Przejdź do zawartości

Alczyk: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne merytoryczne
drobne merytoryczne
Linia 47: Linia 47:


== Taksonomia ==
== Taksonomia ==
Gatunek po raz pierwszy opisał szwedzki przyrodnik [[Karol Linneusz]] w 1758 roku w swoim dziele ''[[Systema Naturae]]'' nadając mu nazwę ''Alca Alle''{{r|Linnaeus}}. Jako [[miejsce typowe]], Linneusz wskazał „ocean arktyczny Europy i Ameryki” ({{łac.|Habitat in Europæ, Americæ arcticæ oceano}}); później miejsce typowe zostało ograniczone do Szkocji{{r|Peters}}. Podgatunek ''polaris'' opisał po raz pierwszy brytyjski kontradmirał J.F. Stenhouse w 1930 roku w czasopiśmie ''The Scottish Naturalist''{{r|Stenhouse}}. Jako miejsce typowe Stenhouse wskazał Cape Flora i Cape Saulen, na Ziemii Franciszka Józefa{{r|Stenhouse}}.
Gatunek po raz pierwszy opisał szwedzki przyrodnik [[Karol Linneusz]] w 1758 roku w swoim dziele ''[[Systema Naturae]]'' nadając mu nazwę ''Alca Alle''{{r|Linnaeus}}. Jako [[miejsce typowe]], Linneusz wskazał „ocean arktyczny Europy i Ameryki” ({{łac.|Habitat in Europæ, Americæ arcticæ oceano}}); później miejsce typowe zostało ograniczone do Szkocji{{r|Peters}}. Podgatunek ''polaris'' opisał po raz pierwszy brytyjski kontradmirał J.F. Stenhouse w 1930 roku w czasopiśmie ''The Scottish Naturalist''{{r|Stenhouse}}. Jako miejsce typowe Stenhouse wskazał Cape Flora i Cape Saulen, na Ziemii Franciszka Józefa{{r|Stenhouse}}. Jedyny przedstawiciel rodzaju ''Alle'' opisanego przez [[Johann Heinrich Friedrich Link|Johanna Heinricha Friedricha Linka]] w 1806 roku{{r|Link}}.


Zwykle gatunek ten traktowane jako [[takson polifiletyczny]], ale zebrane dowody są niekompletne i zachodzi potrzeba dalszych badań{{r|hbwalive}}. Status populacji rozmnażających się na Ziemi Północnej, [[Wyspy Nowosyberyjskie|Wyspach Nowosyberyjskich]] i nad Morzem Beringa jest niepewny{{r|hbwalive}}. Istnieją znaczne różnice w wielkości pomiędzy podgatunkami, ale w mitochondrialnym DNA lub w mikrosatelitach nie stwierdzono żadnych różnic genetycznych{{r|Wojczulanis-Jakubas&inni}}. Wyróżniono dwa podgatunki{{r|hbwalive|Gill&Donsker}}.
Zwykle gatunek ten traktowane jako [[takson polifiletyczny]], ale zebrane dowody są niekompletne i zachodzi potrzeba dalszych badań{{r|hbwalive}}. Status populacji rozmnażających się na Ziemi Północnej, [[Wyspy Nowosyberyjskie|Wyspach Nowosyberyjskich]] i nad Morzem Beringa jest niepewny{{r|hbwalive}}. Istnieją znaczne różnice w wielkości pomiędzy podgatunkami, ale w mitochondrialnym DNA lub w mikrosatelitach nie stwierdzono żadnych różnic genetycznych{{r|Wojczulanis-Jakubas&inni}}. Wyróżniono dwa podgatunki{{r|hbwalive|Gill&Donsker}}.

=== Etymologia ===
Nazwa rodzajowa (i epitet gatunkowy) według [[British Ornithologists’ Union|BOU]] (1915) pochodzi od [[języki lapońskie|lapońskiego]] słowa ''Allē'' oznaczającego [[lodówka (ptak)|lodówkę]]. Według innych źródeł jest nazwą dźwiękonaśladowczą w [[język szwedzki|języku szwedzkim]] nawiązującą do nawoływania samca lodówki brzmiącego jak „a-AU-li” lub podobnie lub lokalną szwedzką nazwą z [[Olandia|Olandii]] odnoszącą się do [[nurnik zwyczajny|nurnika zwyczajnego]]{{r|hbwalive2}}.


