Przejdź do zawartości

Edward Smith-Stanley

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Edward Stanley
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Edward Geoffrey Smith Stanley

Data i miejsce urodzenia

29 marca 1799
Knowsley Hall

Data i miejsce śmierci

23 października 1869
Knowsley Hall

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 23 lutego 1852
do 19 grudnia 1852

Przynależność polityczna

Partia Konserwatywna

Poprzednik

John Russell

Następca

Lord Aberdeen

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 20 lutego 1858
do 12 czerwca 1859

Poprzednik

Lord Palmerston

Następca

Lord Palmerston

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 28 czerwca 1866
do 27 lutego 1868

Poprzednik

Lord Russell

Następca

Benjamin Disraeli

Faksymile
Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania)

Edward Geoffrey Smith Stanley (ur. 29 marca 1799 w Knowsley Hall w hrabstwie Lancashire, zm. 23 października 1869 tamże) – premier Wielkiej Brytanii w latach 1852, 1858–1859 i 1866–1868. Przewodził konserwatywnym gabinetom mniejszościowym. Podczas trzeciej kadencji przeprowadzona została przez Benjamina Disraeli druga reforma wyborcza 1867 r. Powiększyła liczbę uprawnionych do głosowania, co konserwatyści uznali za ryzykowne posunięcie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata życia i początki kariery politycznej

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Edwarda Stanleya, 13. hrabiego Derby, i Charlotte Hornby, córki Geoffreya Hornby’ego. Wykształcenie odebrał w Eton College oraz w Christ Church na Uniwersytecie Oksfordzkim. W 1822 r. został wybrany do Izby Gmin jako reprezentant okręgu Stockbridge. Związany był wówczas ze stronnictwem wigów. Swoją pierwszą mowę wygłosił 30 marca 1824 r. podczas debaty nad Manchester Gas Light Bill. W latach 1826–1830 reprezentował okręg wyborczy Preston. Od 1831 r. był deputowanym z okręgu Windsor. Od 1832 r. reprezentował North Lancashire.

Minister

[edytuj | edytuj kod]

W 1830 r. został Głównym Sekretarzem Irlandii w wigowskim rządzie lorda Greya. W 1831 r. został członkiem ścisłego gabinetu. Odpowiadał za wprowadzenie w 1831 r. Irish Education Act. W 1833 r. objął stanowisko ministra wojny i kolonii, na którym rozpoczął działania zmierzające do likwidacji niewolnictwa w Imperium Brytyjskim. W 1834 r., kiedy rząd zaproponował likwidację Kościoła Irlandii, opuścił zarówno gabinet, jak i partię wigów. Po wystąpieniu z gabinetu założył własne stronnictwo, mieszczące się politycznie pomiędzy wigami a Partią Konserwatywną. Z biegiem czasu zaczął zbliżać się do torysów i wstąpił do ich stronnictwa w 1837 r. W 1841 r. wszedł w skład konserwatywnego gabinetu Roberta Peela, gdzie ponownie objął tekę ministra wojny i kolonii.

Zasiadając w Izbie Gmin przyszły premier nosił tytuł grzecznościowy „lorda Stanleya”. W 1844 r. na podstawie Writ of Acceleration otrzymał jeden z tytułów ojca (barona Stanley of Bickerstaffe) i zasiadł w Izbie Lordów. W 1845 r. popadł z premierem w konflikt na tle walki o zniesienie ustaw zbożowych i zrezygnował ze stanowiska ministra. Po zniesieniu ustaw w 1846 r. doszło do rozłamu w Partii Konserwatywnej i Stanley stanął na czele większości konserwatystów, którzy wycofali swoje poparcie dla premiera Peela. W 1851 r. odziedziczył po śmierci ojca tytuł 14. hrabiego Derby.

