Stanisław Wielgus (duchowny)

Szablon:Biskup infobox Stanisław Wojciech Wielgus (ur. 23 kwietnia 1939 w Wierzchowiskach) - polski duchowny katolicki, profesor zwyczajny filozofii, dr hab. teologii, rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1989-1998), arcybiskup senior archidiecezji warszawskiej. Biskup płocki w latach 1999-2007. Od 5 stycznia 2007 do 7 stycznia 2007 arcybiskup metropolita warszawski.

Uroczysty ingres do archikatedry św. Jana, zaplanowany na dzień 7 stycznia 2007, nie odbył się z uwagi na rezygnację abp. Wielgusa z funkcji metropolity warszawskiego zgodnie z przepisami kan. 401 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego, po ujawnieniu faktu jego współpracy z SB w latach 1973-1978.

Polski uczony, przez cztery lata (1990-1993) pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich. Specjalista w dziedzinie filozofii średniowiecznej. Członek dziesięciu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, w tym honorowy członek Towarzystwa Naukowego Płockiego.

Życiorys

Pierwsze lata kapłaństwa

Po ukończeniu Gimnazjum Biskupiego im. św. Stanisława Kostki w Lublinie do którego uczęszczał w latach 1952 - 1956 wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie. Święcenia kapłańskie przyjął 10 czerwca 1962 w z rąk bp. Piotra Kałwy. Pracę magisterską z historii Kościoła poświęconą biskupowi chełmskiemu Stanisławowi Jackowi Święcickiemu obronił w 1964. Bezpośrednio po święceniach pracował jako wikariusz w parafiach św. Tomasza Apostoła w Zamościu (1962 - 1963), oraz św. Pawła w Lublinie (1963 - 1965). Szybko stał się jednym z najbardziej znanych i cenionych duszpasterzy młodzieży. W 1965 skierowany na studia na KUL, które ukończył uzyskując w 1968 magisterium z filozofii. Później, przez rok (1968 - 1969) pracował jako wikariusz w parafii św. Mikołaja w Hrubieszowie.

Pracownik naukowy KUL

W 1969 został zatrudniony jako pracownik Międzywydziałowego Zakładu Historii Kultury w Średniowieczu na KUL. Stopień doktora filozofii na tej uczelni uzyskał w 1972. Stypendysta Fundacji im. A. Humboldta w Martin Grabmann-Institut na Uniwersytecie Monachijskim (1973-1975, 1978). Habilitacja w KUL w 1980. W roku akademickim 1988/1989 pełnił funkcję prorektora ds. studenckich. Tytuł profesora uzyskał w 1989. W tym samym roku mianowany rektorem lubelskiej uczelni. Funkcję tę sprawował przez 9 lat. W tym okresie ówczesny rektor dał się poznać jako doskonały organizator i administrator. Unormował status prawny KUL i doprowadził do stabilizacji ekonomicznej uczelni. Dzięki jego niestrudzonej pracy uniwersytet zyskał nowych przyjaciół w Polsce i na świecie oraz rozszerzył swoją bazę materialną i ofertę naukową. W tym czasie znacząco wzrosła liczba studentów. Jako pracownik naukowy specjalizuje się w historii filozofii późnego średniowiecza. Opublikował 236 rozpraw, artykułów i książek dotyczących tej problematyki. Najbardziej lubi żmudne badania nad starożytnymi tekstami.

