Statut Westminsterski (1931): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: przenosiny kategorii Historia Republiki Południowej Afryki do Historia Południowej Afryki |
m drobne techniczne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Statut Westminsterski''', [[język angielski|ang.]] ''Statute of Westminster'' – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]] i jej ówczesne [[dominium brytyjskie|dominia]]: [[Kanada|Kanadę]], [[Australia|Australię]], [[Nowa Zelandia|Nową Zelandię]], [[Związek Południowej Afryki]], [[Nowa Fundlandia|Nową Fundlandię]] i [[Wolne Państwo Irlandzkie]]. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. Parlament brytyjski utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii. |
'''Statut Westminsterski''', [[język angielski|ang.]] ''Statute of Westminster'' – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]] i jej ówczesne [[dominium brytyjskie|dominia]]: [[Kanada|Kanadę]], [[Australia|Australię]], [[Nowa Zelandia|Nową Zelandię]], [[Związek Południowej Afryki]], [[Nowa Fundlandia|Nową Fundlandię]] i [[Wolne Państwo Irlandzkie]]. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. Parlament brytyjski utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii. |
||
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości<ref> |
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości<ref>{{Cytuj|autor=Eugene P. Chase|tytuł=I. Government by Consultation in the British Commonwealth|czasopismo=The Journal of Politics|data=1947|data dostępu=2017-11-07|wolumin=9|numer=2|s=198–210|doi=10.2307/2125310|url=http://www.jstor.org/stable/2125310}}</ref>. Należy jednak pamiętać, że jest to data w znacznej mierze symboliczna, gdyż proces emancypacji dominiów i poszerzania zakresu ich [[suwerenność|suwerenności]] był bardzo stopniowy, zaś poszczególne dominia włączyły statut do własnego porządku prawnego w różnym czasie<ref>{{Cytuj|autor=F. R. Scott|tytuł=The End of Dominion Status|czasopismo=The American Journal of International Law|data=1944|data dostępu=2017-11-07|wolumin=38|numer=1|s=34–49|doi=10.2307/2192530|url=http://www.jstor.org/stable/2192530}}</ref>. Podobnie należy traktować próby uznania statutu za dokument powołujący [[Wspólnota Narodów|Wspólnotę Narodów]] - jest to jedna z możliwych do przyjęcia dat, choć np. sama Wspólnota za moment swojego powstania uznaje raczej rok 1949<ref>[http://www.thecommonwealth.org/Internal/191086/34493/187367/celebrating_thecommonwealth_60/ Celebrating thecommonwealth@60], Sekretariat Wspólnoty Narodów [dostęp 2010-08-08]</ref>. |
||
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez [[Arthur Balfour|Arthura Balfoura]], której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku. |
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez [[Arthur Balfour|Arthura Balfoura]], której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku. |
||
Wersja z 23:38, 7 lis 2017
Statut Westminsterski, ang. Statute of Westminster – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) Wielką Brytanię i jej ówczesne dominia: Kanadę, Australię, Nową Zelandię, Związek Południowej Afryki, Nową Fundlandię i Wolne Państwo Irlandzkie. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. Parlament brytyjski utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii.
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości[1]. Należy jednak pamiętać, że jest to data w znacznej mierze symboliczna, gdyż proces emancypacji dominiów i poszerzania zakresu ich suwerenności był bardzo stopniowy, zaś poszczególne dominia włączyły statut do własnego porządku prawnego w różnym czasie[2]. Podobnie należy traktować próby uznania statutu za dokument powołujący Wspólnotę Narodów - jest to jedna z możliwych do przyjęcia dat, choć np. sama Wspólnota za moment swojego powstania uznaje raczej rok 1949[3].
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez Arthura Balfoura, której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku.
Statut stanowi dość nietypowy dokument z punktu widzenia teorii prawa, łącząc w sobie cechy aktu prawa wewnętrznego i umowy międzynarodowej. Choć został przyjęty w zwykłej procedurze legislacyjnej w parlamencie brytyjskim (jak typowa ustawa), zakończonej jego uchwaleniem w dniu 11 grudnia 1931, a następnie udzieleniem sankcji królewskiej, na mocy własnych przepisów rozciągał swoją moc obowiązującą na poszczególne dominia dopiero w chwili ratyfikacji przez ich parlamenty (to jest procedurą stosowaną zwykle wobec aktów prawa międzynarodowego). Dotyczyło to jednak tylko Australii, Nowej Zelandii i Nowej Fundlandii - pozostałe dominia zrezygnowały z prawa do ratyfikacji i w ich przypadku statut wszedł w życie niezwłocznie. Australia ratyfikowała statut dopiero w 1942 (choć miał obowiązywać retroaktywnie już od września 1939), [4] Nowa Zelandia w 1947, zaś Nowa Fundlandia w ogóle nie zdążyła go przyjąć nim przyłączyła się do federacji kanadyjskiej.
- ↑ Eugene P. Chase, I. Government by Consultation in the British Commonwealth, „The Journal of Politics”, 9 (2), 1947, s. 198–210, DOI: 10.2307/2125310, JSTOR: 2125310 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ F.R. Scott, The End of Dominion Status, „The American Journal of International Law”, 38 (1), 1944, s. 34–49, DOI: 10.2307/2192530, JSTOR: 2192530 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ Celebrating thecommonwealth@60, Sekretariat Wspólnoty Narodów [dostęp 2010-08-08]
- ↑ Ratyfikacja statutu westminsterskiego