Feliks Gwiżdż

Feliks Gwiżdż
Stryk
	kapitan
Data i miejsce urodzenia	12 stycznia 1885 ; Odrowąż
Data i miejsce śmierci	27 maja 1952 ; Warszawa
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie; Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie;
Jednostki	1 pułk piechoty,; 4 pułk piechoty,; Brygada Strzelców Podhalańskich,; Polski Korpus Posiłkowy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; II wojna światowa
Późniejsza praca	dziennikarz, polityk
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Feliks Gwiżdż, pseudonim Stryk (ur. 12 stycznia 1885 w Odrowążu, zm. 27 maja 1952 w Warszawie) – legionista, kapitan rezerwy piechoty Wojska Polskiego, dziennikarz, pisarz, poeta, tłumacz, poseł II i III kadencji oraz senator IV kadencji w II RP, prezes Związku Drużyn Podhalańskich w 1914 roku^[1].

Życiorys

Syn Wojciecha i Marii z domu Dusza^[2]. Ukończył szkołę w Krakowie, następnie studiował na Uniwersytecie Lwowskim. Był redaktorem "Kuriera Lwowskiego", "Nowej Reformy", "Gazety Podhalańskiej". Członek Zarządu Związku Polowych Drużyn Sokolich w 1913 roku^[3].

W roku 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Początkowo został przydzielony do 1 pułku piechoty, później trafił do 4 pułku piechoty. 5 maja 1915 roku został awansowany chorążym, a 20 sierpnia tego roku podporucznikiem piechoty^[4]. 1 lipca 1915 roku został dowódcą kompanii sztabowej 4 pułku piechoty Legionów Polskich i 15 lipca wyruszył w składzie tego pułku na front. Po zajęciu Lublina, 2 sierpnia 1915 roku Feliks Gwiżdż został wyznaczony do przeprowadzenia werbunku w tym mieście. W okresie wrzesień 1915 - kwiecień 1916 pełnił funkcję Komendanta Placu Legionów Polskich w Lublinie. Później Feliksa Gwiżdża przeniesiono do służby liniowej. W czasie tej służby zachorował na malarię i leczył się w Lublinie. W późniejszym okresie zaangażowany był w działalność Centralnego Biura Werbunkowego Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. W roku 1917 powrócił do służby w 4 pułku piechoty. Po kryzysie przysięgowym służył w Polskim Korpusie Posiłkowym^[5]

5 listopada 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie służył jako zastępca szefa Biura Prasowego w Naczelnym Dowództwie Wojska Polskiego. 1 września 1919 roku Feliks Gwiżdż został mianowany porucznikiem piechoty i później służył w Brygadzie Strzelców Podhalańskich. W 1920 roku był działaczem plebiscytowym na Orawie i Spiszu^[6]. 10 czerwca 1921 został przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana^[5].

W 1921 roku wydał tomik poezji z czasów legionowych pt. Kośba^[7]. Był delegatem na zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich 4 lutego 1922 w Warszawie^[8]. Później był naczelnym redaktorem warszawskiego „Gospodarza Polskiego” i „Ziemi Podhalańskiej”. W 1935 roku został wybrany na Prezesa Zarządu Głównego Związku Podhalan^[6]. Przetłumaczył na polski jednoaktówkę Jozefa Gregora Tajovskiego Matka (wyd. 1925)^[9]. W latach 1928–1935 był posłem na Sejm, następnie, do 1938, senatorem Rzeczypospolitej. W Sejmie złożył wniosek o zniesienie tzw. żelarki na Spiszu i Orawie – ostatniej pozostałości pańszczyzny na ziemiach polskich^[10]).

W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „posłowie i senatorowie”. Zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W tym samym roku zajmował 13. lokatę na liście starszeństwa oficerów rezerwy piechoty^[11].

Podczas okupacji hitlerowskiej mieszkał w Warszawie, należał do Armii Krajowej. W powstaniu warszawskim pełnił funkcję komendanta Rejonu V – Sadyba, w Okręgu Mokotowskim Armii Krajowej. Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną^[2]. W 1945 zamieszkał w Krakowie i został redaktorem "Wolności i Prawdy". W sierpniu 1945 został aresztowany przez funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa władzy powojennej; zwolniony w październiku. Pracował w Polskim Radio. W październiku 1951 znów aresztowany, osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Tam też, dnia 27 maja 1952, zmarł.

