Małżeństwo
Małżeństwo – związek, zazwyczaj mężczyzny i kobiety, zatwierdzony prawnie i społecznie, regulowany zasadami, obyczajami, przekonaniami i postawami, określającymi prawa i obowiązki małżonków oraz status ich możliwego potomstwa[1].
Małżeństwu powszechnie przypisuje się rolę założycielską wobec rodziny, co zazwyczaj wiąże się z opieką nad dziećmi, ich wychowaniem i socjalizacją[1][2][3].
Małżeństwo jest zazwyczaj potwierdzone przez ślub uznający jego strony za małżonków oraz niesie za sobą skutki prawne określone prawem małżeńskim[1][2].
W cywilizacji zachodniej ugruntowane jest małżeństwo monogamiczne, jednak tradycyjne znaczenie małżeństwa w zasięgu niektórych kultur czy religii obejmowało bądź nadal obejmuje również poligynię, a niektóre grupy etniczne uznają poliandrię[1].
Etymologia
Jedna z hipotez omawiających etymologię słowa "małżeństwo" w języku polskim wskazuje, że wywodzi się od słowa małżonka, ściślej – od wcześniej już używanego wyrazu małżona o znaczeniu "żona pojęta uroczyście na mal", w którym mal- wywodzi się od starogermańskiego māl lub mahal oznaczającego "umowę, kontrakt". Drugi człon – žona – ma już charakter słowiański. Polszczyzna przejęła wyraz małżonka prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku z języka staroczeskiego – malženka, zdrobnienie od malžena czyli "ślubna żona". Z pierwszej połowy XVI wieku pochodzą dokumenty używające słowa małżonek (sporadycznie: małżon) utworzonego od leksemu małżonka. Natomiast słowo małżeństwo pojawia się wcześniej, bo już w pierwszej połowie XV wieku, prawdopodobnie też na wzór staroczeskiego malženstvo. Inna hipoteza zakłada, iż podstawą etymologiczną omawianego słowa był staroniemiecki leksem ge-mahelo (obecnie gemahl) – małżonek, przejęty przez Słowian bez nagłosowego ge-.
Spory ideowe
Małżeństwo jako związek męża i żony jest opisywane w definicjach encyklopedycznych i słownikowych publikowanych w Polsce przez ostatnie 150 lat. W kilku ostatnich latach pojawiły się definicje, które w miejsce męża i żony wprowadziły określenia naturalne płciowo takie jak osoby, ludzie. Tendencja ta jest widoczna głównie w słownikach anglojęzycznych. W publikacjach w języku polskim takie podejście przedstawia Encyklopedia powszechna, wydana przez Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński z 2002. W Encyklopedii nowej generacji E2.0 oraz Encyklopedia PWN A-Z. Oryginalna Azetka z 2008 nie zamieszczono definicji małżeństwa[4]. Dyskusje nad definicją małżeństwa związane są z protestami zwolenników związków osób tej samej płci, którzy dążą przyjęcia definicji umożliwiającej zawarcie małżeństwa także parom lesbijek i gejów[5]. Przyjmowane w prawie definicje małżeństwa uległy zróżnicowaniu pomiędzy poszczególnymi państwami a nawet wewnątrz nich. W jednych państwach definicja umożliwia zawarcie związku małżeńskiego parom tej samej płci w innych (w tym w Polsce) prawna definicja za małżeństwo uznaje jedynie związek mężczyzny i kobiety[6]. Definicja zapisana w aktach prawnych nie kończy jednak sporu. Małżeństwo nie jest wytworem państwa lecz instytucją społeczna, a ta jako element samoorganizacji społecznej nie podlega regulacjom prawnym lecz jest wynikiem wielowiekowej kultury[7].
Główne aspekty małżeństwa
W opisie encyklopedycznym małżeństwa można wyróżnić trzy główne aspekty: prawny, społeczny i religijny.
Aspekty posługują się odrębnymi definicjami małżeństwa.
Aspekt prawny
- Prawo małżeńskie stanowi zbiór przepisów prawnych regulujących rozpoczęcie, kontynuację i ważność małżeństwa. Małżeństwo jest związkiem zazwyczaj między jednym mężczyzną i jedną kobietą. Począwszy od Holandii w 2001 roku, systemy prawa niektórych państw lub też inne jurysdykcje zezwalają na zawarcie lub tylko uznają małżeństwo osób tej samej płci, które zapewnia takiej parze osób wszystkie lub część praw i obowiązków pary małżeńskiej.
