Władysław Niedoba
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22. marca 1914 |
|---|---|
| Data śmierci | |
Władysław Niedoba (ur. 22 marca 1914 r. w Nawsiu, zm. 12 marca 1999 tamże) – polski reżyser, scenarzysta i aktor teatralny, autor widowisk o tematyce regionalnej, działacz społeczny i kulturalny na Zaolziu w Czechosłowacji, a następnie w Czechach. Znany najszerzej pod scenicznym pseudonimem „Jura spod Grónia”. Był bratem Adama Niedoby.
Najmłodszy syn z pierwszego małżeństwa Ewy z domu Sikora i Pawła Niedoby, nawiejskiego gazdy. Jego dom rodzinny stał w centrum wsi – trzysta metrów od stacji kolejowej, nieopodal kościoła ewangelickiego, szkoły i gospody gminnej. Według tradycji rodzinnej, „królewskie” imię nadano mu za namową starszych braci, którzy argumentowali: „Mamulko, niechejmy mu pański nazwisko, my go dómy sztudyrować [gwarowo: uczyć] i bydzie panym”[potrzebny przypis].
W 1937 r. został zaangażowany do morawskośląskiego teatru narodowego w Ostrawie. Wkrótce powierzono mu pierwszą rolę solową: partię księcia w „Fauście”. Po zajęciu Zaolzia przez Polskę w 1938 r. Niedoba został stypendystą katowickiego konserwatorium muzycznego. Wybuch II wojny światowej przerwał mu studia i uniemożliwił wyjazd na stypendium do Włoch.
We wrześniu 1939 r. wraz z miejscową kompanią Obrony Narodowej przeszedł podkarpacki szlak bojowy 21 Dywizji Piechoty Górskiej i jak część z jej żołnierzy po rozbiciu Dywizji został zagarnięty przez wojska sowieckie. Po ucieczce z rosyjskiej niewoli wrócił w rodzinne strony, gdzie został wcielony do Wehrmachtu. Ucieczka z wojska niemieckiego nie powiodła się: Niedoba został zesłany do obozu karnego na adriatyckiej wyspie Korfu. Dopiero stąd udało mu się zbiec. Z fałszywymi dokumentami przewędrował Albanię i Grecję wrócił do rodzinnego Nawsia.
Po wojnie zrezygnował z kariery śpiewaka operowego na rzecz pracy nad utrzymaniem i propagowaniem kultury polskiej na Zaolziu. W 1951 r. doprowadził do powstania w Czeskim Cieszynie Sceny Polskiej Těšínského divadla – jedynego poza granicami kraju stałego polskiego teatru zawodowego, w którym do 1960 r. był kierownikiem artystycznym, a także reżyserem, scenarzystą i aktorem. Był felietonistą polskojęzycznego czasopisma „Głos Ludu”, pisał słuchowiska radiowe oraz widowiska dla założonego w 1947 r. zespołu „Gorol” w Jabłonkowie, w którym z Ludwikiem Cienciałą – „Jąkałą Maciejem” stworzył duet, bawiący publiczność gwarowymi dialogami. Obok Karola Piegzy był przez 50 lat animatorem corocznej polskiej imprezy folklorystycznej w Czechosłowacji, a następnie w Czechach – „Gorolskiego Święta” w Jabłonkowie.
Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (16 marca 1994 r.). Spoczywa na cmentarzu w rodzinnej miejscowości.
-
Grób w Nawsiu -
-
-
Bibliografia
- Havlík Dorota: Benefis Jury spod Gronia. Krzyż dla hetmana gorolskiego, w: “Zwrot” nr 5/94, s. 12
- Havlík Dorota: Dzisiaj gorol jest kimś [wywiad z Wł. Niedobą], w: “Zwrot” nr 3/94, s. 3-7
- Lubina-Cipińska Danuta: Abonament na Polskę, w: „Śląsk” nr 1 (75), styczeń 2002, s. 54-56
- Kaszper Kazimierz: Jura spod Grónia, w: “Śląsk” nr 8 (118), sierpień 2005, s. 44-46
- Kara Leszek: Jubileusz »Gorola«, w: “Głos Ziemi Cieszyńskiej” nr 46 (1362), 13-19.XI.1987
- Pyszko Jan: Znad Olzy od Bukowca, w: „Śląsk” nr 8 (35), sierpień 1998, s. 37-39
- Semik Teresa: Osierocił Zaolzie, w: „Dziennik Zachodni” nr 62, 1999-03-15
- Sikora Jacek: Ho, ho, ho! dla hetmana, w: “Śląsk” nr 5 (103), maj 2004, s. 87