Amborella trichopoda: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne (system Ruggiero, nowy system w infoboksie) |
m wstawiam Szablon:Kontrola autorytatywna |
||
| Linia 76: | Linia 76: | ||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Amborellowce|*]] |
[[Kategoria:Amborellowce|*]] |
||
Wersja z 21:19, 11 paź 2020
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
Amborellanae |
| Rząd |
amborellalowce |
| Rodzina |
amborellowate |
| Rodzaj |
amborella |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} Baill. Adansonia 10: 354 1873[1] | |
_fragment.jpg)
Amborella trichopoda – gatunek z monotypowego rodzaju amborella[4] Amborella, rodziny amborellowatych Amborellaceae i rzędu amborellowców Amborellales. Płożący krzew występujący współcześnie tylko na wyspie Nowa Kaledonia na Oceanie Spokojnym[5]. Nie posiada znaczenia ekonomicznego[6]. Zgodnie z danymi filogenetycznymi uwzględnionymi w systemach APG rodzina ta stanowi grupę siostrzaną dla wszystkich pozostałych okrytonasiennych, tj. reprezentuje prostą linię potomną przodków roślin okrytonasiennych. Z tego też powodu, podkreślając odrębność taksonu, nadawana jest mu ranga rzędu Amborellales[3]. Amborellowce (Amborellales) wraz z grzybieniowcami (Nympheales) i Austrobaileyales łączone są w tzw. grad ANA skupiający najstarsze linie rozwojowe okrytonasiennych (skrót od pierwszych liter nazw naukowych rzędów)[7].
Nazwa Amborella jest zdrobnieniem malgaskiego słowa ambora oznaczającego roślinę z rodzaju Tambourissa, którą pierwotnie uznano za najbliżej spokrewnioną z A. trichopoda[8].
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek znany jest tylko z wyspy Nowa Kaledonia, gdzie rośnie w lasach na rzędnych od 200 do 1000 m n.p.m. na glebach powstających ze skał łupkowych. Lokalnie bywa liczny w obszarze między Plateau de Dogny i zlewnią rzeki Tipindjé[8].
Ponieważ przodkowie amborellowców oddzielili się od pozostałych okrytonasiennych około 130 milionów lat temu, a Nowa Kaledonia wypiętrzyła się z oceanu przed ok. 37 milionami lat, rośliny te musiały rozwijać się gdzieś indziej i wyginąć w obszarze pierwotnego występowania[8].
Morfologia
-2.jpg)
- Pokrój
- Rośliny o pędach zdrewniałych[7] osiągających do 8 m wysokości[9]. Pędy nieregularnie rozgałęziają się[8], w efekcie roślina ma postać rozłożystego krzewu[6], czasem o pokroju zbliżonym do pnącza lub niewielkiego drzewa[8] (siewka i młoda roślina ma wzrost sympodialny)[3]. Młode pędy są nagie lub owłosione[9].
- Liście
- Skrętoległe, początkowo wyrastają spiralnie, później dwurzędowo[9], bez przylistków, są zimozielone, pojedyncze, całobrzegie lub o brzegu falistym do wyraźnie piłkowanego[8], czasem nawet pierzasto klapowane[6]. Użyłkowanie jest pierzaste, z wiązkami łączącymi się przy brzegu blaszki[8].
- Kwiaty
- Rośliny rozdzielnopłciowe z drobnymi kwiatami (poniżej 7 mm średnicy[3]) zebranymi w niewielkie, wierzchotkowate kwiatostany wyrastające w kątach liści[6]. Okwiat niezróżnicowany, biały, złożony z (5) 6–8 (13) listków (liczniejszych w kwiatach męskich), ułożonych skrętolegle[4][6][8], u nasady nieco zrośniętych[6]. Pod okwiatem wyróżniane bywają podobne do niego podkwiatki[8]. W listkach okwiatu znajduje się pojedyncza żyłka przewodząca[3]. Kwiaty męskie z licznymi (12–22, rzadko do 100) pręcikami o pylnikach niemal siedzących (nitki są krótkie i szerokie[4]), ułożonych w 3–5 okółkach, z których zewnętrzny przylega do okwiatu[6]. Główki pręcików kształtu trójkątnego, z rozsuniętymi pylnikami i z wydłużonym łącznikiem między nimi. Woreczki pyłkowe otwierają się podłużnymi pęknięciami[9]. Ziarna pyłku bez porów, a jedynie z cieńszymi miejscami[4]. Kwiaty żeńskie z 1–2 prątniczkami (rzadko bez nich lub z trzema[9]) i 5–8 wolnymi, górnymi owocolistkami ułożonymi w jednym okółku[6][9] (według niektórych autorów spiralne[3]). Brzegi owocolistków nie są całkowicie zrośnięte w części szczytowej. Znamię siedzące, tworzone przez wywinięte brzegi owocolistka[6]. Zalążek pojedynczy, usytuowany marginalnie, hemianatropowy (poprzeczny)[6]. Woreczek zalążkowy 8-jądrowy[7].
