Kargowa
52°04′19″N 15°51′55″E/52,071944 15,865278
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
.jpg) Ratusz w Kargowej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
1360 | ||||
| Prawa miejskie |
1655 | ||||
| Burmistrz |
Marta Paron | ||||
| Powierzchnia |
4,55 km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 68 | ||||
| Kod pocztowy |
66-120 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
FZI | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  | |||||
Położenie na mapie gminy Kargowa  | |||||
| 52°04′19″N 15°51′55″E/52,071944 15,865278
| |||||
| TERC (TERYT) |
0809044 | ||||
| SIMC |
0988448 | ||||
| Strona internetowa | |||||
Kargowa (niem. Unruhstadt) – miasto w Polsce położone w powiecie zielonogórskim, w województwie lubuskim, siedziba gminy Kargowa, położone w Kotlinie Kargowskiej, nad Obrzycą.
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Kargowa liczyła 3768 mieszkańców[1].
Wieś położona była w 1581 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego[2]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 4,55 km²[3].
Kargowa leży w historycznej Wielkopolsce[4].
W okolicy Kargowej znajdują się trzy jeziora: Linie, Zacisze i Wojnowskie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona została po raz pierwszy w 1360 pod nazwą Cargowo, 1400 pod obecną nazwą Kargowa, 1434 Gargowa, 1443 Dargowa, 1510 Tharghowa[5].
Miejscowość początkowo była wsią należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej. W 1360 w dokumencie sądowym odnotowano pierwszą wzmiankę o istnieniu osady, której właścicielem był wówczas Dzierżykraj - świadek w procesie. Od XV wieku właścicielami miejscowości był ród Kotwiczów. W latach 1400–1402 zanotowano Witka Kotwicz, nazwanego również Wojtkiem. W 1400 był on w sporze sądowym z Przybysławem Gryżyńskim, a w 1402 w sporze z Grzymkiem Brodzkim o 50 grzywien poręki. W latach 1408–1444 właścicielami w miejscowości byli Nikiel Kargowski oraz jego brat niedzielny Bernard lub Burchard Kotwicz. W 1439-1453 właścicielem wsi był Wincenty Kargowski. W 1451 kupił on za 300 grzywien połowę Kargowej od braci Jana i Wincentego z Goździchowa i Puszczykowa koło Wielichowa[5].
W XV wieku miejscowość leżała blisko granicy Polski oraz księstwa głogowskiego. W 1453 Wincenty z Kargowej oraz z Kolska leżącego wówczas w księstwie oraz Wojciech Jarogniewski z Jaromierza polubownie rozgraniczyli Kargową z Jaromierzem. W 1463 wieś leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W roku tym Jędrzych lub Henryk zwany Kargowskim zapisał swojej żonie Katarzynie po 30 grzywien posagu oraz wiana na połowie wsi[5].
W 1528 ustalono przebieg granicy z Klinicami leżącymi wówczas w księstwie głogowskim wzdłuż rzeki Mościska, która wypływała z Wielkiego Lasu identyfikowanego z okolicami obecnej wsi Karszyn. W 1554 odnotowano kopce narożne wsi Kargowa, Kopanicy i Uścia należącego do Jaromierza, które stały nad rzeką Obrzycą. W latach 1542–1603 granica Kargowej z Kopanicą przebiegała w pobliżu ostrowu oraz lasu zwanego Dźwinne. W 1571 podkomorzy wytyczył granicę między Kargową, a częścią Chwalimia należącego do cystersów z Obry. Przebiegała ona od kopca na wzgórzu Strzyżyna przy ujściu rzeki Mościska do rzeki Głogownik[5].
W 1510 dokumenty podatkowe odnotowały w miejscowości 9 półłanków osiadłych i 8 półłanków opustoszałych, 2 karczmy, młyn opustoszały o jednym kole oraz folwark. W 1530 odnotowany został pobór podatków z 3 łanów. W 1563 pobór z 4 łanów, karczmy, młyna wodnego walnego o jednym kole. W 1564 w miejscowości odnotowano 7 łanów. W 1581 miał miejsce pobór z 4 łanów, 1/4 łana należącego do karczmy, a także od 7 zagrodników, 5 komorników, jednego najemnego robotnika zwanego ratajem, 4 rzemieślników, rybaka, owczarza wypasającego 80 owiec, młyna walnika o jednym kole, piłę o jednym kole, wyszynk gorzałki oraz wiatraka dorocznego[5].
- 1637 – z nadania przez króla Władysława IV miejscowość otrzymuje przywilej organizacji czterech jarmarków w roku i jednego targu w tygodniu
- 1641 – miejscowość zostaje zakupiona przez starostę gnieźnieńskiego hrabiego Jerzego Unruga i nazwana Unrugowem (miasto pozostaje własnością rodziny Unrugów od 1661 do 1837 roku)
- 1661 – Kargowa (Unrugowo) otrzymała pełne prawa miejskie z nadania króla Jana Kazimierza w uznaniu zasług Krzysztofa Unruga podczas potopu. Osiedleńcami byli głównie uciekinierzy ze Śląska, którzy byli prześladowani za przekonania religijne[6]. Miasto było położone na granicy Brandenburgii i Śląska przy szlaku z Poznania przez Wolsztyn i Gubin do Drezna, toteż pełniło rolę komory celnej i miejsca postoju podczas podróży do Drezna władców Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. Taki stan rzeczy powodował, że w mieście stacjonował stały posterunek kompanii piechoty.