Biskup ordynariusz płocki

24 maja 1999 papież Jan Paweł II mianował go biskupem diecezji płockiej. Konsekracja biskupia i ingres do miejscowej katedry odbyły się 1 sierpnia 1999. Znany ze swej działalności na rzecz społeczności lokalnej. Jedyne w mieście kino, należące do kurii diecezjalnej, oddał w ręce nowego operatora, który obecnie przebudowuje je na nowoczesny, wielosalowy obiekt. Z jego inicjatywy budynek dawnego opactwa benedyktyńskiego jest gruntownie odrestaurowywany, w większości za pieniądze pochodzące z Unii Europejskiej. Po remoncie nową, olbrzymią powierzchnię ma w nim otrzymać płockie Muzeum Diecezjalne. Otworzył wiele instytucji charytatywnych, takich jak m.in. hospicja w Nasielsku i Pułtusku, czy siedem zespołów długoterminowej opieki domowej, oraz pięć gabinetów rehabilitacji. Zreformował sieć dekanatów, co ułatwiło współpracę między parafiami, a także system finansowy diecezji. Dzięki abp. Wielgusowi doszło do reorganizacji Soborowego Studium Teologiczno-Pastoralnego w Płocku. W czasie swej posługi erygował trzy nowe parafie i konsekrował dziewięć nowych kościołów, w tym trzy w stolicy diecezji.

Jako biskup, Stanisław Wielgus dał się poznać jako gorliwy duszpasterz, znany z wielkiego respektu dla doktryny Kościoła i radykalizmu swych wypowiedzi oraz surowych ocen. W bardzo wielu homiliach dobitnie wypowiadał się przeciw zanikowi uczuć patriotycznych. W 2003 w płockiej katedrze mówił: W naszych postmodernistycznych czasach, kiedy w imię tzw. poprawności politycznej, szerzony jest totalitaryzm bezideowości (...), oraz kosmopolityzm, który ma za nic przywiązanie do Ojczyzny (...) trudno jest okazywać publicznie miłość do swojego kraju(...) ponieważ określone media, kabarety, banalizujące na ciągle odgrzewanych antynarodowych i antychrześcijańskich utopiach oświeceniowych rewolucjonistów (...) od razu ruszają do ataku z szyderczymi zarzutami o prowincjonalnym zacofaniu, ciemnocie, ksenofobii i nacjonalizmie(...). W tym samym roku bronił prawa Radia Maryja do wyrażania opinii sceptycznych w sprawie wejścia Polski do Unii Europejskiej, uważał, że jest to dopuszczalne i mieści się granicach pluralizmu mediów. Swoich diecezjan prosił o rozpatrzenie sprawy przystąpienia do UE w własnym sumieniu (nigdy nie agitował ani "za", ani "przeciw").

W 2005 na Jasnej Górze powiedział: Na naszych oczach rodzi się nowy totalitaryzm, totalitaryzm bezideowości, którego wyznawcy narzucają swój ateizm narodom Europy. Czynią to przy pomocy przeciwnego Bożym przykazaniom prawa i posłusznych mediów.

Zdaniem abp. Wielgusa zagrożony jest europejski humanizm, czerpiący swe korzenie z chrześcijaństwa. Źródłem tych poglądów jest według hierarchy kosmocentrycyzm, negujący tradycyjny humanizm. Wśród zagrożeń wymienia też tzw. nową lewicę, która kwestionuje powinność człowieka na korzyść absolutnej, niczym nie ograniczonej wolności.

Ze względu na - jak sam tłumaczył - bardzo niską znajomość katechizmu wśród wiernych, zdecydował w 2005, że w kościołach diecezji płockiej przed każdą niedzielną mszą będzie czytana kilkuminutowa katecheza wyjaśniająca problematyczne zagadnienia. Tego pomysłu pogratulował arcybiskupowi sam Benedykt XVI. Zdecydowanie potępił dziką lustrację mówiąc, że do boju ruszyli tzw. historycy i rozmaite pędzące za sensacją media. Czynią to bez troski o metodę historyczną, która każe wejść w opisywaną epokę, jej uwarunkowania i w mentalność ludzi wtedy żyjących.

Na początku 2006 w liście pasterskim na Wielki Post dał się poznać jako zdecydowany obrońca jedności w Episkopacie. By wprowadzić zamęt i boleśnie ukłuć swoich politycznych konkurentów, niektóre media zaczęły rozgłaszać wyssaną z palca teorię o podziale biskupów, przypisując ich do dwóch określonych stronnictw, przy czym oczywiście jedno z nich jest światłe i postępowe, a drugie zaś ciemne i zacofane.