- Owoce
- Zbiorowe, tworzone przez krótkoszypułkowe czerwone, mięsiste pestkowce[8] o średnicy do 5 mm[10]. Owoce powstają zwykle tylko z trzech owocolistków[9]. Pestki o powierzchni dziobatej, z komorami wypełnionymi substancjami żywicznymi. Zarodek drobny z dwoma liścieniami[6]. Bielmo obfite[4].
Biologia i ekologia
Do cech pierwotnych Amborella trichopoda należy m.in. brak naczyń (w drewnie wtórnym obecne są tylko cewki[4]) oraz komórek wydzielniczych z olejkami eterycznymi – obecnych u innych grup bazalnych roślin okrytonasiennych[5]. Specyficzny jest mitochondrialny DNA o rozmiarze 7-krotnie większym niż u innych roślin, zawierający geny pochodzące z poziomego transferu od co najmniej dwóch gatunków mchów, przedstawiciela zielenic Coccomyza i licznych okrytonasiennych (bukowców, szczawikowców, sandałowców, wilczomleczowatych i bambusa). W efekcie DNA z mitochondriów amborelli nazwany został „grobowcem cudzych genów”[3].
Kwiaty o słodkim zapachu wydzielanym nocą zapylane są przez owady i wiatr[11].
Systematyka
Pierwotnie rodzaj Amborella włączany był do poleńcowatych Monimiaceae[10]. W różnych systemach drugiej połowy XX wieku (Cronquista z 1981, Dahlgrena z 1989, Takhtajana z 1999) rodzina Amborellaceae zaliczana była do rzędu wawrzynowców (Laurales). Analizy genetyczne na przełomie XX i XXI wieku wykazały, że rodzina ta jest siostrzaną dla wszystkich pozostałych okrytonasiennych[6]. W systemie APG I (1998)[12] i APG II (2003) rodzina była wymieniona wśród posiadających niejasną pozycję (Incertae sedis) wśród kladów bazalnych okrytonasiennych[6]. W systemie Takhtajana z 2009 zaliczona została do monotypowego rzędu Amborellales w nadrzędzie Nymphaeanae i podklasie Magnoliidae[9]. W systemie Ruggiero i in. z 2015 takson podniesiony został do rangi nadrzędu Amborellanae jako jedna z 18 linii rozwojowych okrytonasiennych tej rangi[2].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[3]
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Klasyfikacja systematyczna
- rząd Amborellales Melikyan, A.V. Bobrov & Zaytzeva in F. Manitz & F.H. Hellwig, 14 Symp. Biodiv. Evolutionsbiol.: 122. 1 Sep 1999[13]
Przypisy
- ↑ a b Amborella trichopoda Baill.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-04-12].
- ↑ a b Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
- ↑ a b c d e f g h Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2019-04-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 25. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, Heidelberg...: Academic Press Elsevier, 2010, s. 185-186. ISBN 978-0-12-374380-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield: Science Publishers, INC, 2004, s. 306. ISBN 1-57808-351-6.
- ↑ a b c Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ a b c d e f g h i j Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 88. ISBN 978-1842466346.
- ↑ a b c d e f g h Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 13-14. ISBN 978-1-4020-9609-9.
- ↑ a b Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 29-30. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 39. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ K. Bremer, M. W. Chase i 30 in.. An ordinal classification for the families of flowering plants. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, 4, s. 531-553, 1998.
- ↑ a b Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2019-04-12].
- ↑ Amborella. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-04-12].