Przejdź do zawartości

Zamek Spiski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
aktualizacja
m Wycofano edycje użytkownika 45.90.3.243 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Lelek 2v.
Znacznik: Wycofanie zmian
 
Linia 51: Linia 51:
'''Zamek Spiski'''<ref>Polski [[egzonim]] przyjęty na [http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zmiany_egzonimow/zmiany_egzonimow_na_111_posiedzeniu.pdf 111. posiedzeniu] [[KSNG]].</ref> ({{słow.|Spišský Hrad}}, {{węg.|Szepesi vár}}, {{niem.|Zipser Burg}}, {{łac.|Arx Scepusiensis}}) – kompleks zamkowy z przełomu XI i XII wieku, położony w północnej [[Słowacja|Słowacji]], na [[Spisz]]u. Jest zaliczany do największych tego typu budowli w środkowej Europie: cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 25 ha. Usytuowany jest na wyraźnej, wielkiej kopie [[trawertyn]]owej, na wysokości 634 m n.p.m., ok. 200 m powyżej pobliskiego miasta [[Spiskie Podgrodzie]]{{r|Slovensko Tl}}. Zamek położony jest na terenie [[Żehra|Żehry]] (''Žehra''), która należy do najstarszych miejscowości na Spiszu. W 1993 roku został wpisany wraz z okolicą na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO#Słowacja|listę światowego dziedzictwa UNESCO]] (zob. [[Levoča, Spišský Hrad i okoliczne zabytki]]).
'''Zamek Spiski'''<ref>Polski [[egzonim]] przyjęty na [http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zmiany_egzonimow/zmiany_egzonimow_na_111_posiedzeniu.pdf 111. posiedzeniu] [[KSNG]].</ref> ({{słow.|Spišský Hrad}}, {{węg.|Szepesi vár}}, {{niem.|Zipser Burg}}, {{łac.|Arx Scepusiensis}}) – kompleks zamkowy z przełomu XI i XII wieku, położony w północnej [[Słowacja|Słowacji]], na [[Spisz]]u. Jest zaliczany do największych tego typu budowli w środkowej Europie: cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 25 ha. Usytuowany jest na wyraźnej, wielkiej kopie [[trawertyn]]owej, na wysokości 634 m n.p.m., ok. 200 m powyżej pobliskiego miasta [[Spiskie Podgrodzie]]{{r|Slovensko Tl}}. Zamek położony jest na terenie [[Żehra|Żehry]] (''Žehra''), która należy do najstarszych miejscowości na Spiszu. W 1993 roku został wpisany wraz z okolicą na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO#Słowacja|listę światowego dziedzictwa UNESCO]] (zob. [[Levoča, Spišský Hrad i okoliczne zabytki]]).


Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. W odbudowanej części zamku mieści się niewielkie muzeum.
Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. W odbudowanej części zamku mieści się niewielkie muzeum.

== Historia ==
== Historia ==
Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku<ref name="zamek">{{Cytuj |tytuł = Spišský Hrad |url = https://www.spisskyhrad.com/lokalita/spissky-hrad/ |język = sk |data dostępu = 2021-03-26 |zarchiwizowano = 15-01-2021 |archiwum = https://web.archive.org/web/20210115235215/https://www.spisskyhrad.com/lokalita/spissky-hrad/}}</ref>. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy [[Feudalizm|wczesnofeudalnego]] [[Węgry|państwa węgierskiego]]. Oparł się najazdowi tatarskiemu w pierwszej połowie XIII w.{{r|Slovensko Tl}}
Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku<ref name="zamek">{{Cytuj |tytuł = Spišský Hrad |url = https://www.spisskyhrad.com/lokalita/spissky-hrad/ |język = sk |data dostępu = 2021-03-26 |zarchiwizowano = 15-01-2021 |archiwum = https://web.archive.org/web/20210115235215/https://www.spisskyhrad.com/lokalita/spissky-hrad/}}</ref>. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy [[Feudalizm|wczesnofeudalnego]] [[Węgry|państwa węgierskiego]]. Oparł się najazdowi tatarskiemu w pierwszej połowie XIII w.{{r|Slovensko Tl}}

Aktualna wersja na dzień 15:07, 24 mar 2024

zamek Spiski
Ilustracja
Państwo

 Słowacja

Miejscowość

Žehra

Rozpoczęcie budowy

przełom XI / XII w.

Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „zamek Spiski”
Położenie na mapie kraju koszyckiego
Mapa konturowa kraju koszyckiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „zamek Spiski”
Ziemia49°00′01″N 20°46′06″E/49,000278 20,768333
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Lewocza, Spisz i okoliczne zabytki[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Słowacja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

IV

Numer ref.

620

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1993
na 17. sesji

Dokonane zmiany

2009

  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Zamek Spiski[1] (słow. Spišský Hrad, węg. Szepesi vár, niem. Zipser Burg, łac. Arx Scepusiensis) – kompleks zamkowy z przełomu XI i XII wieku, położony w północnej Słowacji, na Spiszu. Jest zaliczany do największych tego typu budowli w środkowej Europie: cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 25 ha. Usytuowany jest na wyraźnej, wielkiej kopie trawertynowej, na wysokości 634 m n.p.m., ok. 200 m powyżej pobliskiego miasta Spiskie Podgrodzie[2]. Zamek położony jest na terenie Żehry (Žehra), która należy do najstarszych miejscowości na Spiszu. W 1993 roku został wpisany wraz z okolicą na listę światowego dziedzictwa UNESCO (zob. Levoča, Spišský Hrad i okoliczne zabytki).

Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. W odbudowanej części zamku mieści się niewielkie muzeum.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku[3]. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy wczesnofeudalnego państwa węgierskiego. Oparł się najazdowi tatarskiemu w pierwszej połowie XIII w.[2]

W 1465 r. właścicielem zamku został Stefan Zápolya. Nowy właściciel, chcąc stworzyć tu reprezentacyjną siedzibę szlachecką, w drugiej połowie XV wieku wykonał przebudowę zamku. W kompleksie zamkowym wybudował pałac, salę rycerską i kaplicę pw. świętej Elżbiety. Na zamku urodził się jego syn Jan, późniejszy król Węgier. Od XVI w. do 1636 r. zamek był siedzibą żupanów spiskich z rodu Turzonów, następnie Zápolyów, później objął go we władanie ród Csákych, który zlecił ostatnie prace budowlane na górnym zamku[3].

W 1780 doszło do pożaru, a zamek zamienił się z czasem w ruiny. Ostatni właściciele opuścili zamek w 1948, a w 1961 został uznany za Narodowy Pomnik Kultury (Národná Kultúrna Pamiatka). Całkowitemu spustoszeniu zamku zapobiegli konserwatorzy zabytków. W 1970 roku rozpoczęto wymagającą pod względem technicznym konserwację fortyfikacji i pałaców zagrożonych niestabilnością podłoża skalnego.

W kompleksie zamkowym są aktualnie umieszczone ekspozycje muzealne Muzeum Spiskiego poświęcone historii zamku, broni średniowiecznej i prawu feudalnemu.

Po okolicy Zamku Spiskiego prowadzi spacerowa ścieżka dydaktyczna Sivá Brada – Dreveník. Turyści na ośmiu przystankach mogą zapoznać się z historią okolicy, jak również z ciekawostkami przyrodniczymi.

Dostęp: samochodem na parking przed zamkiem, stamtąd pieszo około 10 min; pieszo z gminy Spišské Podhradie około 1 godz.


Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Polski egzonim przyjęty na 111. posiedzeniu KSNG.
  2. ↑ a b Vladimír Adamec, Nora Jedličková, Slovensko. Turistický lexikon, Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava, 1991.
  3. ↑ a b Spišský Hrad [online] [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-15] (słow.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Zamki i pałace Słowacji

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO na Słowacji

Kulturowe
Przyrodnicze

Słowacja

  1. ↑ Wspólnie ze Węgrami
  2. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_Spiski&oldid=73235085”