Premier

[edytuj | edytuj kod]

W 1852 r. Derby stanął na czele mniejszościowego gabinetu, znanego jako Who? Who? Ministry. Większość stanowisk zajęli w nim nieznani szerszemu gronu politycy. Tylko 3 z nich było członkami Tajnej Rady. Nazwa tego gabinetu wzięła się od tego, że stary książę Wellington, kiedy przedstawiano ministrów w Izbie Lordów, po wyczytaniu każdego nazwiska pytał sąsiadów Kto? Kto? („Who? Who?”). Gabinet powstał w lutym, ale nie zdołał zebrać parlamentarnej większości i upadł jeszcze w grudniu tego samego roku.

Drugi rząd Derby’ego został sformowany w 1858 r. W tym okresie zmieniono system zarządu nad brytyjskimi Indiami, gdyż dotychczasowy nie zdał egzaminu podczas powstania Sipajów. Zlikwidowano wówczas Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską i nadzorującą ją z ramienia rządu Radę Kontroli. Na ich miejsce powołano odpowiednio Radę Indii oraz Ministerstwo ds. Indii. Również ten rząd Derby’ego nie uzyskał większości parlamentarnej i upadł w 1859 r.

Derby ponownie stanął na czele rządu w 1866 r. W tym okresie przeprowadzono reformę wyborczą, która znacznie rozszerzyła krąg podmiotów uprawnionych do głosowania. Promotorem tej reformy był kanclerz skarbu Benjamin Disraeli. Wywołała ona jednak spór w łonie Partii Konserwatywnej, który zaowocował dymisją kilku ministrów.

Ostatnie lata

[edytuj | edytuj kod]

W 1868 r. Derby zrezygnował ze stanowiska premiera z powodu złego stanu zdrowia. Zmarł w 1869 r. Tytuł parowski odziedziczył jego najstarszy syn, Edward.

Lord Derby interesował się sportem, hazardem i literaturą klasyczną. Przetłumaczył na język angielski Iliadę Homera, używając białego wiersza.

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

21 marca 1825 r. poślubił Emmę Bootle-Wilbraham (zm. 26 kwietnia 1876), córkę Edwarda Bootle-Wilbrahama, 1. barona Skelmersdale, i Mary Taylor, córki Edwarda Taylora. Edward i Emma mieli razem dwóch synów i córkę:

Gabinety lorda Derby’ego

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy gabinet, luty – grudzień 1852

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Pierwszy rząd lorda Derby.

Drugi gabinet, luty 1858 – czerwiec 1859

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Drugi rząd lorda Derby.

Zmiany

  • czerwiec 1858 r. – lord Stanley zastępuje lorda Ellenborough na stanowisku przewodniczącego Rady Kontroli, Edward Bulwer-Lytton zastępuje lorda Stanleya na stanowisku ministra kolonii
  • wrzesień 1858 r. – likwidacja Rady Kontroli, w jej miejsce powstaje Ministerstwo ds. Indii na czele z lordem Stanleyem
  • marzec 1859 r. – Thomas Sotheron-Estcourt zastępuje Spencera Horatio Walpole’a na stanowisku ministra spraw wewnętrznych

Trzeci gabinet, czerwiec 1866 – luty 1868

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Trzeci rząd lorda Derby.

Zmiany

  • marzec 1867 r. – książę Buckingham zastępuje lorda Carnarvona na stanowisku ministra kolonii, książę Marlborough zastępuje Buckinghama na stanowisku Lorda Przewodniczącego Rady, John Pakington zastępuje Jonathana Peela na stanowisku ministra wojny, Henry Lowry-Corry zastępuje Pakingtona na stanowisku pierwszego lorda Admiralicji, Stafford Northcote zastępuje lorda Cranborne’a na stanowisku ministra ds. Indii, książę Richmond zastępuje Northcote’a na stanowisku przewodniczącego Zarządu Handlu
  • maj 1867 r. – Gathorne Hardy zastępuje Spencera Horatio Walpole’a na stanowisku ministra spraw wewnętrznych, Walpole pozostaje w gabinecie jako minister bez teki, następcy Hardy’ego na stanowisku przewodniczącego Rady Praw Ubogich nie wchodzą w skład gabinetu

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]