Przejdź do zawartości

Wikipedysta:Kroton/brudnopis 10: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→Historia: drobne redakcyjne
drobne redakcyjne
Linia 27: Linia 27:
* '''Rynek''' – do 1939
* '''Rynek''' – do 1939
* '''Victoria Platz''' – w czasie okupacji niemieckiej
* '''Victoria Platz''' – w czasie okupacji niemieckiej
* Plac Generała Karola Świerczewskiego – w latach 1948-1990
* plac generała Karola Świerczewskiego – w latach 1948-1990
* Rynek – od 1990<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-14 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 17}}</ref>.
* Rynek – od 1990<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-14 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 17}}</ref>.


Linia 48: Linia 48:
W 1915 w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego spłonęła cała północna pierzaja rynku<ref>{{Cytuj |autor = Czesław Kulczycki |tytuł = Mielec i okolice |data = 2004 |data dostępu = 2024-09-06 |isbn = 978-83-7343-147-8 |miejsce = Krosno |wydawca = "Roksana" |s = 13}}</ref>.
W 1915 w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego spłonęła cała północna pierzaja rynku<ref>{{Cytuj |autor = Czesław Kulczycki |tytuł = Mielec i okolice |data = 2004 |data dostępu = 2024-09-06 |isbn = 978-83-7343-147-8 |miejsce = Krosno |wydawca = "Roksana" |s = 13}}</ref>.


W 1927 na rynku odbył się przedwyborczy wiec z udziałem przywódcy [[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|PSL „Piast”]] [[Wincenty Witos|Wincenta Witosa]]<ref name=":6">{{Cytuj |tytuł = 1918 – 1939 – Encyklopedia miasta Mielca |data dostępu = 2024-09-16 |url = https://encyklopedia.mielec.pl/?p=140 |język = pl-PL}}</ref>. Starciami z policją zakończyl się zorganizowany 27 października 1932 na rynku wiec w proteście przeciwko aresztowaniu członków Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego<ref name=":6" />. Podczas wiecu chłopskiego, który miał miejsce 15 sierpnia 1937 ogłoszono dziesięciodiowy strajk<ref name=":6" />.
⚫
W 1941 w lokalu gastronomicznym, w kamienicy pod numerem 21, koncertował [[Mordechaj Gebirtig]]<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-15 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 21}}</ref>. 9 marca 1942 Niemcy w ramach [[Einsatz Reinhardt|akcji Reinhardt]] rozpoczęli deportację mieleckich Żydów, pomimo zapłacenia przez Judenrat zażądanej kontrybucji za odstąpienie od wysiedlenia<ref name=":5">Edward Tabor[https://www.mielec.pl/upamietnienie-akcji-reinhardt-w-mielcu/ ''',''' ''UPAMIĘTNIENIE AKCJI REINHARDT W MIELCU'']</ref>. Po zgromadzeniu Żydów na rynku i wstępnej selekcji, mężczyzn zdolnych do pracy wywiezieniu do obozów pracy w [[Pustków (obóz)|Pustkowie]] i Cyrance<ref name=":5" />. Resztę popędzono w kierunku Berdechowa, mordując po drodze tych, którzy nie mogli iść lub próbowali uciekać<ref name=":5" />. Kilkuset Żydów więzionych w Berdechowie rozstrzelano w [[Osiedla Mielca#Borek|Borku]]<ref name=":5" />, resztę wywieziono do gett na Lubelszczyźnie i Podlasiu<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-15 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 16}}</ref>. Ofiary akcji Reinhardt upamiętnia tablica na ścianie [[Kamienica przy ul. Mickiewicza 2 w Mielcu|Łojczykówki]]<ref>[https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/160930,Odsloniecie-pamiatkowej-tablicy-poswieconej-ofiarom-niemieckiej-Akcji-Reinhardt-.html Odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej ofiarom niemieckiej „Akcji Reinhardt” – Mielec, 9 marca 2022]</ref>.[[Plik:PL Mielec, Rynek 2024-09-08--11-35-36.jpg|mały|Pólnocna pierzeja rynku.]]

