Przejdź do zawartości

Klasztor oo. redemptorystów w Braniewie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Aleksander Durkiewicz (dyskusja | edycje) o 07:10, 1 maj 2023. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 1 maj 2023, była oparta na tej wersji.
Dom Zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela św. Klemensa Marii Hofbauera
Ilustracja
Klasztor redemptorystów
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowość

Braniewo

Kościół

rzymskokatolicki

Właściciel

redemptoryści

Prowincja

Warszawska Prowincja Redemptorystów

Przełożony

o. Grzegorz Lachowicz CSsR[1]

Liczba zakonników (2022)

5

Obiekty sakralne
kościół

Kościół św. Krzyża w Braniewie

kaplica

Kaplica Adoracyjna

Data budowy

1923–1925 (klasztoru)

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela św. Klemensa Marii Hofbauera”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Dom Zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela św. Klemensa Marii Hofbauera”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dom Zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela św. Klemensa Marii Hofbauera”
Położenie na mapie Braniewa
Mapa konturowa Braniewa, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dom Zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela św. Klemensa Marii Hofbauera”
Ziemia54°23′27″N 19°48′28″E/54,390856 19,807797
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Klasztor oo. redemptorystów w Braniewie – dom zakonny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela w Braniewie pw. św. Klemensa Marii Hofbauera.

Historia

Okres przedwojenny (do 1945)

Geneza sprowadzenia zakonu redemptorystów do Braniewa sięga roku 1917. Wówczas to księża w Braniewie, będący pod wielkim wrażeniem rekolekcjonisty ze Śląska ojca redemptorysty Heinricha Gluchnika (1875–1941)[a], wyszli z inicjatywą, aby podmiejskie sanktuarium św. krzyża przekazać właśnie temu zgromadzeniu. Biskup warmiński Augustinus Bludau, który był pierwotnie niechętny zakonom, zwłaszcza misyjnym, i przedtem dwukrotnie odmawiał werbistom zgody na osiedlenie się diecezji, z czasem zaczął pozytywnie się odnosić do tego typu inicjatyw. Oprócz zgody dla werbistów przychylił się też do osiedlenia się w swojej diecezji franciszkanów, pallotynów i właśnie redemptorystów[2][3][4].

Ubiegający się o zgodę na utworzenie klasztoru w Braniewie o. Brors (1862–1941)[b] powołał się przy tym na wcześniejsze związki redemptorysty św. Klemensa Marii Hofbauera z Warmią. Mianowicie pośród uczniów redemptorysty Hofbauera w Warszawie znajdowali się również warmińscy adepci do stanu duchownego, niektórych z nich o. Hofbauer pozostawał też spowiednikiem. Da się potwierdzić przynajmniej osiem powołań z Warmii osób, którzy wstąpili do klasztoru przy kościele św. Benona w Warszawie[5].

7 stycznia 1922 przybył do Braniewa ojciec Adolf Brors z dolnoniemieckiej prowincji redemptorystów z siedzibą w Bonn (Niederdeutsche Ordensprovinz). Uzyskawszy zgodę biskupa Bludaua, przejął od dziekana braniewskiego Aloysa Schulza znajdujący się na obrzeżach miasta niewielki kościółek św. Krzyża. Do klasztoru o. Brors dokupił 5 mórg ziemi na wschód od klasztoru, pomiędzy drogą a wałem nad Pasłęką, przez który to teren przepływał Czerwony Rów[6].

