Sułtanik czerwonorzytny
| Dinopium javanense[1] | |||
| (Ljungh, 1797) | |||
 Samiec | |||
.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sułtanik czerwonorzytny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Sułtanik czerwonorzytny[3] (Dinopium javanense) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Charakteryzuje się złotym do oliwkowego ubarwieniem skrzydeł, krótkim dziobem oraz nietypowym jak na dzięcioły zachowaniem: rzadko można usłyszeć jego stukanie. Jest szeroko rozprzestrzeniony w Azji Południowo-Wschodniej, występuje też na subkontynencie indyjskim. Ze względu na duży zasięg oraz stabilność populacji gatunek nie jest zagrożony[2].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek został opisany w 1797 roku przez szwedzkiego przyrodnika, Svena Ingemara Ljungha, pod nazwą Picus javanensis. Holotyp pochodził z Jawy[4][5].
Wyróżnia się od 5 do 7 podgatunków tego sułtanika[6][4][7]:
- D. j. malabaricum – południowo-zachodnie Indie.
- D. j. intermedium – od Bangladeszu i Assamu na zachodzie, przez Mjanmę i południowo-zachodni Junnan na południe po większość Indochin.
- sułtanik czerwonorzytny[3] (D. j. javanense) – Półwysep Malajski, Archipelag Riau, Sumatra, zachodnia Jawa.
- D. j. borneonense – Borneo oprócz części północno-wschodniej.
- D. j. raveni – północno-wschodnie Borneo i przyległe wysepki.
- D. j. exsul – wschodnia Jawa i Bali.
- sułtanik palawański[3] (D. j. everetti) – zachodnie Filipiny (wyspy Palawan, Balabac i Calamian); takson o niepewnej pozycji taksonomicznej, często wyodrębniany do rangi gatunku[4][7][8].
Podgatunek raveni bywa uznawany za synonim borneonense[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak, osiągający 28–30 cm długości. Dziób posiada raczej krótki, spiczasty, zakrzywiony u wierzchołka i przewężony w poprzek nozdrzy, długości 23–28 mm u D. j. malabaricum, 27–30 mm u D. j. intermedium, barwy czarnej do ciemnobrązowo-szarej. Większość podgatunków ma biało-czarną głowę, u samców z czerwonym ciemieniem i czubem, a u samic z ciemieniem i czubem w białe pasy. Szyja również biało-czarna. Górna część ciała złota do oliwkowej z jasnoczerwonym kuprem. Skrzydła długości 124–140 mm u podgatunku nominatywnego, 135–143 mm u D. j. malabaricum do 136–165 mm u D. j. intermedium. Spodnia część ciała biało-czarna. Blade okolice spodu ciała i twarzy brązowawo przybrudzone. Nogi trójpalczaste. Stopy długości 22–24 mm[9].
Masa ciała od 67 g u najlżejszych D. j. javanense do 100 g u najcięższych D. j. intermedium[6].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zasięg
[edytuj | edytuj kod]Gatunek występuje w południowo-zachodnich Indiach od 16°N do Kerali oraz od Bangladeszu i Assamu na wschodzie, przez południowo-zachodni Junnan i Azję Południowo-Wschodnią (z wyjątkiem północnej Birmy) po Sumatrę, Borneo, Jawę i Bali[10]. Podgatunek everetti, często klasyfikowany jako osobny gatunek, zamieszkuje zachodnie Filipiny[7].
