Muchomor zielonawy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian Znacznik: Wycofane |
m Wycofanie edycji użytkownika 37.30.32.99 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Szethek. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Takson infobox |
{{Takson infobox |
||
|nazwa = Muchomor |
|nazwa = Muchomor zielonawy |
||
|grafika = Amanita phalloides a1 (1).JPG |
|grafika = Amanita phalloides a1 (1).JPG |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = |
||
Wersja z 20:12, 30 maj 2022
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
muchomor zielonawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Link Handbuch zur Erkennung der Nutzbarsten und am Häufigsten Vorkommenden Gewächse 3: 272 (1833) | |
_Link_177883.jpg)
.JPG)
.JPG)
Muchomor zielonawy, muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Link) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)[1]. Gatunek silnie trujący, nawet przy zaawansowanym leczeniu spożycie bardzo często kończy się śmiercią.
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisany został w 1727 r. przez S. Vaillanta jako grzyb phalloides, annulatus, sordide virescens i patulus[2], w roku 1821 E. Fries nadał mu nazwę Agaricus phalloides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1833 J.H.F. Link[1].
Ma około 20 synonimów naukowych[3].
Nazwę muchomor sromotnikowy podał Franciszek Błoński w 1889 r., Władysław Wojewoda w 1992 r. zaproponował nazwę muchomor zielonawy, uważając ją za bardziej sensowną, odnoszącą się do barwy tego grzyba. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też dawniej jako muchomor bulwiasty i podsadka słupiakowata[4].
Morfologia
Średnica 5-15 cm, za młodu półkulisty, potem dzwonkowato-łukowaty, w końcu rozpostarty. Skórka gładka, przy brzegu nieprążkowana, składa się z przylegających i promieniście ułożonych włókienek. Kolor biało zielonkawy, oliwkowo zielonkawy, szarozielony, brunatnozielony, na brzegu zwykle jaśniejszy, czasem żółtawy. Na słońcu, oraz u starszych okazów kolor jest wypłowiały[5]. Skórka łatwo daje się ściągnąć i często występują na niej białe resztki osłony[6].
Wysokość do 15 cm, grubość do 2 cm. Jest walcowaty, w nasadzie zakończony bulwą o średnicy do 4 cm. Bulwa otoczona jest wysoką, białawą i odstającą pochwą. Kolor trzonu białawy z odcieniem żółtawo-zielonkawym. Posiada wyraźny, zwisający pierścień o kolorze od białego do żółtawego. Powyżej pierścienia trzon jest gładki, pod pierścieniem występują delikatne łuski, czasami tworzące zygzakowaty wzór[5].
Biały, nie zmienia koloru po przełamaniu. U młodych okazów miąższ ma łagodny zapach, u starych pachnie nieco ziemniakami. Smak przyjemny[5].
Gęste, białe, u starych okazów z lekkim odcieniem żółtawo-zielonkawym. U młodych okazów są niewidoczne, gdyż przykryte są białawą osłoną[5].
Biały. Zarodniki gładkie, szeroko elipsoidalne lub niemal kuliste, o rozmiarach 8 × 11 μm[7].
Występowanie i siedlisko
Pochodzi z Europy, skąd rozprzestrzenił się jako gatunek inwazyjny. Współcześnie występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[8][9]. W Europie Środkowej, w tym na terenie całej Polski, jest pospolity[6][4].
Występuje najczęściej w lasach liściastych, także w mieszanych; rośnie pojedynczo, lub w małych grupkach[6]. Najczęściej rośnie pod dębami, ale także pod wieloma innymi gatunkami drzew: buki, kasztanowce, brzozy, leszczyny, graby, sosny i świerki[10]. Najczęściej występuje na glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym, ale potrafi rosnąć także na glebach kwaśnych[6]. Owocniki wyrastają od czerwca do listopada[4].
Jest grzybem mikoryzowym[4], jego symbiontem w Europie jest dąb, natomiast w Ameryce doszło do bardzo rzadkiego zjawiska przeskoku na inny symbiont – sosnę[8].
Znaczenie
Dla ludzi śmiertelnie trujący. Dla wielu drobnych zwierząt, np. ślimaków i owadów jest nieszkodliwy[11]. Muchomor zielonawy wraz z muchomorem jadowitym (Amanita virosa) są najsilniej trującymi grzybami występującymi w Polsce. Muchomor zielonawy jest też niebezpieczny z tego powodu, że ma łagodny smak i może być pomylony z wieloma innymi gatunkami grzybów[7]. Jest odpowiedzialny za większość śmiertelnych zatruć grzybami na całym świecie. Już 30 g tego grzyba może być dawką śmiertelną (duży owocnik waży ok. 60 g)[12].
Właściwości trujące
Muchomor zielonawy powoduje zatrucia cyklopeptydowe i cytotoksyczne (1. grupa trucizn)[5]. Zawiera dwa rodzaje toksyn: fallotoksyny (falloidyna, falloina, fallizyna, fallicydyna) oraz amatoksyny (amanityna, amanina, amanullina). Główną toksyną odpowiedzialną za zatrucie po spożyciu muchomora zielonawego jest alfa-amanityna. Toksyny te powodują nieodwracalne uszkodzenie wątroby i innych narządów ciała[6]. Toksyny muchomora nie ulegają zniszczeniu w procesie gotowania, marynowania lub suszenia. Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się późno, bo dopiero po 8–16 godzinach od spożycia grzybów[13], gdy większość trucizny została już wchłonięta do krwi. Są to dolegliwości objawiające się zawrotami i bólami głowy, nudnościami, wymiotami, bólem brzucha, biegunkami, przyspieszeniem tętna, trudnościami w oddychaniu.