Dekretem z dnia 31 lipca 1923 roku biskup Bludau dokonał kanonicznego wprowadzenia redemptorystów na nową placówkę w Braniewie. 6 września 1923 zezwolenia udzieliła watykańska kongregacja dla zakonników, a 11 września zgodę wydał generał redemptorystów ojciec Patryk Murray i tę datę przyjmuje się jako utworzenie wspólnoty redemptorystów w Braniewie[7][8]. Jej pierwszym przełożonym został o. Adolf Brors[9][7]. Po reorganizacji struktury Zgromadzenia Redemptorystów w 1933 roku klasztor w Braniewie wszedł – razem z klasztorami w Bardzie, Wrocławiu, Gliwicach i Paczkowie – w skład nowo powołanej Wiceprowincji Wrocławskiej. Przełożonym wiceprowincji został o. Heinrich Mußhoff (1866–1941)[10].

Redemptoryści w Braniewie zapoczątkowali nowy okres w dziejach sanktuarium. Już 22 maja 1923, zanim zapadły wszystkie formalno-prawne decyzje, została wbita pierwsza łopata pod budowę domu zakonnego przylegającego do świątyni. Gdy 12 października 1923 roku ukończono południowe skrzydło klasztoru, wprowadzili się do niego zakonnicy i odtąd przejęli sprawowanie nabożeństw w kościele (do tej pory zamieszkiwali w przytułku św. Elżbiety[11]). Drugie skrzydło klasztoru wybudowano w 1924 roku, a zostało wykończone i zamieszkane przez zakonników w lutym 1925 roku. Klasztor został wybudowany według planów budowniczego rządowego (Regierungsbaumeister) Keibela, a budowa realizowana przez architekta Ernsta Kuhnigha z Braniewa[12]. Nowo wybudowany klasztor poza mieszkaniami dla ojców i braci zakonnych posiadał też pokoje dla rekolektantów. W części rekolekcyjnej klasztoru było 20 miejsc dla gości[11].

Klasztor został poświęcony niemieckiemu redemptoryście czeskiego pochodzenia Klemensowi Hofbauerowi[13]. Na stałe zamieszkiwało klasztor 4 ojców i 4 braci[11]. Bryła klasztoru nawiązywała charakterem do obiektu kościoła i połączona została z kościołem parterowymi łącznikami, wydzielającymi między nimi niewielki dziedziniec. Po wybudowaniu klasztoru redemptoryści przywrócili też świątynię do stanu świetności (naprawili uszkodzony dach oraz ubytki w murach, odnowili wnętrze) oraz rozpropagowali kult cudownego obrazu Trójcy Świętej. Do rozpropagowania kultu obrazu Trójcy Świętej przyczynił się znacznie również pierwszy przełożony klasztoru o. Adolf Brors, wydając drukiem opracowanie o tym świętym miejscu pt. Die Wallfahrt zur Heilig-Kreuz-Kirche- bei Braunsberg (Ostpreußen). Wydana w 1927 roku książeczka formatu kieszonkowego zawierała oprócz części poświęconej historii sanktuarium również modlitwy i pieśni ku czci Jezusa[8].

Przez niespełna dwie dekady niemieccy redemptoryści mogli poświęcać się spokojnej posłudze duszpasterskiej i misyjnej. W 1939 wybuchła II wojna światowa. Wówczas to gmach nowego seminarium diecezjalnego w Braniewie z 1932 roku zajęło wojsko, a klerycy zamieszkali tymczasowo w klasztorze, który na czas wojny stał się ich domem i miejscem studiów. Sam klasztor też opustoszał, gdyż część braci zakonnych zostało wcielonych do Wehrmachtu. W 1941, po wybuchu wojny Niemiec z ZSRR, większą część klasztoru zajęło wojsko. Pozostało w nim tylko kilku ojców. Na początku maja 1944 w klasztorze urządzono prowizoryczny szpital dla dzieci. Wkrótce, gdy do Prus Wschodnich zbliżał się front Armii Czerwonej, w klasztorze pojawili się ponowie żołnierze Wehrmachtu.

5 lutego 1945 rozpoczęło się systematyczne bombardowanie miasta przez radzieckie bombowce. Jedna z bomb spadła na ogród przyklasztorny, druga zaś wybuchła tuż obok murów klasztoru, poważnie uszkadzając strukturę budynku. Wkrótce potem niemieccy redemptoryści opuścili klasztor. Pozostał jedynie rektor klasztoru – ojciec Karl Alltmann, jako ostatni kapłan w mieście[c].