== Morfologia ==
== Morfologia ==
Linia 59: Linia 62:


=== Pokarm ===
=== Pokarm ===
Żywi się głównie na małymi bezkręgowcami, zwłaszcza [[widłonogi|widłonogami]], [[obunogi|obunogami]] i [[szczętki|szczętkami]] rzadziej [[dziesięcionogi|dziesięcionogami]] i [[ślimaki|ślimakami]]; spożywa również larwy ryb, jednak podstawę ich diety stanowią [[plankton]]owe skorupiaki, widłonogi z rodzaju ''[[Calanus]]'' oraz obunogi; rodzice zapewniają młodym ptakom średnio 5-8 posiłków na dzień, każda o masie 3,0–3,8 g{{r|hbwalive|ptlist}}. Na kolonii Paakitsoq, w północno-zachodniej Grenlandii, duży, bogaty w lipidy widłonóg z gatunku ''[[Calanus hyperboreus]]'' stanowił 80,7% wszystkich posiłków piskląt; drugim najważniejszym źródłem energii był ''[[Calanus glacialis|C. glacialis]]'' stanowiący 15,6% składu diety{{r|Frandsen&inni}}.
Żywią się [[skorupiaki|skorupiakami]], [[pierścienice|pierścienicami]], [[skorupiaki|skorupiakami]] i niewielkimi [[ryby|rybami]]{{r|adw}}, jednak podstawę ich diety stanowią [[plankton]]owe skorupiaki{{r|ptlist}}.

Alczyk jest jest oportunistycznym gatunkiem, zwykle żerującym w odległości 100 km od kolonii, często znacznie bliżej; pokarm transportowany jest w [[Worek (ornitologia)|worku skórnym]]. Nurkują zwykle przez 30 sekund lub mniej, w większości na głębokości mniejszej niż 20 m, chociaż rzadko zdarza im nurkować do 30 m. Dieta podczas zimy na północno-zachodnim Oceanie Atlantyckim składa się głównie z [[kryl północny|kryla północnego]] (''Meganyctiphanes norvegica''), również z obunogów z rodzaju ''[[Themisto]]'' i młodych gromadnik (Mallotus villosus), natomiast widłonogi stanowiące niewielki odsetek zdobywanego pokarmu{{r|Rosing-Asvid&inni}}.


=== Lęgi ===
=== Lęgi ===
Linia 84: Linia 89:
Harvard University Press |miejsce = Cambridge|część = 2|isbn = |strony = 350|język = en}}</ref>
Harvard University Press |miejsce = Cambridge|część = 2|isbn = |strony = 350|język = en}}</ref>
<ref name="Stenhouse">{{cytuj pismo |autor = J.F. Stenhouse |tytuł = The Little Auk (</em>Alle alle polaris<em> Sub-Sp. nov.) of Franz Josef Land|url = http://biodiversitylibrary.org/item/198023#page/63/mode/1up|czasopismo = The Scottish Naturalist| wolumin = 182|wydanie = |strony = 47|rok = 1930|doi = |język = en}}</ref>
<ref name="Stenhouse">{{cytuj pismo |autor = J.F. Stenhouse |tytuł = The Little Auk (</em>Alle alle polaris<em> Sub-Sp. nov.) of Franz Josef Land|url = http://biodiversitylibrary.org/item/198023#page/63/mode/1up|czasopismo = The Scottish Naturalist| wolumin = 182|wydanie = |strony = 47|rok = 1930|doi = |język = en}}</ref>
<ref name="Wojczulanis-Jakubas&inni">{{cytuj pismo |autor = K. Wojczulanis-Jakubas, A. Kilikowska, J. Fort, M. Gavrilo, D. Jakubas, V. Friesen |tytuł = No evidence of divergence at neutral genetic markers between the two morphologically different subspecies of the most numerous Arctic seabird|url = |czasopismo = Ibis| wolumin = 157|wydanie = 4|strony = 87–797 |rok = 2015|doi = 10.1111/ibi.12294|język = en}}</ref>}}
<ref name="Wojczulanis-Jakubas&inni">{{cytuj pismo |autor = K. Wojczulanis-Jakubas, A. Kilikowska, J. Fort, M. Gavrilo, D. Jakubas, V. Friesen |tytuł = No evidence of divergence at neutral genetic markers between the two morphologically different subspecies of the most numerous Arctic seabird|url = |czasopismo = Ibis| wolumin = 157|wydanie = 4|strony = 87–797 |rok = 2015|doi = 10.1111/ibi.12294|język = en}}</ref>
<ref name="Link">{{cytuj książkę| autor = J.H.F. Link| tytuł = Beschreibung der Naturalien-Sammlung der Universität zu Rostock|url = http://biodiversitylibrary.org/item/138768#page/56/mode/1up|rok = 1806|wydawca = Gedruckt bey Adlers Erben|miejsce = Rostock|wydanie = |isbn = |strony = 46|język = de}}</ref>
<ref name="hbwalive2">{{cytuj książkę| autor = J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.)| tytuł = Handbook of the Birds of the World Alive |url = http://www.hbw.com/|rok = 2016|autor r = J.A. Jobling | rozdział = Key to Scientific Names in Ornithology| adres rozdziału = http://www.hbw.com/dictionary/definition/alle| wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|język = en | data dostępu = 2016-09-22}}</ref>
<ref name="Frandsen&inni">{{cytuj pismo |autor = M.S. Frandsen, J. Fort, F.F. Rigét, A. Galatius, A. Mosbech |tytuł = Composition of chick meals from one of the main little auk (</em>Alle alle<em>) breeding colonies in Northwest Greenland|url = |czasopismo = Polar Biology| wolumin = 37|wydanie = 7|strony = 1055–1060|rok = 2014|doi = 10.1007/s00300-014-1491-0|język = en}}</ref>
<ref name="Rosing-Asvid&inni">{{cytuj pismo |autor = A. Rosing-Asvid, R. Hedeholm, K.E. Arendt, J. Fort, G.J. Robertson |tytuł = Winter diet of the little auk (</em>Alle alle<em>) in the Northwest Atlantic|url = |czasopismo = Polar Biology| wolumin = 36|wydanie = 11|strony = 1601–1608|rok = 2014|doi = 10.1007/s00300-013-1379-4|język = en}}</ref>}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 10:50, 22 wrz 2016