Szerokim echem odbiło się w Polsce stanowisko wobec teorii ewolucji, opublikowane przez kierowaną przez abp. Wielgusa Radę Naukową Konferencji Episkopatu Polski. Dla chrześcijan ewolucja pozostaje w harmonii z wielkim planem Boga, którego cel stanowi powołanie człowieka do najwyższej godności obrazu Jego Syna - napisał ówczesny biskup płocki.

Arcybiskup jest zwolennikiem wpisania do Konstytucji RP obowiązku ochrony życia ludzkiego od poczęcia do naturalnej śmierci, gdyż wg niego zasadami moralnymi nie można kupczyć w imię tak czy inaczej pojmowanego kompromisu - mówił w listopadzie 2006. Opowiedział się także za wprowadzeniem religii jako jednego z przedmiotów maturalnych.

Jest konsultorem watykańskiej Kongregacji Wychowania Katolickiego, członkiem Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski, przewodniczącym Rady Naukowej KEP, oraz współprzewodniczącym (obok wicepremiera Ludwika Dorna) Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu.W latach 1999 - 2001 był Asystentem Krajowej Rady Katolików Świeckich. W marcu 2002 ówczesny ordynariusz płocki został członkiem Zespołu ds. Duszpasterskiej Troski o Radio Maryja.

Arcybiskup metropolita warszawski

6 grudnia 2006 papież Benedykt XVI podniósł go do godności arcybiskupiej i mianował metropolitą warszawskim . Abp Stanisław Wielgus przejął 5 stycznia 2007 kanonicznie urząd nad powierzoną mu archidiecezją. Wcześniej 31 grudnia 2006 abp Wielgus pożegnał się z diecezją płocką.

Decyzja o planowanym w dniu 7 stycznia 2007 ingresie do Archikatedry Warszawskiej kilka godzin przed jego terminem została odwołana. Zamiast niego odbyła się msza dziękczynna za wieloletnią posługę kard. Józefa Glempa. Oficjalną rezygnację z funkcji metropolity warszawskiego na ręce papieża Stanisław Wielgus złożył 7 stycznia rano, zgodnie z kanonem 401 par. 2 Kodeksu prawa kanonicznego , a papież rezygnację tę przyjął powierzając kierowanie archidiecezją warszawską kard. Glempowi do czasu podjęcia dalszych decyzji.

Uwikłanie we współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa PRL

19 grudnia 2006 redaktor naczelny Gazety Polskiej Tomasz Sakiewicz w swoim blogu stwierdził, że arcybiskup-nominat warszawski Stanisław Wielgus był od końca lat 60. tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa o kryptonimie "Adam". 20 grudnia ukazał się numer tygodnika z artykułem na ten temat. Arcybiskup miał nawet uczestniczyć w szkoleniach dla najlepszych agentów. Gazeta nie podała jednak żadnych dowodów na swoje oskarżenia.

Abp Wielgus stanowczo zaprzecza tym informacjom. Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej poinformowało w specjalnym komunikacie, że hierarcha cieszy się pełnym zaufaniem papieża Benedykta XVI. Swojego poparcia metropolicie warszawskiemu udzieliło także bardzo wiele autorytetów w Polsce, takich jak prezydium Konferencji Episkopatu Polski, prymas Polski kard. Józef Glemp, kard. Stanisław Dziwisz, abp Józef Życiński, ks. prof. Andrzej Szostek, senat Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, marszałek sejmiku województwa mazowieckiego Adam Struzik, oraz kapłani wielu diecezji m.in. płockiej i warszawskiej. Redaktor naczelny miesięcznika Więź Zbigniew Nosowski powiedział zaś, że jeśli ktoś chciałby kompromitować ideę lustracji, może wzorować się na najnowszej publikacji "Gazety Polskiej" o abp. Stanisławie Wielgusie. Jednocześnie sekretarz Konferencji Episkopatu Polski bp Piotr Libera przyznał, że Stolica Apostolska nie mogła mieć dostępu do materiałów IPN, Kościół bowiem szanuje autonomię porządku świeckiego i duchowego i rządzi się własnymi kryteriami przy wyborze rządców diecezji.