Kościół św. Krzyża i klasztor, stojąc na uboczu miasta uniknęły zburzenia w trakcie przejścia frontu Armii Czerwonej, jednak znacznie ucierpiały, najpierw podczas bombardowań powypadała większość szyb z okien, później na skutek grabieży i dewastacji przez barbarzyńskich radzieckich żołdaków, szukających złota i drogocennych łupów. Nie mogąc otworzyć tabernakulum w świątyni, zrobili w nim dziurę z boku i dokonali świętokradztwa. Łupem czerwonoarmistów padła również część wyposażenia klasztoru, którzy również aresztowali i wywieźli pozostałego na miejscu rektora klasztoru ojca Altmanna. Najstarsza relikwia świątyni – obraz Tron Łaski – przetrwała, gdyż obraz ten został ukryty w szybie wentylacyjnym przy piecu[14]. Od osiedlenia się w Braniewie pierwszego redemptorysty w 1922 do roku 1945 przebywało w mieście łącznie 17 ojców zakonnych 8 braci koadiutorów[8].

Tuż po zakończeniu działań wojennych, 19 maja 1945, jeden zakonnik o. Max Casper[d], powrócił, obejmując duszpasterstwo nad mieszkańcami miasta. Zabrał on z ukrycia w kościele najcenniejszy obraz ze świątyni Tron Łaski i przeniósł go do nowomiejskiego kościółka w centrum miasta. Tam umieścił obraz oraz zaczął remontować ten kościółek, aby odprawiać w nim msze św. dla ludności, gdyż klasztor po zniszczeniach wojennych nie nadawał się do sprawowania obrzędów liturgicznych – pozbawiony dachu był wystawiony na deszcze i śnieg. Podczas prac zniszczony wojną i niedostatkiem pożywienia organizm kapłana osłabł. Ojciec Casper ciężko zachorował i wkrótce zmarł, dnia 4 lipca 1945 roku. Pochowany został na cmentarzu św. Rocha (cmentarz przy ul. Olsztyńskiej). Później grób o. Caspra został przeniesiony do alejki oo. redemptorystów na cmentarz przy ul. Morskiej, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego[14][15][16].

Okres powojenny

Po wojnie decyzję o przywróceniu do użytku kościoła św. Krzyża i klasztoru podjął w 1946 roku prowincjał o. Franciszek Marcinek[17]. 22 marca 1946 roku[13] przybyli do Braniewa i przejęli opuszczony kościół i klasztor po niemieckich redemptorystach pierwsi polscy dwaj zakonnicy redemptoryści z prowincji warszawskiej[18].

Była placówka niemieckich redemptorystów znajdowała się w opłakanym stanie. Pomimo że budynek klasztorny nie uległ zbombardowaniu w 1945 roku, w zniszczonym budynku klasztornym zalegał gruz, glina, popiół i niedopalone belki stropowe, wskutek pożaru, który strawił jego dach. Ponadto obiekt pozostawiony przez niemal rok bez opieki został ogołocony został z całego wyposażenia. Kuchnia nosiła ślady obecności czerwonoarmistów, którzy zaadaptowali ją i jej wyposażenie na bimbrownię. Kompletnie zniszczone od pożaru było drugie piętro, zdewastowane tabernakulum w domowej kaplicy. Jedynie ocalała biblioteka klasztorna, która wydawała się pozostawać poza zainteresowaniem sowieckich żołnierzy, jak i polskich szabrowników, oraz dwa działające piece centralnego ogrzewania w piwnicy klasztoru.

