U.S. Air Force Thunderbirds
| |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Samoloty | |
| Sponsor | |
| Baza macierzysta | |
| Barwy |
czerwony, biały i niebieski |
| Data utworzenia | |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Thunderbirds (U.S. Air Force Air Demonstration Squadron) – zespół akrobacyjny sił powietrznych Stanów Zjednoczonych latający na myśliwcach F-16 Fighting Falcon, istniejący od 1953 roku. Zespół stacjonuje w bazie lotniczej Nellis w stanie Nevada.
Historia
Początki
Zespół utworzono 25 maja 1953 roku w bazie Luke w Arizonie jako 3600. Zespół Akrobacyjny (3600th Air Demonstration Team)[1]. Debiutancki pokaz odbył się 8 lipca, a pierwszy występ dla publiczności – 23 lipca[2]. Pierwszym dowódcą zespołu był major Dick Catledge (późniejszy generał), a pierwszymi samolotami używanymi przez zespół – myśliwskie F-84G Thunderjety (zespół dysponował też dwumiejscowym T-33 Shooting Starem, który służył jako samolot narratora i w którym urządzano przejażdżki dla VIP-ów i dziennikarzy)[2]. Do końca roku 1953 zespół dał pięćdziesiąt pokazów[2]. W pierwszych tygodniach następnego roku Thunderbirds wystąpili w zagranicznych pokazach podczas tournée po Ameryce Południowej; wystąpili między innymi przed trzystutysięczną publicznością w mieście Meksyk[2].
W 1955 roku zespół zmienił samoloty na F-84F Thunderstreaki, na których wystąpili podczas 91 pokazów lotniczych[1]. W czerwcu 1956 roku zespół przesiadł się na myśliwce North American F-100 Super Sabre, które dały mu – jako pierwszemu na świecie – możliwość lotów z prędkością naddźwiękową[1]. Zmianie samolotu towarzyszyła zmiana miejsca stacjonowania na bazę Nellis w Nevadzie[2]. Pierwszy z 630 występów na Super Sabre’ach odbył się 19 maja 1956 roku; grom dźwiękowy był stałym elementem pokazów Thunderbirds do czasu, gdy FAA zabroniła lotów naddźwiękowych[2]. W 1963 roku Thunderbirds po raz pierwszy wystąpili w Europie[2].
W 1964 roku zespół na krótko przesiadł się na F-105 Thunderchiefy[1]. Karierę tych maszyn w barwach Thunderbirds zakończyła tragiczna śmierć kapitana Eugene’a J. Devlina, którego samolot rozpadł się w powietrzu podczas manewru z dużym przeciążeniem[3]. Zespół powrócił na Super Sabre’y (w wersji D). W 1967 roku Thunderbirds pokazali się w swoim 1000. show[2].
Thunderbirds na Phantomach i Talonach
W 1969 nastąpiła kolejna zmiana samolotu. Nową maszyną Thunderbirds został F-4E Phantom II[1]. W tym samym okresie na Phantomach latał również zespół pokazowy amerykańskiej marynarki – Blue Angels[4]. Ostatni pokaz na Phantomach odbył się 10 listopada 1973 roku[1]. W następnym roku kryzys paliwowy wymusił zmianę samolotu na bardziej ekonomiczny. Wybrano Northropa T-38 Talona, naddźwiękowy samolot szkolno-treningowy oparty na konstrukcji myśliwca F-5. Pięć T-38 Talonów zużywało w czasie występu tyle samo paliwa, ile jeden Phantom II[1].
18 stycznia 1982 roku w Indian Springs w stanie Nevada nastąpiła najgorsza katastrofa w historii zespołu: rozbiły się cztery Talony wykonujące pętlę w formacji[1]. Piloci – major Norm Lowry oraz kapitanowie Willie Mays, Pete Peterson i Mark Malancon – zginęli na miejscu[5]. W następstwie katastrofy zespół poświęcił cały sezon pokazowy 1982 na odbudowę składu praktycznie od zera (w tym celu do zespołu przywrócono kilku jego byłych pilotów wciąż pozostających w służbie czynnej); podjęto również decyzję o wymianie maszyn na nowe myśliwce F-16A Fighting Falcon[5].
Thunderbirds na Fighting Falconach
Pierwsze loty ćwiczebne na F-16A zespół odbył w sierpniu 1982 roku[5]. We wrześniu 1987 roku, podczas tournée na Dalekim Wschodzie Thunderbirds dali pokaz w Pekinie – był to pierwszy występ amerykańskiego zespołu akrobacyjnego w kraju komunistycznym[1]. 22 kwietnia 1990 roku w Norfolk Naval Air Station odbył się 3000. występ Thunderbirds[6].