21 grudnia grupa senatorów z Senatorskiego Klubu Narodowego zwróciła się w związku z oskarżeniami do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o reakcję uwzględniającą fakt, iż przedmiotem wspomnianych działań niektórych mediów jest przyrodzona godność człowieka, będąca źródłem wolności i praw obywatelskich.

29 grudnia Antoni Dudek z IPN w wywiadzie radiowym potwierdził, że są materiały dotyczące wielu hierarchów kościelnych, w tym arcybiskupa Wielgusa. Te materiały czekają od dawna do Komisji Historycznej Episkopatu, która istnieje od jesieni. I od jesieni ta komisja przymierzała się, ale jakoś nie znalazła czasu.

W odpowiedzi na wystąpienie senatorów Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski zwrócił się 29 grudnia z prośbą do red. Zbigniewa Nosowskiego, prof. Andrzeja Paczkowskiego i ks. prof. Tomasza Węcławskiego z prośbą o zbadanie ewentualnych materiałów IPN. Rzecznik zapowiedział, że na podstawie ich ustaleń zamierza podjąć decyzję o kolejnych działaniach.

30 grudnia abp Stanisław Wielgus zapowiedział, że podda się autolustracji i zwróci się do Kościelnej Komisji Historycznej z prośbą o zbadanie dokumentów IPN na jego temat.

2 stycznia 2007 Kościelna Komisja Historyczna rozpoczęła prace w archiwum IPN. Rzecznik KEP deklaruje, że pierwszego dnia swoich prac komisja nie mogła zajmować się sprawą zarzutów wobec arcybiskupa. Stało się to możliwe, kiedy po spotkaniu z komisją w godzinach wieczornych tego samego dnia arcybiskup zwrócił się oficjalnie o zbadanie dokumentów.

3 stycznia badania w IPN rozpoczęli ks. prof. Tomasz Węcławski, Zbigniew Nosowski i prof. Andrzej Paczkowski, którzy zostali poproszeni przez Rzecznika Praw Obywatelskich Janusza Kochanowskiego o zbadanie dokumentów arcybiskupa. Późnym wieczorem Kościelna Komisja Historyczna wydała komunikat, w którym poinformowała, że po zapoznaniu się z materiałami dotyczącymi abp. Wielgusa udostępnionymi przez IPN (teczka zawierająca 68 stron) przygotowała sprawozdanie, które z fotokopiami dokumentów zostanie przekazane do wiadomości ks. abp. Stanisławowi Wielgusowi.

Według tygodnika Wprost z archiwów IPN wynika, że abp Stanisław Wielgus był tajnym współpracownikiem SB o pseudonimie "Grey". Dziennikarze twierdzą, że w 1973 podpisał on zobowiązanie do współpracy. Tygodnik opublikował 3 stycznia zapowiedź artykułu na swojej stronie internetowej.

4 stycznia fragmenty dokumentów opublikował dziennik Rzeczpospolita. Według Tomasza Terlikowskiego, autora artykułu dokumenty IPN świadczą, że nowy metropolita warszawski w czasach PRL nie tylko spotykał się z oficerami bezpieki w sprawie paszportu - jak sugeruje obecnie - ale też odbył specjalne szkolenie wywiadowcze dla agentów i wykonywał zlecone mu zadania. Stanisław Wielgus przez ponad 20 lat współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa - od czasów gdy był studentem historii filozofii na KUL do momentu upadku komunizmu, kilka miesięcy po tym, gdy ksiądz Wielgus został wybrany na rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Zespół badaczy powołany przez Rzecznika Praw Obywatelskich po zbadaniu akt Stanisława Wielgusa uważa, że zarzuty postawione arcybiskupowi nie są bezpodstawne. Janusz Kochanowski, Rzecznik Praw Obywatelskich, w wydanym po spotkaniu z badaczami komunikacie napisał, że "w świetle dostępnych dokumentów nie podlega wątpliwości fakt świadomej tajnej współpracy ks. Stanisława Wielgusa ze Służbą Wywiadu w latach 1973-1978