⚫
W 1941 w lokalu gastronomicznym, w kamienicy pod numerem 21, koncertował [[Mordechaj Gebirtig]]<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-15 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 21}}</ref>. 9 marca 1942 Niemcy w ramach [[Einsatz Reinhardt|akcji Reinhardt]] rozpoczęli deportację mieleckich Żydów, pomimo zapłacenia przez Judenrat zażądanegoi za odstąpienie od wysiedlenia okupu<ref name=":5">Edward Tabor[https://www.mielec.pl/upamietnienie-akcji-reinhardt-w-mielcu/ ''',''' ''UPAMIĘTNIENIE AKCJI REINHARDT W MIELCU'']</ref>. Po zgromadzeniu Żydów na rynku i wstępnej selekcji, mężczyzn zdolnych do pracy wywiezieniu do obozów pracy w [[Pustków (obóz)|Pustkowie]] i Cyrance<ref name=":5" />. Resztę popędzono w kierunku Berdechowa, mordując po drodze tych, którzy nie mogli iść lub próbowali uciekać<ref name=":5" />. Kilkuset Żydów więzionych w Berdechowie rozstrzelano w [[Osiedla Mielca#Borek|Borku]]<ref name=":5" />, resztę wywieziono do gett na Lubelszczyźnie i Podlasiu<ref>{{Cytuj |autor = Stanisław Wanatowicz |tytuł = Spacerownik mielecki |data = 2022 |data dostępu = 2024-09-15 |isbn = 978-83-913704-0-7 |miejsce = Mielec |wydawca = Księgarnia Dębickich s.c |s = 16}}</ref>. Ofiary akcji Reinhardt upamiętnia tablica na ścianie [[Kamienica przy ul. Mickiewicza 2 w Mielcu|Łojczykówki]]<ref>[https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/160930,Odsloniecie-pamiatkowej-tablicy-poswieconej-ofiarom-niemieckiej-Akcji-Reinhardt-.html Odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej ofiarom niemieckiej „Akcji Reinhardt” – Mielec, 9 marca 2022]</ref>.[[Plik:PL Mielec, Rynek 2024-09-08--11-35-36.jpg|mały|Pólnocna pierzeja rynku.]]


== Zabytki ==
== Zabytki ==

Wersja z 21:10, 16 wrz 2024

Rynek
Osiedle Kościuszki
Ilustracja
Rynek w Mielcu
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Mielec

Poprzednie nazwy

Victoria Platz, plac gen. Karola Świerczewskiego

Położenie na mapie Mielca
Mapa konturowa Mielca, po lewej znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie powiatu mieleckiego
Mapa konturowa powiatu mieleckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Ziemia50°17′09,9″N 21°25′10,6″E/50,286081 21,419625
Multimedia w Wikimedia Commons

Lokalizacja

Rynek w Mielcu

Rynek znajduje się na osiedlu Kościuszki[1]. Z rynku wychodzą ulice (po dwie z każdego narożnika): Adama Mickiewicza, Tadeusza Kościuszki, Krakowska, Legionów, Jana Kilińskiego, 3 Maja, Krótka[2].

Nazwy

W swojej historii rynek nosił następujące nazwy:

  • Rynek – do 1939
  • Victoria Platz – w czasie okupacji niemieckiej
  • plac generała Karola Świerczewskiego – w latach 1948-1990
  • Rynek – od 1990[3].

Opis

Fontanna

Rzeźba Gryf

Gryf

23.12.2014 w rynku postawiono rzeźbę Gryfa, której autorami są Agnieszka Świerzowicz-Maślaniec i Marek Maślaniec[4]. Gryf nawiązuje do herbu Mieleckich, założycieli Mielca oraz do herbu powiatu mieleckiego. Obok rzeźby umieszczono tablicę informującą czym jest gryf i jaki jest jego związek z Mielcem. Po naciśnięciu przyscisku znajdującego się w cokole rzeźby można usłyszeć historię Mielca[5].

Historia

1910
1932
1942
2006

W 1915 w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego spłonęła cała północna pierzaja rynku[6].

W 1927 na rynku odbył się przedwyborczy wiec z udziałem przywódcy PSL „Piast” Wincenta Witosa[7]. Starciami z policją zakończyl się zorganizowany 27 października 1932 na rynku wiec w proteście przeciwko aresztowaniu członków Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego[7]. Podczas wiecu chłopskiego, który miał miejsce 15 sierpnia 1937 ogłoszono dziesięciodiowy strajk[7].

W 1941 w lokalu gastronomicznym, w kamienicy pod numerem 21, koncertował Mordechaj Gebirtig[8]. 9 marca 1942 Niemcy w ramach akcji Reinhardt rozpoczęli deportację mieleckich Żydów, pomimo zapłacenia przez Judenrat zażądanegoi za odstąpienie od wysiedlenia okupu[9]. Po zgromadzeniu Żydów na rynku i wstępnej selekcji, mężczyzn zdolnych do pracy wywiezieniu do obozów pracy w Pustkowie i Cyrance[9]. Resztę popędzono w kierunku Berdechowa, mordując po drodze tych, którzy nie mogli iść lub próbowali uciekać[9]. Kilkuset Żydów więzionych w Berdechowie rozstrzelano w Borku[9], resztę wywieziono do gett na Lubelszczyźnie i Podlasiu[10]. Ofiary akcji Reinhardt upamiętnia tablica na ścianie Łojczykówki[11].

