Czehryń
49°04′N 32°40′E/49,066667 32,666667 Widok miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Data założenia |
1588 | ||||
| Prawa miejskie |
1592 | ||||
| Powierzchnia |
14 km² | ||||
| Wysokość |
110 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+ 380 4730 | ||||
| Kod pocztowy |
20900 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CA | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego  | |||||
| 49°04′N 32°40′E/49,066667 32,666667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Czehryń (ukr. Чигирин, Czyhyryn) – miasto w centralnej części Ukrainy, w obwodzie czerkaskim, w rejonie czerkaskim nad Tiasmynem.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dawniejsze nazwy: Czehryn, Czeryn, Czyryn, Czyhiryn. Nazwa miasta wywodzi się od miejscowej nazwy paleniska, czyli czyryna lub cziryna. Tereny, na których położona jest miejscowość, zostały w 1569 r. przyłączone do Korony. Miasto i twierdza lokowane przez króla Zygmunta III Wazę dzięki staraniom starosty czerkaskiego Aleksandra księcia Wiśniowieckiego 1 maja 1588 roku. Dnia 15 października 1592 roku otrzymało od króla przywilej nadający mu prawa miejskie magdeburskie. Czehryń był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2], położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym korsuńskim w województwie kijowskim[3]. Czehryń graniczył kiedyś z wsiami Birki[4], Strzynówki i Sosnówka.
Pomimo zakazu królewskiego dotyczącego przyjmowania zbiegów miasto w późniejszych latach było zamieszkane przez różnych uciekinierów z całej Rzeczypospolitej. Do pierwszego poważnego buntu przybyszów przeciw władzy królewskiej doszło już w roku 1593 (Powstanie Kosińskiego). W czerwcu 1601 roku na miasto najechało 300 Tatarów pod dowództwem Kozaka Skorohody, jednak najazd odparł z mieszczanami podstarości Wolski. Po buncie atamana kozackiego Doroszenki miasto i zamek wzmiankowano w 1611 roku jako spustoszone. W 1622 roku opisywano, że zamek ma trzy wieże, a samo miasteczko jest otoczone palisadą, w której są dwie bramy. W 1637 roku miasto zajęli zbuntowani Kozacy Pawluka. Ze względu na swoje strategiczne położenie były (po Kudaku) najbardziej na wschód wysuniętą twierdzą Rzeczypospolitej. Czehryń był jedną z głównych siedzib Chmielnickiego podczas wznieconego przez niego powstania, tutaj też przyjmował posłów i zmarł. W 1664 roku kozacki hetman Iwan Brzuchowiecki obległ w zamku Teterę. W 1667 roku po długim oblężeniu polska załoga twierdzy zmuszona była skapitulować przed kozackimi oddziałami Doroszenki. W 1678 roku miasto i twierdzę zdobyły wojska tureckie i całkowicie je zniszczyły. Po długich wojnach prowadzonych od 1654 roku z Rosją i Turcją, miasto powróciło do Polski w roku 1699.
W 1792 roku król Stanisław August Poniatowski potwierdził miastu dawne przywileje. Miasto należało do Rzeczypospolitej do roku 1793, kiedy po II rozbiorze znalazło się w zaborze rosyjskim, od roku 1796 w powiecie czehryńskim w guberni kijowskiej. W roku 1865 liczyło 9329 mieszkańców. Parafie łacińskie w Antonówce i Złotopolu, dekanat zwenigrodzki.
We wrześniu 2017 r. podczas kopania rowu mieszkaniec Czehrynia odkrył 200 czaszek pozbawionych reszty kośćca. Prawdopodobnie jest to masowa mogiła z 1678 r., kiedy twierdzę i miasto zdobyły i zniszczyły wojska tureckie w trakcie wojny rosyjsko-tureckiej[5].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Starostowie czehryńscy
[edytuj | edytuj kod]- Aleksander Wiśniowiecki, starosta czerkaski
- Michał Wiśniowiecki, kasztelan kijowski, 1616
- Jan Daniłowicz, wojewoda ruski, 1628–1636
- Aleksander Koniecpolski, 1647
- Daniel Czapliński, podstarości czehryński
- Bohdan Chmielnicki, 1649–1657
- Jan Wyhowski, 1658
- Jerzy Chmielnicki, 1660
- Paweł Tetera, 1663–1665
- -zburzenie miasta i twierdzy
- Jan Stanisław Jabłonowski, wojewoda ruski, 1731
- Jan Kajetan Jabłonowski, wojewoda bracławski, 1736–1763
- Antoni Barnaba Jabłonowski, wojewoda poznański, 1791
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zamek w Czehryniu[9] – nieistniejący.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online], ukrcensus.gov.ua [dostęp 2021-10-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
- ↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku wyd. Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 115.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-02-19].
- ↑ kb, mn, Mieszkaniec Czechrynia kopał w ogrodzie. Natknął się na 200 ludzkich czaszek [wideo, gazeta.pl, 15.09.2017.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.77
- ↑ Czehryń. [dostęp 2013-09-26].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Czehryn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 783.
- Zamek w Czehryniu
- Rzeczpospolita wirtualna – historia Czehrynia w I Rzeczypospolitej
- Mapa topograficzna 1:100 000. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-20)].