Aspekt społeczny
- Umowa zawierana w obliczu społeczności lub jej reprezentanta, przez co najmniej dwie osoby, zazwyczaj kobietę i mężczyznę, która przede wszystkim sankcjonuje relacje seksualne małżonków i legitymizuje ich potomstwo, jeśli je mają.
Aspekt religijny
Religie abrahamowe
Chrześcijaństwo
- Doktryny: katolicka, prawosławna i anglikańska uznają w małżeństwie jeden z sakramentów, a protestantyzm – święte przymierze zawierane na mocy ustanowienia Bożego.
Islam
Judaizm
- Ideałem żydowskim jest małżeństwo monogamiczne, chociaż Biblia i Talmud nie wykluczają poligamii. W starożytności status mężczyzny i kobiety w małżeństwie był zbliżony do ustalonego w Kodeksie Hammurabiego. Rodzina miała wyraźny charakter patriarchalny. Obecnie uznawane są w niektórych odłamach judaizmu (np. reformowanym[8] i konserwatywnym[9]) małżeństwa osób tej samej płci.
Religie dharmiczne
Hinduizm
Zobacz też
- ↑ a b c d marriage. britannica.com. [dostęp 2012-12-04]. Cytat:
(ang.) marriage, a legally and socially sanctioned union, usually between a man and a woman, that is regulated by laws, rules, customs, beliefs, and attitudes that prescribe the rights and duties of the partners and accords status to their offspring (if any). The universality of marriage within different societies and cultures is attributed to the many basic social and personal functions for which it provides structure, such as sexual gratification and regulation, division of labour between the sexes, economic production and consumption, and satisfaction of personal needs for affection, status, and companionship. Perhaps its strongest function concerns procreation, the care of children and their education and socialization, and regulation of lines of descent. Through the ages, marriages have taken a great number of forms.
(pol.) małżeństwo, związek zatwierdzony prawnie i społecznie, zazwyczaj między mężczyzną i kobietą, regulowany prawami, zasadami, obyczajami, przekonaniami i postawami, określającymi przywileje i obowiązki partnerów oraz status ich potomstwa (jeżeli jest). W różnych społeczeństwach i kulturach małżeństwu powszechnie przypisuje się regulację wielu podstawowych funkcji społecznych i osobistych, takich jak zaspokojenie potrzeby seksualnej, podział zatrudnienia między płciami, produkcja i konsumpcja dóbr czy zaspokajanie indywidualnej potrzeby uczucia, własnej wartości i koleżeństwa. Być może w największym stopniu związane jest z prokreacją, opieką nad dziećmi, ich wychowaniem i socjalizacją oraz regulacją stopnia pokrewieństwa. Na przestrzeni wieków, małżeństwa przyjmowały różne formy. - ↑ a b małżeństwo, prawo. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2012-12-04].
- ↑ małżeństwo. sjpd.pwn.pl. [dostęp 2013-06-14].
- ↑ Ewa Karabin. Mężczyzny i niewiasty porządne złączenie. O małżeństwie encyklopedycznie. „WIĘŹ”. 11-12, 2009.
- ↑ Joanna Petry Mroczkowska. Małżeństwo: kwestia dyskusyjna. Spory i argumenty w USA. „WIĘŹ”. 11-12, 2009.
- ↑ Tomasz Ponikło. Czym jest małżeństwo? Krótka historia zmian w prawie. „WIĘŹ”. 11-12, 2009.
- ↑ Marek Rymsza. Małżeństwo nie jest sprawą prywatną. „WIĘŹ”. 11-12, 2009.
- ↑ Conservative Jews approve gay wedding guidelines, Associated Press, czerwiec 2012.
- ↑ Union of American Hebrew Congregations, Civil Marriage for Gay and Lesbian Jewish Couples (dokument przyjęty w 1997)
Bibliografia
- Aldona Żurek: Atrakcyjność instytucji małżeństwa we współczesnych społeczeństwach. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2010.
- Andrzej Bańkowski: Etymologiczny słownik języka polskiego. PWN, 2000. ISBN 83-01-13019-9.
- Krystyna Długosz-Kurczabowa: Nowy słownik etymologiczny języka polskiego. PWN, 2003. ISBN 83-01-14008-9.