5 stycznia Kościelna Komisja Historyczna stwierdziła, że Stanisław Wielgus podjął współpracę z SB, pomimo tego, że taka działalność była przez Kościół zakazana.

Tego samego dnia abp Stanisław Wielgus wydał oświadczenie w związku z medialnymi informacjami na temat jego współpracy z SB i wywiadem PRL.

Również w tym samym dniu opublikowano odezwę w przeddzien ingresu, (datowaną na 6 stycznia), w której abp Stanisław Wielgus wyraził skruchę z powodu uwikłania się w kontakty z służbami bezpieczeństwa PRL, oraz z powodu zaprzeczenia faktom tej współpracy w ostatnich dniach. W odezwie do wiernych archidiecezji warszawskiej prosi, aby go przyjęli "ze skruszonym sercem".

7 stycznia papież Benedykt XVI przyjął rezygnację abp Stanisława Wielgusa ze stanowiska metropolity warszawskiego i powierzył kard. Józefowi Glempowi, prymasowi Polski, pełnienie funkcji administratora archidiecezji warszawskiej do czasu podjęcia dalszych decyzji.

Odznaczenia i dorobek naukowy

Odznaczony:

• Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
• Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej
• Odznaczeniem Lubelskiego Towarzystwa Naukowego "Resolutio Pro Laude"
• Nagrodą im. Wł. Pietrzaka i innymi nagrodami.

Posiada również honorowe obywatelstwo miast:

• Pułtuska (od 2005)
• Płocka (od 2006)

Opublikował kilkanaście książek i ok. 400 artykułów, promotor wielu prac doktorskich i magisterskich.

Pełnione funkcje

• Przewodniczący Rady Naukowej Konferencji Episkopatu Polski
• Przewodniczący Rady Fundacji Rektorów Polskich
• Członek Zespołu ds. Etyki Badań Naukowych przy Ministrze Nauki w Komitecie Badań Naukowych
• Kierownik Międzywydziałowego Zakładu Kultury w Średniowieczu KUL
• Redaktor naczelny "Acta Mediaevalia" (Międzywydziałowy Zakład Historii Kultury w Średniowieczu KUL)
• Członek komitetu redakcyjnego "Studiów Mediewistycznych" (PAN)
• Członek rady naukowej "Roczników Filozoficznych" (Towarzystwo Naukowe KUL)

Członkostwo w organizacjach naukowych

Organizacje międzynarodowe

• Associazione degli Storici Europei
• Société Internationale pour l'Étude dla la Philosophie Médiévale
• Academia Scientiarum et Artium Europaea
• European Ethics Network

Organizacje krajowe

• Towarzystwo Naukowe KUL
• Polskie Towarzystwo Filozoficzne
• Societas Humboldtiana Polonorum
• Lubelskie Towarzystwo Naukowe
• Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
• Towarzystwo Naukowe Płockie

Linki zewnętrzne

• Abp Stanisław Wielgus na stronie diecezji płockiej
• Strona internetowa Katechizmu płockiego
• Rektor, biskup, metropolita - artykuł z Gazety Wyborczej
• Abp Stanisław Wielgus honorowym obywatelem Płocka (29 grudnia 2006)
• Dokumenty IPN dotyczące współpracy ks. Stanisława Wielgusa ze Służbą Bezpieczeństwa