W 1992 roku Thunderbirds zamienili F-16A na F-16C[1]. Początkowo były to maszyny w wersji Block 32, w 2008 roku zamieniono je na nowocześniejsze F-16C Block 52[7]. W listopadzie 2005 roku zespół przyjął w swoje szeregi kapitan Nicole Malachowski jako pierwszą kobietę w historii latającą w Thunderbirds[1]. W 2006 roku zespół pokazał się na swoim 4000. show[6]. W tamtym okresie Thunderbirds dawali około siedemdziesięciu pokazów rocznie[6]. Wiosną 2013 roku działalność zespołu zawieszono na rok ze względu na cięcia budżetowe (podobny los spotkał Blue Angels)[1].
Wszystkie samoloty latające w Thunderbirds są maszynami bojowymi, jedynie tymczasowo rozbrojonymi i przystosowanymi do lotów pokazowych. Przywrócenie gotowości bojowej jest możliwe w ciągu 72 godzin[8].
Samoloty
- F-84G Thunderjet: 1953–1955
- F-84F Thunderstreak: 1955–1956
- F-100C Super Sabre: 1956–1964
- F-105B Thunderchief: 1964
- F-100D Super Sabre: 1964–1969
- F-4E Phantom II: 1969–1973
- T-38 Talon: 1974–1982
- F-16A Fighting Falcon: 1983–1992
- F-16C Fighting Falcon: od 1992
Skład Thunderbirds
Skład Thunderbirds na rok 2016[9]:
- podpułkownik Christopher Hammond (dowódca/prowadzący)
- kapitan Ryan Bodenheimer (lewy prowadzony)
- major Alexander Goldfein (prawy prowadzony)
- major Nick Krajicek (zamykający)
- kapitan Nicholas Eberling (pierwszy solista)
- major Alex Turner (drugi solista)
- major Kevin Walsh (oficer operacyjny)
- major Scott Petz (narrator)
- major Christopher Scheibler (chirurg)
- kapitan Angelina Urbina (oficer zarządzający)
- kapitan Warren Smith (oficer ds. technicznych)
- kapitan Sara Harper (oficer ds. public relations)
Wypadki
Thunderbirds wystąpili w ponad 4000 air show na całym świecie, przelecieli miliony kilometrów, w setkach różnych samolotów w ciągu ponad 53 lat służby.
Latanie wysokowydajnymi myśliwcami odrzutowymi jest bardzo niebezpieczne, a tym bardziej latanie w ciasnej formacji i wykonywanie figur akrobatycznych. Zważając na to ryzyko, ponad 4000 air show, niezliczone godziny treningów, zespół radzi sobie bardzo dobrze - podczas air show wydarzyły się tylko dwa wypadki ze skutkiem śmiertelnym.
Pierwszym wypadkiem była śmierć majora Joe Howarda latającego Thunderbird 3, 4 czerwca 1972 roku na lotnisku Dulles podczas Transpo 72. Kiedy jego F-4E Phantom utracił moc podczas pionowego manewru, major Howard katapultował się, a samolot spadł na ziemię z wysokości około 450 metrów. Na początku pilot opadał bezpiecznie, ale wiatr zdmuchnął go w stronę płonącego miejsca katastrofy.
Drugi wypadek miał miejsce 9 maja 1981 roku w bazie Hill, Utah. Kapitan Davin "Nick" Hauck latający Thunderbird 6 rozbił się podczas próby lądowania uszkodzonym T-38. Silnik samolotu uległ uszkodzeniu i zapalił się. Kapitan Hauck nie katapultował się w obawie o bezpieczeństwo obserwatorów. Samolot przeleciał jeszcze 800 metrów, uderzył w duży dąb, stodołę i ślizgając się po polu wybuchnął. Nikomu na ziemi nic się nie stało.
9 października 1958 r. 14 ludzi na pokładzie C-123, pomocniczego samolotu Thunderbirds, zginęło w katastrofie około 80 kilometrów na północny-zachód od Boise w Idaho.
24 września 1961 r. Starszy sierżant John Less z załogi Thunderbirds C-123 zginął, gdy C-123 Sił Powietrznych, zabierający Golden Knights, rozbił się podczas startu. Sierżant Less był na pokładzie jako obserwator.
18 pilotów Thunderbirds zginęło w wypadkach odrzutowców.