Pochowany na Cmentarzu Czerniakowskim w Warszawie.

Miał syna Jacka, żołnierza batalionu Zośka, który poległ 11 sierpnia w powstaniu warszawskim. Uczestniczką tych wydarzeń była również druga żona Feliksa Gwiżdża – Janina. Także drugi syn, Andrzej Gwiżdż, który po wojnie został profesorem prawa i dyrektorem warszawskiej Biblioteki Sejmowej, walczył w powstaniu warszawskim^[2].

Miał również córkę Krystynę z pierwszego małżeństwa ze Stanisławą Pruszyńską, poetką mieszkającą i tworzącą w Zakopanem (zmarła tam w roku 1945)^[12].

Odznaczenia

W sierpniu 2019 roku został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[13].

Przypisy

↑ Gazeta Podhalańska rok II, nr 26, 28 czerwca 1914 roku, s. 2.
↑ ^a ^b ^c Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego
↑ Władysław Niemczynowski, Polowe drużyny sokole, w: Żołnierz Legionów i P.O.W., nr 3 i 4, rok III, Warszawa, maj-sierpień 1939, s. 92.
↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 14.
↑ ^a ^b Feliks Gwiżdż w Wykazie Legionistów Polskich 1914-1918
↑ ^a ^b Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie http://www.grojcowianie.org
↑ Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Cyfrowej Biblioteka Polskiej Piosenki
↑ Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922.
↑ Lucyna Spyrka: O najstarszych polskich przekładach literatury słowackiej, s. 193.
↑ Józef Ciągwa. Zniesienie pańszczyzny na Spiszu w latach 1931–1934. „Studia Iuridica Lublinensia”. XXV, 3 (2016). UMCS Lublin. Wydawnictwo UMCS Lublin. DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.165. ISSN 2449-8289. (pol.).
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 815.
↑ ElżbietaE. Szczuka ElżbietaE., Wyszkowski epizod autora "Przybyli ułani" [online], Nowy Wyszkowiak, 16 czerwca 2016 [dostęp 2019-03-03] (pol.).
↑ Prezydent uhonorował twórców i działaczy Związku Podhalan. prezydent.pl, 2019-08-04. [dostęp 2019-08-07].

Bibliografia

Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
Marek Gałęzowski. Senator z Podhala. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, s. 120–126, styczeń-luty 2010. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561.

Linki zewnętrzne

Jan Reychman, Feliks Gwiżdż, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-04-06].

[1] Gazeta Podhalańska rok II, nr 26, 28 czerwca 1914 roku, s. 2.

[MPW-2] Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego

[Władysław_Niemczynowski_Polowe-3] Władysław Niemczynowski, Polowe drużyny sokole, w: Żołnierz Legionów i P.O.W., nr 3 i 4, rok III, Warszawa, maj-sierpień 1939, s. 92.

[CITEREFLista_starszeństwa191714-4] Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 14.

[wykaz-5] Feliks Gwiżdż w Wykazie Legionistów Polskich 1914-1918

[graj-6] Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie http://www.grojcowianie.org

[CBPP-7] Biogram Feliksa Gwiżdża na stronie Cyfrowej Biblioteka Polskiej Piosenki

[Wiadomości_bieżące_Z_miasta-s4-8] Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922.

[9] Lucyna Spyrka: O najstarszych polskich przekładach literatury słowackiej, s. 193.

[ustawaSpisz-10] Józef Ciągwa. Zniesienie pańszczyzny na Spiszu w latach 1931–1934. „Studia Iuridica Lublinensia”. XXV, 3 (2016). UMCS Lublin. Wydawnictwo UMCS Lublin. DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.165. ISSN 2449-8289. (pol.).

[CITEREFRocznik_Oficerski_Rezerw19348,_815-11] Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 815.

[12] ElżbietaE. Szczuka ElżbietaE., Wyszkowski epizod autora "Przybyli ułani" [online], Nowy Wyszkowiak, 16 czerwca 2016 [dostęp 2019-03-03] (pol.).

[13] Prezydent uhonorował twórców i działaczy Związku Podhalan. prezydent.pl, 2019-08-04. [dostęp 2019-08-07].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]