Pólnocna pierzeja rynku.

Zabytki

Według stanu na 30 czerwca 2024 roku do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są cztery domy[12]:

  • Rynek 3 (numer w rejestrze zabytków: A-1077 z 24.06.1981)[12] – dom zbudowany został pod koniec XIX wieku[13]. Jest to murowany i otynkowany budynek dwukondygnacyjny z płaskim dwuspadowym dachem, zbudowany na planie litery L. Elewacja frontowa jest jednoosiowa. Drzwi wejściowe umieszczone są pomiędzy dwoma oknami tworzą witrynę sklepową. Nad drzwiami znajduję się żelbetowy balkon z balustradą wykonaną z prętów. Ścianka kolankowa udekorowana jest girlandami, pomiędzy którymi znajdują się okienka poddasza. Dom był remontowany w 1931, 1950. 1976 i latach 1982-1985[14].
  • Rynek 22 (numer w rejestrze zabytków: A-1078 z 28.02.1983)[12] – dom zbudowany został w 1875 roku. Jest to budynek dwukondygnacyjny, murowany, otynkowany. Posiada mansardowy dach z blachy. Elewacja frontowa jest trójosiowa[15]. Fasada budynku jest bogato zdobiona motywami roślinnymi. Po obu stronach wejścia znajdują się szerokie witryny sklepowe. Nad wejściem znajduje się balkon z balustradą z kutych prętów o ornamencie geometryczno-roślinnym[15]. W sieni i na klatce schodowej znajdują się ładne dekoracje[16]. Na piętrze zachowały się dwa secesyjne piece kaflowe[15].
  • Rynek 23 (numer w rejestrze zabytków:A-1079 z 24.06.1981)[12] – dom zbudowany pod koniec XIX w. Dwukondygnacyjny dom jest murowany i otynkowany z dwuspadowym dachem z blachy. Elewacja frontowa jest dwuosiowa[17].
  • Rynek 25 (numer w rejestrze zabytków:A-1122 z 21.11.1988)[12] – dom zbudowany został na przełomie XIX i XX wieku. Dwukondygnacyjny, murowany i otynkowany dom jest przykryty jednospadowym dachem[18].
  • Legionów 1 (numer w rejestrze zabytków: A-1062 z 5.10.1998)[12] – dom z frontową elewacją przy ulicy Legionów i boczną od strony Rynku. Został zbudowany w 1902[19]. Jest to budynek dwukondygnacyjny, murowany i otynkowany. Elewacja od strony Rynku jest dwuosiowa, a od strony ulicy Legionów ośmioosiowa, z płytkim dwuosiowym ryzalitem zwieńczonym szczytem z dwoma okienkami i owalną tarczą pomiędzy nimi, na której umieszczono datę wybudowania domu (1902)[19]. Zbudowany został na planie nieregularnej litery C z wewnętrznym podwórkiem[19].
  • Mickiewicza 2, Łojczykówka (numer w rejestrze zabytków: A-986 z 10.10.1991[12]) – zbudowana w 1904 we wschodnim narożniku rynku. Dłuższy bok kamienicy przylega do ulicy Adama Mickiewicza, a krótszy do ulicy Tadeusza Kościuszki. Dwukondygnacyjna kamienica jest zbudowana z cegły, otynkowana, boniowana[20]. Przykryta jest dwuspadowym blaszanym dachem[21]. Główne wejście jest w ściętym narożniku zwięczonym kopułą wspartą na ośmiokątnym tamburze[20]. Przed II wojną światową mieściły się w budynku sklepy i magistrat, a w czasie okupacji niemieckiej Zarząd Miasta (Stadtverwaltung). Po II wojnie światowej był siedzibą Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Ligi Kobiet oraz innych instytucji. Mieściły się tu także liczne sklepy i zakłady usługowe. Od 2012 jest siedzibą miejskiej biblioteki[22].
  • Rynek 3
    Rynek 3
  • Rynek 22
    Rynek 22
  • Rynek 23
    Rynek 23
  • Rynek 25
    Rynek 25
  • Legionów 1
    Legionów 1
  • Mickiewicza 2
    Mickiewicza 2

Transport

Przystanek MKS Rynek 01

"Przecinająca rynek, ruchliwa trasa Dębica - Tarnów tworzy z placu męczący "kocioł" wypełniony szumem aut i ciężkim odorem spalin".[23] Na rynku znajdują się 2 przystanki MKS: Rynek 01 i Rynek 02[24] oraz Punkt Obsługi Klienta POK1 pod adresem Rynek 6[25]. Pierwszą linię autobusową łączącą Rynek z Osiedlem i WSK Miejska Komunikacja Samochodowa uruchomiła w 1961[26].

