Enuma elisz

Enuma Elisz to babiloński epos napisany w języku akadyjskim nazywany tak od swoich pierwszych słów, które znaczą "Kiedy na wysokości". Pierwotny tekst tego eposu pochodzi z XIV wieku p.n.e., a znana wersja pochodzi z II wieku p.n.e. , Był recytowany w Babilonie w czasie święta Nowego Roku .

Nazywany jest też eposem o stworzeniu wszechświata. Porządek przedstawia się następująco: światem rządzi panteon bogów z Mardukiem na czele, ludzkość ma tylko służyć bogom. Kosmologia babilońska miała jednoznaczny pogląd na sens istnienia człowieka. Jak podaje "Enuma Elisz" -"kiedy żaden jeszcze nie objawił się bóg", istniały jedynie praistoty. U zarania dziejów byli tylko Apsu istniejąca od zawsze słodkowodna Otchłań i Tiamat Ocean.Symbolizowały one pierwiastki: żeński i męski.

"Kiedy na górze jeszcze nie nzawano nieba, a na dole ziemia też jeszcze nie otrzymała imienia, kiedy tylko Apsu praodwieczny, który je spłodził, i Mummu-Tiamat, która je wydała na świat, wody ich w jedo zmieszali"

Mummu jest tutaj albo drugim przymiotem Tiamat i się z nią łączy, albo wystepuje w eposie osobno - jako samodzielna istota lub symbolizuje moc sprawczą, myślotwórczą, z którą naradza się Apsu. Może symbolizować duchową "twórczą moc życia" i nasuwa koncepcję Ducha Świetego w neoplatonizmie .

Momentem przełomowym było stworzenie bogów:

"Kiedy bogowie nie mieli jeszcze imion i przeznaczenie ich nie było jeszcze ustalone, Wtedy w ich wnetrzu (wodach Aspu i Tiamat) stworzeni zostali bogowie..."

Po tym akcie, stworzeni nowi bogowie zaczęli swoim zachowaniem drażnić praistoty i naruszać ich spokój, dlatego Aspu postanowił je zgładzić:

"Muszę ich zniszczyć, tak, położę kres ich hałasom, aby powróciła cisza i byśly mogli odpocząć...."

Sprzeciwiała się temu Tiamat:

"Mielibyśmy zniszczyć to cośmy sami stworzyli!?..."

Jednak mimo oporów Tiamat, Apsu za radą Mummu postanowił działać. O planach praistot dowiedzieli się młodsi bogowie, w tym Ea. On sprawił,że Apsu zasną a Mummu został sparaliżowany mocą. Następnie zabił Apsu i na jego powłoce zbudował swoją rezydencję, dlatego satł się panem Apsu, wód wszechświata.Jego małżonką została Damkina , z która miał syna Marduka.Tymczasem Tiamat nalegana przez swoich doradców postanowiła dokonać zemsty na nieposłusznych i zdradzieckich młodszych bogach.W tym celu stworzyła armię potworów, ucieleśniających wszelkie możliwe zło. Na ich czele postawiła Kingu , swojego pierworodnego syna:

"Ułożyłam dla ciebie zaklęcie, wywyrzszyłam cię w zgromadzeniu bogów w twoje ręce złożyłam pełnię władzy służenia radą wszystkim bogom.."

O przygotowaniach do ostatecznej rozprawy dowiedzieli się młodsi bogowie:

"Tiamat, która nas wydała na świat, teraz nas nienawidzi, zwołała zgromadzenie, szaleje z wściekłości.."

Bogowie odbyli za radą Ea naradę i postanowili, że obrona pokieruje Marduk.Bóg ten postawił jednak warunek, dzieki ktoremu stałby się najważniejszym wśród bogów:

"Mam związać Tiamat i ocalić wam życie, zwołajcie zgromadzenie, moje wielkie przeznaczenie ogłoście (..) niechaj słowa moich ust, tak jak wasze wyznaczą losy, tak by cokolwiek stworzę pozostało niezmienne i żadne słowo z moich ust nigdu nie było odwołane ani zmienione.."

Bogowie uznali postulat Marduka, który wyruszył do boju z Tiamat.Wlka była bardzo zacięta, ale ostatecznie prabogini została pokonana:

"Związał ją i płomień jej życia zgasił. Martwą na ziemię cisną i na trupie staną.."

Z powłoki Tiamat Marduk stworzył niebo i ziemię. Następna częśc eposu opowiada o gwiazdach i asrtologii. Gdy niebo i ziemia zostały juz uformowane Marduk wpadł na pomysł stworzenia istoty służącej bogom, by oni sami mogli odpoczywać. Do tego celu był potrzebny jeden z bogów i jego życie należało poświecić. Ea rzekł:

"Niechaj zgromadzą się wielcy bogowie, aby mozna było poświęcić winnego, aby oni sami mogli dalej istnieć.."

Wybór padł na Kingu, syna pokonanej Tiamat. Proces stworzenia człowieka odbył sie nastepująco:

"Nałozyli nań karę za jego przewiny, krew jego przelali. Z jego krwi stworzyli rodzaj ludzki; on Ea nakazał mu bogom służyć, a bogów póścić wolno..."

Marduk za zwycięstwo nad Tiamat i stworzenie człowieka został wyniesiony na najwyższy piedestał Babilinii, a epos Enuma elisz tłumaczył dlaczego tak sie stało.

Cytaty za: Łyczkowska K., 'Mitologia Mezopotamii" , Warszawa 1986.