Jęczy i wyje Dniepr szeroki

Jęczy i wyje Dniepr szeroki
Mykoła Buraczek, 1941

Rewe ta stohne Dnipr szyrokyj (ukr. Реве та стогне Дніпр широкий; Jęczy i wyje Dniepr szeroki) – pieśń Danyła Kryżaniwskiego, skomponowana do słów wiersza Tarasa Szewczenki (pierwsze sześć zwrotek ballady „Urzeczona”). Funkcjonowała jako nieoficjalny hymn Ukrainy. Pieśń opisuje krajobraz naddnieprzańskiej Ukrainy, utrzymana jest w duchu romantycznym. Melodia pieśni jest muzycznym sygnałem wywoławczym Radia Ukraińskiego.

Historia pisania

Tekst tej pieśni to sześć strof z ballady Tarasa Szewczenki Urzeczona, napisanej około 1837 roku w Petersburgu. To jedno z wczesnych dzieł poety.

Datowane na podstawie zeznań Szewczenki w jego autobiografii (gdzie wśród wczesnych dzieł wymienia „Urzeczoną”) oraz na przesłuchaniu w III oddziale w sprawie Bractwa Cyryla i Metodego w dniu 21 kwietnia 1847 r. (podczas którego poeta stwierdził, że zaczął pisać wiersze w 1837 r.), a także na podstawie przesłania Jewhena Hrebinki z listu do Hryhorija Kwitki-Osnowjanenko z 18 listopada 1838 r. o przekazaniu utworów Szewczence do publikacji w almanachu Jaskółka.

Autorstwo muzyki

Muzykę do utworu napisał pedagog i kompozytor Danyło Kryżaniwskyi. Nad notatkami sporządził dedykację: „Dedykowane Markowi Kropywnyckiemu”. Kiedy Kropywnycki przyjechał na tournée z ukraińską trupą do Odessy, Kryżaniwskyj sprezentował mu partyturę z dedykacją. Po odegraniu utworu na fortepianie, reżyser uściskał gościa i nazwał utwór arcydziełem. Niedługo później, po jednym z występów, orkiestra i chór poczęły odśpiewywać pieśń, która następnie została podjęta przez słuchaczy, którzy powstali, tym samym przyłączając się do wykonania powszechnie wśród Ukraińców znanego utworu Szewczenki. Tak wybrzmiała pieśń, która stała się swoistym hymnem narodowym Ukraińców jako pierwsza.

Pierwsze dwa drukowane wydania zbioru pieśni wraz z nutami zawierające w sobie tę pieśń, zostały skonfiskowane przez carską policję. Przy trzeciej próbie — po raz pierwszy w 1886 r. wydrukowano razem tekst wiersza Tarasa Szewczenki i notatki Danyła Kryżaniwskiego.

W okresie radzieckiej okupacji Ukrainy, ze względu na zakaz wykonywania hymnu Szcze ne wmerła Ukraina, pieśń Rewe ta stohne Dnipr szyrokyj na powrót nabrała wśród Ukraińców charakteru hymnu, a przez wzgląd na brak bezpośrednich odniesień do niezależności i ukraińskości, cenzura sowiecka nie doprowadziła do jej zakazania.

Ze względu na znaczenie historyczne pieśni i jej podniosły charakter, podobnie jak hymn, wykonywana jest zawsze na stojąco.