161-374).
• Regesta listów metropolity unickiego Leona Kiszki do ks. Karola Stanisława Radziwiłła, kanclerza W. lit. i jego żony (1705-1728), 1935.
• Jeszcze jeden rękopis bazylianina Jana Olszewskiego (†1723), Wilno 1936.
• Piotr Wielki a unici i unja Kościelna 1700-1711, Wilno: Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej 1936.
• Walka z rusyfikacją kościoła prawosławnego w Polsce w epoce Sejmu Wielkiego (1788-1792): (z powodu książki E. Sakowicza), Wilno 1936.
• Przyczynki do dziejów prawosławia w Dzisnie w latach 1789-1791, Wilno 1937.
• W sprawie bibljografji kościoła prawosławnego w Polsce (odpowiedź p. prof. K. Chodynickiemu), Wilno: nakładem autora 1937.
• Kościół prawosławny a sprawa „buntu” w 1789 r. we wschodnich województwach Rzplitej, Wilno 1938.
• Aktualność Żeromskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1946.
• Historia dyplomatyczna Wielkiej Brytanii w latach 1898-1939. Cz. 1: Od splendid isolation do wybuchu pierwszej wojny światowej, Warszawa: Akademia Nauk Politycznych Zakład Wydawnictw 1950.
• Historia imperializmu niemieckiego: skrypt wykładów na Wydz. Dyplomatyczno-Konsularnym w roku akad. 1949/1950. Cz. 1: Imperializm niemiecki w okresie przejścia od „swobodnego” kapitalizmu domonopolistycznego [!] do imperializmu i wczesna doba walk o ponowny podział świata, Warszawa: Akademia Nauk Politycznych Zakład Wydawnictw 1950.
• Historia stosunków międzynarodowych od Komuny Paryskiej do Rewolucji Październikowej. Cz. 1: 1871-1898, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1955.
• Historia stosunków międzynarodowych od Komuny Paryskiej do Rewolucji Październikowej. Cz. 2: 1898-1917, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1955.
• Zarys dziejów Francji 1871-1914, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1957.
• Pierwsza wojna światowa 1914-1918, oprac. Aleksy Deruga, Janina Derużyna, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1960. Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole, nr 47.
• Sprawy międzynarodowe 1870-1914, oprac. Aleksy Deruga, Janina Derużyna, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1960. Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole, nr 40.
• Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 4: Kwiecień 1921 – maj 1926, red. Natalia Gąsiorowska-Grabowska, I. A. Chrienow, t. 4 oprac. Aleksy Deruga, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1965.
• Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy, 1918-1919, Warszawa: Książka i Wiedza 1969.

Bibliografia

• Mirosław Filipowicz, Wobec Rosji. Studia z dziejów historiografii polskiej od końca XIX wieku po II wojnę światową, Lublin 2000, s. 100-101.
• Michał Kozłowski, Nauczyciel i wychowawca. O uczniach Stanisława Kościałkowskiego [w:] Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. Małgorzata Dąbrowska, Warszawa–Łódź IPN 2016, s. 130-179 [2].
• Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007, s. 39, przyp. 93.