- 1793 – w wyniku II rozbioru Polski miasto trafia pod administrację Królestwa Prus
- 27 stycznia – polska kompania piechoty dowodzona przez kapitana Stefana Więckowskiego obsadziła ratusz i otworzyła ogień do wkraczającego do miasta batalionu pruskiego przeciwstawiając się zajmowaniu przez Prusaków ziem polskich[7]
- 1807 – Kargowa należy do Księstwa Warszawskiego
- 1815 – w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego trafia ponownie do Królestwa Prus
- 1818 – miasto staje się częścią powiatu babimojskiego
- 1919 – miasto zostaje opanowane przez powstańców wielkopolskich, lecz ze względu na wyraźną przewagę ludności niemieckiej Traktat wersalski pozostawia je w granicach Niemiec w ramach Marchii Granicznej Poznań-Prusy Zachodnie.
- 1938 – Wskutek likwidacji Prowincji Marchia Graniczna Kargowa włączona zostaje do powiatu sulechowsko-świebodzińskiego
- 1945 – miasto ponownie włączone do Polski; większość dotychczasowych mieszkańców zostaje wysiedlonych do Niemiec. Po zasiedleniu miasta ludnością narodowości polskiej nastąpił rozwój przemysłu spożywczego (największym pracodawcą była przed wiele lat Fabryka Cukrów "Dąbrówka" - obecnie oddział Nestlé)[8].
Liczba mieszkańców przed 1945 r.
- 1815 – 1518 mieszkańców
- 1858 – 1920 mieszkańców
- 1885 – 1604 mieszkańców
- 1934 – 1807 mieszkańców
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 3658 mieszkańców[9].
- Piramida wieku mieszkańców Kargowej w 2014 roku[10].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- miasto, w tym rynek, układ urbanistyczny i zabudowa z XVIII i XIX wieku
- kościół poewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbego, klasycystyczny, z XVIII w.; przebudowywany w latach 1801–1805, wieża dobudowana w 1832, ul. Górna 2
- ratusz, z XVII w, przebudowany w 1856 roku
- zespół pałacowy, z XVIII wieku:
- pałac, późnobarokowy pałac z lat 1731–1733, zbudowany na polecenie króla Augusta II Mocnego według projektu Johanna Christopha Knöffela. Pałac zbudowany w pobliżu wcześniejszej rezydencji rodu Unrugów i miał pełnić rolę rezydencji królewskiej w czasie podróży króla na trasie Drezno-Warszawa, jednak śmierć króla w 1733 roku spowodowała przerwanie zaawansowanej budowy. Pałac został spalony przez okoliczną ludność w 1735 roku i następnie odbudowany z uproszczeniem detalu. W 1837 roku zaborcy pruscy przymusowo przejęli pałac by odsprzedać go w ręce niemieckie. W skład zabudowań pałacowych wchodzą również:
- spichlerz
- oficyna z drugiej połowy XVIII w.
- park krajobrazowy z zabytkową aleją lipową oraz wyjątkowo okazałym bukiem odmiany czerwonolistnej, prawdopodobnie drugim najgrubszym w kraju, to drzewo o obwodzie 685 cm (w 2012)[12]
- domy szczytowe, ul. 27 Stycznia nr 5b; 4, 11, 12, 14, 15, 16, szachulcowe, z około 1800 roku, XVIII wieku, nr 18, 19, 36, szachulcowo-murowane z połowy XIX wieku
inne zabytki:
- synagoga
- cmentarz żydowski
- kościół pw. św. Wojciecha, neogotycki z 1892 roku.
- Stacja kolejowa, nieczynna z XIX wieku
Transport
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 32, drogi wojewódzkiej nr 313 oraz drogi wojewódzkiej nr 314.
Przez miasto przebiega nieczynna linia kolejowa Sulechów – Wolsztyn (przewozy pasażerskie zawieszono w 1994)[13].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]W ratuszu działa izba pamięci.
Ofertę kulturalną zapewnia Gminny Ośrodek Kultury[14]
Sport
[edytuj | edytuj kod]Od 1947 roku istnieje tu Miejski Klub Sportowy „Cargovia” Kargowa, który występuje w A-klasie[15].
Ludzie związani z Kargową
[edytuj | edytuj kod]Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Kargowa (Sala Królestwa ul. Ogrodowa 4)[16][17]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-26].
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 72.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Józef Kostrzewski, Prasłowiańszczyzna. Zarys dziejów i kultury Prasłowian, Księgarnia Akademicka, Poznań 1946, s. 109.
- ↑ a b c d e Jurek 1991 ↓.
- ↑ Polska Niezwykła, Województwo wielkopolskie i lubuskie, Demart 2008, ISBN 978-83-7427-475-3 s. 132
- ↑ Polska Niezwykła, Województwo wielkopolskie i lubuskie, Demart 2008, ISBN 978-83-7427-475-3
- ↑ Antoni Worobiec, Zielona Góra i okolice, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1980, s. 91, ISBN 83-217-2286-5, OCLC 830239000.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
- ↑ Kargowa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104-105. [dostęp 2013-02-27].
- ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s.147
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa, Linia nr. 357 [online] [dostęp 2020-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
- ↑ Gminny Ośrodek Kultury
- ↑ Miejski Klub Sportowy Cargovia
- ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I – Ł), zeszyt 2, hasło „Kargowa”. Wrocław: Ossolineum, 1991, s. 136-139.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kargowa w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- kargowa.pl
- Pałac Kargowa. lukaszmalkiewicz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-03)].
- Kargowa (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 839.
- Obrona Kargowej 12 lutego 1919 r. (mapa) – Powstanie Wielkopolskie 1918-9 (strona Instytutu Pamięci Narodowej)
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Zniesiona osada leśna |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