Habitat
[edytuj | edytuj kod]Częsty w wilgotnych lasach liściastych, skrubach oraz lasach mangrowych. Spotykany także w lasach tekowych, a na większych wysokościach w borach sosnowych. Nie jest jednak gatunkiem typowo leśnym. Preferuje lasy przerzedzone, prześwietlone o małym zwarciu (często są to lasy odrastające) oraz skraje lasów. Występuje również w plantacjach palmy kokosowej, uprawach, parkach i na polach golfowych. Przede wszystkim jest ptakiem nizinnym, ale w Indiach spotykany nawet do 1700 m n.p.m.[10][11]
Zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Żyje w parach, które utrzymują częsty kontakt głosowy. Para żeruje w pobliżu, ale nigdy nie na tym samym drzewie. Tworzy także wielogatunkowe tabuny. Spotykany na różnych wysokościach, preferuje jednak niższe partie zarówno młodych, jak i starych drzew. Ruchy podczas wspinaczki po pniu są gwałtowne i nieprzewidywalne, z krótkimi przerwami z każdej strony drzewa. Zdarzają się także długie okresy bezruchu, w których ptak nie wydaje żadnych dźwięków. Najczęstszym sposobem pozyskiwania pożywienia jest zbieranie owadów za pomocą języka z powierzchni i zakamarków pnia. Stuka sporadycznie. Często też schodzi na ziemię i z poziomu gruntu przeszukuje podstawę pnia. Szybko lata, pokonując duże odległości między żerowiskami[11][6].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Jest owadożerny. Odżywia się mrówkami, larwami owadów, małymi skorpionami, karaczanami i innymi stawonogami[6].
Rozmnażanie się
[edytuj | edytuj kod]Z uwagi na duży zasięg występowania okres rozrodczy jest zróżnicowany. W Indiach trwa zwykle od lutego do kwietnia. W Tajlandii przypada na czerwiec. W Malezji od stycznia do lipca. Na Borneo trwa od kwietnia do lipca. Dziuple wykuwa zwykle na wysokości poniżej 5 m w stojących na otwartej przestrzeni drzewach lub pniakach. Zazwyczaj są to palmy kokosowe lub drzewa owocowe. Samica składa 2 do 3 jaj[6].
Odgłosy
[edytuj | edytuj kod]W locie wydobywa różne serie zbliżone do koup-oup-uop. Ptaki siedzące odzywają się pojedynczym lub podwójnym kou, a gdy się spotkają, dźwiękiem podobnym do łika. Stukot to przeciągnięte ddddddddt lub ka-di-di-di-di-di-di[11][6].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sułtanika czerwonorzytnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako od rzadkiego po lokalnie dość pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na postępujące niszczenie i fragmentację siedlisk[2].
Od 2014 roku IUCN osobno klasyfikuje sułtanika palawańskiego i uznaje go za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność jego populacji szacuje się na 2500–9999 dorosłych osobników, a jej trend uznawany jest za spadkowy ze względu na postępującą utratę siedlisk[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dinopium javanense, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Dinopium javanense, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-09] (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Picidae Leach, 1820 - dzięciołowate - Woodpeckers (wersja: 2020-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-09].
- ↑ a b c d Winkler, H. & Christie, D.A.: Common Flameback (Dinopium javanense). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ D. Lepage: D. javanense w Avibase. [dostęp 2013-10-11].
- ↑ a b c d e f Winkler, Christie i Nurney 1995 ↓, s. 375.
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-09]. (ang.).
- ↑ Nigel J. Collar. Species limits in some Philippine birds including the Greater Flameback Chrysocolaptes lucidus. „Forktail”. 27, s. 29–38, 2011. (ang.).
- ↑ Winkler, Christie i Nurney 1995 ↓, s. 374–375.
- ↑ a b Winkler, Christie i Nurney 1995 ↓, s. 374.
- ↑ a b c Lester L. Short. Habits of some Asian woodpeckers (Aves, Picidae). „Bulletin of the AMNH”. 152, s. 319–325, 1973.
- ↑ BirdLife International, Dinopium everetti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-09] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Hans Winkler, David A. Christie, David Nurney: Woodpeckers: A Guide to the Woodpeckers, Piculets and Wrynecks of the World. Wrocław: Pica Press Sussex, 1995, s. 374–375. ISBN 978-1-4081-3503-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia i krótki film – sułtanik palawański D. (j.) everetti. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).