- 13 grudnia 1954 — Kapitan Gerorge Kevil zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
- 26 września 1957 — Porucznik Bob Rutte zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
- 12 marca 1959 — Kapitan C.D. Salmon zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
- 27 lipca 1960 — Kapitan J.R. Crane, doświadczony pilot i narrator drużyny, zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
- 6 kwietnia 1961 — Major Robert Fitzgerald, dowódca i prowadzący i Kapitan George Nial, narrator, zginęli podczas treningu w Nellis.
- 9 maja 1964 — Kapitan Eugene J. Devlin zginął gdy jego F-105 rozpadł się na dwie części w bazie Hamilton w Kalifornii.
- 12 października 1966 — Major Frank Leithen i Kapitan Robert Morgan zostali zabici podczas lotu do pomocniczego lotniska w Indian Spring, Nevada.
- 9 stycznia 1966 — Kapitan Jack Thurman zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
- 21 grudnia 1972 — Kapitan Jerry Bolt i Starszy Sierżant Chuck Lyn, zginęli podczas lotu testowego w Nellis.
- 25 lipca 1977 — Kapitan Charlie Carter, pilot i narrator, zginął podczas manewrów w bazie F.E. Warren w Wyoming.
- 8 września 1981 — Podpułkownik D.L Smith, dowódca Thunderbirds, zginął kiedy we wloty powietrza jego samolotu wpadły mewy i maszyna spadła do jeziora Erie, Smith nie próbował się katapultować.
- 18 stycznia 1982 — "Wypadek Diamentu" stał się najgorszym wypadkiem w historii Thunderbirds. Major Norm Lowry, Kapitan Willie Mays, Kapitan Pete Peterson i Kapitan Mark Malancon zginęli podczas treningu w Indian Springs. Oficjalnie, przyczyną wypadku było niewystarczające ciśnienie na drążku sterowym w maszynie T-38 Talon podczas pętli. Wypadek ten doprowadził do zmiany samolotu z T-38 na F-16 Fighting Falcon.
Podczas służby w Thunderbirds samolotu F-16 doszło tylko do dwóch wypadków.
- 14 lutego 1994 podczas treningu na lotnisku pomocniczym w Indian Springs wydarzył się pierwszy wypadek. Podczas manewru spiralnego schodzenia pilot popełnił błąd - samolot rozbił się, a pilot przeżył.
- Drugi wypadek wydarzył się 14 września 2003 roku, w bazie Mountain Home, Idaho. Kapitan Christopher Stricklin, latający Thunderbird 6 (drugi solista), katapultował się na wysokości 40 metrów z nurkującego samolotu, około sekundy przed uderzeniem. Maszyna uderzyła w ziemię i wybuchła. Przyczyną wypadku był błąd pilota, który podczas wykonywania przewrotu źle ocenił wysokość potrzebną do wykonania manewru. Wskazania przyrządów były dobre dla bazy w Nellis, położonej 340 metrów niżej od bazy w Idaho. Strat, poza odrzutowcem wartym 20 milionów dolarów, nie było. Nikomu na ziemi nic się nie stało, a pilot odniósł tylko lekkie obrażenia.
Zobacz też
- ↑ a b c d e f g h i j k l Łukasz Golowanow: Thunderbirds. Konflikty.pl, 2 marca 2013. [dostęp 29 marca 2016].
- ↑ a b c d e f g h Thunderbirds History. [dostęp 29 marca 2016]. (ang.).
- ↑ The Crash of the Thunderbirds' F-105B. Check-Six.com. [dostęp 29 marca 2016]. (ang.).
- ↑ Blue Angels: Historical Aircraft - 60+ Years of Aviation Excellence. blueangels.navy.mil. [dostęp 1 kwietnia 2016]. (ang.).
- ↑ a b c The Thunderbirds' "Diamond Crash". check-six.com. [dostęp 1 kwietnia 2016]. (ang.).
- ↑ a b c Staff Sgt. Josh Clendenen: Thunderbirds perform 4,000th show. af.mil, 15 maja 2006. [dostęp 1 kwietnia 2016]. (ang.).
- ↑ Asif Shamim: Thunderbirds receive final 2 Block 52 F-16s. F-16.net, 18 listopada 2008. [dostęp 1 kwietnia 2016]. (ang.).
- ↑ Tyler Rogoway: The One USAF Thunderbird Demo Plane That Suited Up For Combat. foxtrotalpha.jalopnik.com, 14 sierpnia 2014. [dostęp 1 kwietnia 2016]. (ang.).
- ↑ Team Members: Officers. [dostęp 29 marca 2016]. (ang.).