Kościół znajdował się w nieco lepszym stanie, gdyż zagospodarowany został jako budynek gospodarczy (lamus) i magazyn płodów rolnych, a tym samym uchroniony przed przypadkowymi wandalami. Budynek świątyni był wprawdzie kompletny z zewnątrz, to jednak jego wnętrze przedstawiało przygnębiający widok. Główny ołtarz był zniszczony, tabernakulum w nim miało wyrwane drzwiczki i było ogołocone. Dwa ołtarze boczne były spalone, dwa zachowały się w nieco lepszym stanie, lecz były także ogołocone z wyposażenia ruchomego.

Redemptoryści wraz z mieszkańcami miasta i pobliskich wiosek odbudowali zniszczony klasztor oraz odrestaurowali sanktuarium. Odnowione zostały m.in. organy, które w czasie wojny bardzo ucierpiały. Naprawiono kopułę świątyni uszkodzoną przez pociski[19]. Razem ze świątynią odbudowano klasztor. Do odbudowy klasztoru o. Józef Sochacki zabrał się jesienią 1946 roku. Wnętrze zaczęto urządzać w 1947 roku, w 1948 zabrano się za urządzanie drugiego piętra klasztoru. Było to konieczne, gdyż klasztor stał się w tym roku siedzibą nowicjatu. W klasztorze urządzono nowicjat i niższe seminarium duchowne, liczące w 1948 roku 40 seminarzystów, a w 1950 – 31 uczniów[20]. W latach 60. kształcił się w nim m.in. o. Tadeusz Rydzyk, przygotowując się do matury[21].

 Osobny artykuł: Kościół św. Krzyża w Braniewie.

Galeria zdjęć

Patron klasztoru

Klasztor został dedykowany pochodzącemu z Moraw św. Klemensowi Marii Hofbauerowi, pierwszemu redemptoryście, który przybył na ziemie polskie[22].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Heinrich M. Gluchnik urodzony 20.11.1875 w Rybniku, śluby zakonne złożył 15.08.1902, święcenia kapłańskie otrzymał 29.07.1908, zmarł 17.02.1941 w Głogowie. Wybudował kościół i klasztor w Głogowie i rozbudował kościół klasztoru w Gliwocach (Behlau Ulrich, Verhandlungen über eine Berufung der Redemptoristen nach Springborn und Heiligelinde 1861)
  2. ↑ Adolf Brors, ur. 24.08.1862 w Huckingen koło Duisburga, w 1884 wstąpił do zakonu, w 1885 śluby zakonne, 1892 święcenia kapłańskie, 1898–1907 rektor domów zakonnych w Akwizgranie (Aachen), Trewirze (Trier), Luxemburgu, 1907–1912 prowincjał prowincji dolnoniemieckiej (Niederdeutsche Ordensprovinz), kapelan garnizonowy podczas I wojny światowej, założyciel klasztorów w Braniewie (1923) oraz w Berlin-Marienfelde (1929). Zmarł 4.06.1941 w Akwizgranie (Behlau Ulrich, Verhandlungen über eine Berufung der Redemptoristen nach Springborn und Heiligelinde 1861).
  3. ↑ Karl Altmann, ur. 9.07.1897, pierwszą profesję złożył 28.05.1920, święcenia kapłańskie przyjął 10.08.1925. W klasztorze w Braniewie przebywał dwukrotnie: najpierw w roku 1936, następnie w latach 1938–1945 (źródło: Redemptoryści w Braniewie 1923–2023).
  4. ↑ Max Casper, ur. 01.01.1908, pierwszą profesję złożył 6.04..1931, święcenia kapłańskie 19.04.1936, w klasztorze w Braniewie w latach 1937–1938 oraz 1940–1945 (źródło: Redemptoryści w Braniewie 1923–2023).

