Wielka Sztuczna Rzeka
25°27′20″N 21°36′03″E/25,455556 21,600833 Wielka Sztuczna Rzeka w trakcie budowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja |
Pustynia Libijska |
| Budowa | |
| Lata budowy |
od 1991 do dziś |
| Dane techniczne | |
| Długość |
2820 tys. m |
| Obiekty towarzyszące |
około 1300 studni głębinowych |
Położenie na mapie Libii  | |
| 25°27′20″N 21°36′03″E/25,455556 21,600833
| |
 Plan Wielkiej Sztucznej Rzeki | |
Wielka Sztuczna Rzeka (arab. النهر الصناعي العظيم; ang. Great Man-made River) – projekt hydrotechniczny w Libii składający się z sieci rurociągów oraz studni; dostarczający wodę pitną z podziemnych warstw wodonośnych na Saharze do miast na wybrzeżu kraju[1].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Wielka Sztuczna Rzeka jest uważana za największą na świecie podziemną sieć rurociągów i największy projekt inżynieryjny, jaki kiedykolwiek został zrealizowany. Składa się na nią 1300 studni o głębokości od 80 do 400 metrów, które dostarczają dziennie łącznie ok. 3 milionów m³ wody pitnej do Trypolisu, Bengazi, Syrty i innych miast Libii. Mu’ammar al-Kaddafi określił projekt mianem ósmego cudu świata[2][3].
Segmenty, z których jest zbudowany rurociąg, mają średnicę 4 i długość 7 metrów. Rury składają się z warstw betonu i stalowych płyt[4].
Władze Libii twierdzą, że woda przy zużyciu jak w roku 2007 wystarczy na tysiąc lat, jednak według niezależnych ekspertów okres ten wynosi zaledwie od 60 do 100 lat[5][6][7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Odwierty prowadzone w 1970 r. w południowo-wschodniej Libii w poszukiwaniu ropy naftowej doprowadziły do odkrycia olbrzymich ilości wód głębinowych, których wiek szacuje się w większości na 14–38 tys. lat[3]. Część z nich jest młodsza i w niektórych przypadkach ma zaledwie 7 tys.)[8].
Idea Wielkiej Sztucznej Rzeki zrodziła się, gdy pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. roku źródła wody pitnej miasta Bengazi (drugiego co do wielkości w Libii) zostały zanieczyszczone przez wodę morską i nie były już zdatne do picia. Znalezienie nowych źródeł stało się wtedy kwestią priorytetową. Zaczęto więc rozważać czerpanie jej z pokładów znajdujących się pod Saharą lub importowanie z Europy. Wybrano pierwszą opcję jako najtańszą[9].
Prace projektowe rozpoczęto w 1984. Realizację projektu podzielono na pięć faz. Pierwszą z nich, która wymagała m.in. usunięcia 85 milionów m³ urobku, rozpoczęto 28 sierpnia 1991. Faza druga (nazwana mianem Pierwsza woda dla Trypolisu) została zakończona 1 września 1996.
Koszty projektu szacowane na ponad 25 miliardów dolarów pokrywane miały być w całości przez rząd libijski, a władze tego kraju zapewniały, że zostanie on zrealizowany w założonym terminie bez finansowego wsparcia oraz pożyczek ze strony innych krajów[10]. Od 1990 szkolenia inżynierów i techników pracujących przy realizacji projektu prowadzi UNESCO.
22 lipca 2011 siły powietrzne NATO zbombardowały fabrykę w Marsa al-Burajka, produkującą elementy rurociągu. Jak wyjaśniano, powodem miała być obecność wyrzutni rakiet na terenie zakładu[11].
Obecnie (październik 2016) budowa rurociągu jest zagrożona ze względu na trwającą wojnę domową w Libii.
Kalendarium
[edytuj | edytuj kod]- 3 października 1983: Powszechny Kongres Ludowy podczas nadzwyczajnej sesji zadecydował, że poprze i sfinansuje projekt[2][3].
- 28 sierpnia 1984: Mu’ammar al-Kaddafi położył kamień węgielny pod fabrykę w miejscowości Marsa al-Burajka.
- 28 sierpnia 1986: Kaddafi otworzył fabrykę w Marsa al-Burajka
- 26 sierpnia 1989: Kaddafi położył kamień węgielny pod drugi etap projektu
Pierwsze dostawy wody
[edytuj | edytuj kod]- 11 września 1989: do zbiornika Adżdabiji
- 28 września 1989: do zbiornika Grand Omar Muktar
- 4 września 1991: do zbiornika w Syrcie
- 28 sierpnia 1996: do Trypolisu
- 28 września 2007: do Gharyan
-
Plac budowy -
Transport segmentów -
Plan projektu na banknocie o nominale 20 dinarów libijskich -
Schemat infrastruktury projektu, wraz z wyszczególnionymi kolejnymi etapami budowy. -
Plac budowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wielka Sztuczna Rzeka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-11-03].
- ↑ a b What Lies Beneath: Libya's Great Manmade River | Mental Floss
- ↑ a b c The Great Man-Made River: Year In Review 1996 | Britannica.com
- ↑ Artykuł w encyklopedii Britannica. [dostęp 2013-07-17].
- ↑ Saudi Aramco World : Seas Beneath the Sands [online], www.saudiaramcoworld.com [dostęp 2020-07-09].
- ↑ UNEP/GRID-Sioux Falls
- ↑ Libya's Qaddafi taps 'fossil water' to irrigate desert farms - CSMonitor.com
- ↑ Część wód jest młodsza. [dostęp 2015-02-04].
- ↑ BBC NEWS | Science/Nature | Libya's thirst for 'fossil water'
- ↑ Map Room: Anonymous – World Policy [online], www.worldpolicy.org [dostęp 2020-07-09] (ang.).
- ↑ Human Rights Investigations: NATO bombs the Great Man-Made River. 2011. [dostęp 2012-05-26]. (ang.).