Okres objawów może trwać kilkanaście godzin[13]. Czasami następuje na jakiś czas poprawa samopoczucia, jednak jest ona złudna, toksyny nie przestają działać i niszczą wątrobę, nerki i inne narządy ciała. W wątrobie następuje jej stłuszczenie, martwica i zanik glikogenu, wystąpić może także hipoglikemia, a nawet drgawki hipoglikemiczne. Wskutek uszkodzenia nerek występuje azotemia, hipochloremia, mocznica. Trucizny te uszkadzają również inne narządy. W wyniku uszkodzenia jelit występują krwawe biegunki, w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego niedokrwistość, w wyniku uszkodzenia serca jego stłuszczenie i niedomoga krążenia (sinica). Śmierć następuje po 2–3 dniach, a przy słabszym zatruciu nawet po 10–13 dniach[14].
Przy każdym podejrzeniu zatrucia grzybami należy się bezzwłocznie udać do lekarza. Należy zachować resztki niespożytych grzybów (oznaczenie gatunku jest istotne przy leczeniu). Zatrucie muchomorem zielonawym leczy się w szpitalu, jest trudne i nie zawsze skuteczne[11]. Największym zagrożeniem dla życia jest nieodwracalne uszkodzenie wątroby. Często jej przeszczep jest jedynym sposobem uratowania życia ludzi po zatruciu tym grzybem[15].
Jako leczenie stosuje się agresywną wymianę płynów i elektrolitów u pacjenta. W Europie stosuje się też wlewy dożylne sylibiny (związku chemicznego pozyskiwanego w formie dihemibursztynianu z ostropestu plamistego)[16]. W drugiej dekadzie XXI w. w USA prowadzono badanie kliniczne sylibiny[16][17] odnośnie do jej skuteczności w leczeniu zatruć muchomorem zielonawym[16][18][8]. Podejmowane były też próby stosowania węgla aktywnego, wysokich dawek penicyliny, N-acetylocysteiny, cymetydyny i oktreotydu, a także drenaż dróg żółciowych. Badania takie są trudne do przeprowadzenia ze względu na brak możliwości prowadzenia ich w sposób kontrolowany i randomizowany[16]. Analiza danych historycznych wskazuje, że śmiertelność przy stosowaniu sybiliny wynosi niecałe 10%, podczas gdy przy innych próbach terapii było to ponad 20%[19].
Gatunki podobne
Przez niedoświadczonych grzybiarzy bywa mylony z gąską zielonką (Tricholoma equestre), gołąbkiem zielonawym (Russula virescens), muchomorem cytrynowym (Amanita citrina), muchomorem brązowooliwkowym (Amanita submembranacea), a także innymi gatunkami muchomorów. Młode, słabo wybarwione okazy mogą też być pomylone z pieczarkami[5][11].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ (Latin)Vaillant, Sébastien (1727). Botanicon Parisiense. Leide & Amsterdam: J. H. Verbeek and B. Lakeman. OCLC 5146641
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Cat Adams, The Most Dangerous Mushroom, „Slate”, 10 lutego 2014, ISSN 1091-2339 [dostęp 2020-11-23] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-15].
- ↑ Tulloss, Rodham E. "Amanita phalloidea". Studies in the Amanitaceae. Retrieved
- ↑ a b c Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Benjamin, Denis R. (1995). Mushrooms: Poisons and Panaceas—A Handbook for Naturalists, Mycologists and Physicians. New York: WH Freeman and Company. ISBN 0-7167-2600-9
- ↑ a b Grzyby trujące [online] [dostęp 2017-09-22] (pol.).
- ↑ Tadeusz Chmielewski: Farmakologia. PZWL: 1966.
- ↑ C.W. Pinson i inni, Liver transplantation for severe Amanita phalloides mushroom poisoning, „American Journal of Surgery”, 159 (5), 1990, s. 493–499, DOI: 10.1016/s0002-9610(05)81254-1, PMID: 2334013 (ang.).
- ↑ a b c d Kathy T. Vo i inni, Amanita phalloides Mushroom Poisonings — Northern California, December 2016, „Morbidity and Mortality Weekly Report”, 66 (21), 2017, s. 549–553, DOI: 10.15585/mmwr.mm6621a1, PMID: 28570504, PMCID: PMC5657817 (ang.).
- ↑ Intravenous Milk Thistle (Silibinin-Legalon) for Hepatic Failure Induced by Amatoxin/Amanita Mushroom Poisoning [online], ClinicalTrials.gov [dostęp 2020-11-23] (ang.).
- ↑ Deadly mushrooms: Santa Cruz protocol is becoming known internationally [online] [dostęp 2017-10-19] (ang.).
- ↑ Ulrich Mengs, Ralf-Torsten Pohl, Todd Mitchell, Legalon® SIL: the antidote of choice in patients with acute hepatotoxicity from amatoxin poisoning, „Current Pharmaceutical Biotechnology”, 13 (10), 2012, s. 1964–1970, DOI: 10.2174/138920112802273353, PMID: 22352731, PMCID: PMC3414726 (ang.).