Przyroda

Rekreacja

Przypisy

  1. ↑ https://www.mielec.pl/podzial-miasta-mielca-na-osiedla/
  2. ↑ OpenStreetMap [online], OpenStreetMap [dostęp 2024-09-06] (pol.).
  3. ↑ Stanisław Wanatowicz, Spacerownik mielecki, Mielec: Księgarnia Dębickich s.c, 2022, s. 17, ISBN 978-83-913704-0-7 [dostęp 2024-09-14].
  4. ↑ Damian Małek, Gryf wylądował
  5. ↑ Piotr Durak (red.), Ziemia Mielecka: przewodnik, Wyd. 3., uzup. i popr, Mielec: Agencja Wydawniczo-Reklamowa "Korso", 2015, s. 39, ISBN 978-83-60849-74-3 [dostęp 2024-09-14].
  6. ↑ Czesław Kulczycki, Mielec i okolice, Krosno: "Roksana", 2004, s. 13, ISBN 978-83-7343-147-8 [dostęp 2024-09-06].
  7. ↑ a b c 1918 – 1939 – Encyklopedia miasta Mielca [online] [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  8. ↑ Stanisław Wanatowicz, Spacerownik mielecki, Mielec: Księgarnia Dębickich s.c, 2022, s. 21, ISBN 978-83-913704-0-7 [dostęp 2024-09-15].
  9. ↑ a b c d Edward Tabor, UPAMIĘTNIENIE AKCJI REINHARDT W MIELCU
  10. ↑ Stanisław Wanatowicz, Spacerownik mielecki, Mielec: Księgarnia Dębickich s.c, 2022, s. 16, ISBN 978-83-913704-0-7 [dostęp 2024-09-15].
  11. ↑ Odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej ofiarom niemieckiej „Akcji Reinhardt” – Mielec, 9 marca 2022
  12. ↑ a b c d e f g Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
  13. ↑ Włodzimierz Gąsiewski, Leksykon Ziemi Mieleckiej: przewodnik historyczno-turystyczny, Mielec: Agencja Wydawnicza "Promocja", 2006, s. 15, ISBN 978-83-87549-23-7 [dostęp 2024-09-09].
  14. ↑ karta ewindencyjna zabytku
  15. ↑ a b c karta ewidencyjna zabytku
  16. ↑ Stanisław Wanatowicz, Spacerownik mielecki, Mielec: Księgarnia Dębickich s.c, 2022, s. 21, ISBN 978-83-913704-0-7 [dostęp 2024-09-12].
  17. ↑ Włodzimierz Gąsiewski, Leksykon Ziemi Mieleckiej: przewodnik historyczno-turystyczny, Mielec: Agencja Wydawnicza "Promocja", 2006, s. 16, ISBN 978-83-87549-23-7 [dostęp 2024-09-14].
  18. ↑ Włodzimierz Gąsiewski, Leksykon Ziemi Mieleckiej: przewodnik historyczno-turystyczny, Mielec: Agencja Wydawnicza "Promocja", 2006, s. 16, ISBN 978-83-87549-23-7 [dostęp 2024-09-12].
  19. ↑ a b c karta ewidencyjna zabytku
  20. ↑ a b karta ewidencyjna zabytku
  21. ↑ Włodzimierz Gąsiewski, Leksykon Ziemi Mieleckiej: przewodnik historyczno-turystyczny, Mielec: Agencja Wydawnicza "Promocja", 2006, s. 19, ISBN 978-83-87549-23-7 [dostęp 2024-09-14].
  22. ↑ Józef Witek, Encyklopedia miasta Mielca, hasło:BIBLIOTEKA PUBLICZNA (POWIATOWA, POWIATOWA I MIEJSKA, MIEJSKA)
  23. ↑ Czesław Kulczycki, Mielec i okolice, Krosno: "Roksana", 2004, s. 25, ISBN 978-83-7343-147-8 [dostęp 2024-09-14].
  24. ↑ MKS Mielec :: Rozkład Jazdy [online], mapa.mks-mielec.pl [dostęp 2024-09-14].
  25. ↑ Punkty sprzedaży biletów [online], mks-mielec.pl [dostęp 2024-09-14].
  26. ↑ 1944 – 1989 – Encyklopedia miasta Mielca [online] [dostęp 2024-09-15] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Kroton/brudnopis_10&oldid=74777581”