Przypisy

  1. ↑ https://www.redemptor.pl/redemtorysci/braniewo/
  2. ↑ Historia kościoła – Franciszkanie z Zatorza [online] [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  3. ↑ Jerzy Skrabania Historia Domu Misyjnego św. Wojciecha w Pieniężnie do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem okresu Trzeciej Rzeszy Nurt SVD 44/2 (128), 9-48, 2010
  4. ↑ Administrator, Założenie Domu Misyjnego św. Wojciecha i jego działalność do 1945 roku [online], Misjonarze Werbiści (SVD) [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  5. ↑ Behlau Ulrich, Verhandlungen über eine Berufung der Redemptoristen nach Springborn und Heiligelinde 1861, "Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands", 31/32 (1967/1968) s. 321-358
  6. ↑ Die Geschichte der Kreuzkirche bei Braunsberg, von Professor Dr. Georg Lühr; w ZGAE, tom 23, zeszyt 2 s. 226-273
  7. ↑ a b Mirosław Grakowicz CSsR, Początki działalności ewangelizacyjnej Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela w archidiecezji wrocławskiej (1900–1925). Przyczynek do obchodów setnej rocznicy pobytu redemptorystów we Wrocławiu
  8. ↑ a b c Maciej Sadowski CSsR, Agnieszka Borysewicz-Filipek Redemptoryści w Braniewie 1923–2023, Homo Dei 2023
  9. ↑ A dictionary of the redemptorists S. J. Boland CSsR
  10. ↑ Mirosław Grakowicz CSsR Początki działalności ewangelizacyjnej Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela w archidiecezji wrocławskiej (1900–1925). Przyczynek do obchodów setnej rocznicy pobytu redemptorystów we Wrocławiu, w: Redemptorystowskie 16/2018 Studia Pismo naukowe Prowincji Warszawskiej Redemptorystów
  11. ↑ a b c Ks. Krzysztof Bielawny Gietrzwałd Studia Warmińskie XLIII (2006) Domy i miejsca rekolekcyjne w diecezji warmińskiej w latach 1869–1945
  12. ↑ Katalog zabytków sztuki, Braniewo, Frombork i okolice, Warszawa 1980, s. 21
  13. ↑ a b Historia jakiej nie znacie - Historia Redemptorystów w Braniewie [online], tvbraniewo24.pl [dostęp 2021-10-02] (pol.).
  14. ↑ a b Christine Arendt Sein Name lebt! Pater Max Casper CSsR, w: Ermlandbuch 2006, s. 93–98
  15. ↑ Instytut Gość Media, Redemptorysta w rzece [online], olsztyn.gosc.pl, 10 marca 2016 [dostęp 2021-10-02].
  16. ↑ Grób na cmentarzu przy ul. Morskiej w Braniewie z informacją: „O. Maksymilian Casper CSsR ur. 1.I.1908 zm. 4.VII.1945”
  17. ↑ Braniewscy redemptoryści. Opracował Dariusz Lis na podstawie: O. Władysław Szołdrski CSSR Kościół Św. Krzyża w Brunsberdze – Braniewie na tle dziejów [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, nr 46 14 listopada 1997
  18. ↑ Kościół pw. Krzyża Świętego w Braniewie - Regionalna Pracownia Digitalizacji [online], www.cyfrowewm.pl [dostęp 2021-10-02].
  19. ↑ Braniewo - sanktuarium Krzyża Świętego [online], Prowincja Warszawska Redemptorystów [dostęp 2021-09-18] (pol.).
  20. ↑ Aldona Zakrzewska, Z badań nad stanem przedszkoli i szkół katolickich na Warmii i Mazurach po 1945 roku, Lubelski rocznik pedagogiczny, T. XXXiX, z. 1 – 2020
  21. ↑ Piotr Głuchowski, Jacek Hołub Imperator. Sekrety Ojca Rydzyka, 2019
  22. ↑ Redakcja, Podwójny jubileusz redemptorystów - Życie Zakonne [online] [dostęp 2021-10-03] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Klasztor_oo._redemptorystów_w_Braniewie&oldid=70241474”