Alczyk
Alle alle[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

mewowce

Parvordo

Larida

Nadrodzina

Alcoidea

Rodzina

alki

Podrodzina

alki

Rodzaj

Alle[2]
Link, 1806

Gatunek

alczyk

Synonimy
  • Alca Alle Linnaeus, 1758
  • Plautus alle (Linnaeus, 1758)
Podgatunki
  • A. a. alle (Linnaeus, 1758)
  • A. a. polaris Stenhouse, 1930
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Alczyk[4], traczyk lodowy (Alle alle) – gatunek ptaka z rodziny alk (Alcidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Alle[4].

Zasięg występowania

Alczyk występuje w zależności od podgatunku[5][6][3]:

Zimuje głównie w nisko położonych wodach arktycznych od Grand Banks of Newfoundland na wschód do północnej części Atlantyku i do północnej Norwegii; regularnie zalatuje do południowej części stref borealnych i do Scotian Shelf oraz zatoki Maine i na wschód do północnej Szkocji i Morza Północnego, rzadko widywany dalej na południe[5]. Zabłąkane osobniki widywane były w Austrii, Czechach, Finlandii, na Gibraltarze, we Włoszech, Litwie, Malcie, Polsce i na Ukrainie[3].

W Polsce bardzo rzadki, zalatuje na przybrzeżne wody, ale sporadycznie obserwowany też w interiorze, na przykład w listopadzie 2009 na Kanale Żerańskim. Ostatnio (stan w 2016) obserwowany na wodach Zatoki Gdańskiej w Babich Dołach[7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 1758 roku w swoim dziele Systema Naturae nadając mu nazwę Alca Alle[8]. Jako miejsce typowe, Linneusz wskazał „ocean arktyczny Europy i Ameryki” (łac. Habitat in Europæ, Americæ arcticæ oceano); później miejsce typowe zostało ograniczone do Szkocji[9]. Podgatunek polaris opisał po raz pierwszy brytyjski kontradmirał J.F. Stenhouse w 1930 roku w czasopiśmie The Scottish Naturalist[10]. Jako miejsce typowe Stenhouse wskazał Cape Flora i Cape Saulen, na Ziemii Franciszka Józefa[10]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Alle opisanego przez Johanna Heinricha Friedricha Linka w 1806 roku[11].

Zwykle gatunek ten traktowane jako takson polifiletyczny, ale zebrane dowody są niekompletne i zachodzi potrzeba dalszych badań[5]. Status populacji rozmnażających się na Ziemi Północnej, Wyspach Nowosyberyjskich i nad Morzem Beringa jest niepewny[5]. Istnieją znaczne różnice w wielkości pomiędzy podgatunkami, ale w mitochondrialnym DNA lub w mikrosatelitach nie stwierdzono żadnych różnic genetycznych[12]. Wyróżniono dwa podgatunki[5][6].

Etymologia

Nazwa rodzajowa (i epitet gatunkowy) według BOU (1915) pochodzi od lapońskiego słowa Allē oznaczającego lodówkę. Według innych źródeł jest nazwą dźwiękonaśladowczą w języku szwedzkim nawiązującą do nawoływania samca lodówki brzmiącego jak „a-AU-li” lub podobnie lub lokalną szwedzką nazwą z Olandii odnoszącą się do nurnika zwyczajnego[13].

Morfologia

Długość ciała wynosi 17–19 cm, masa ciała 140–192 g, rozpiętość skrzydeł 40–48 cm[5]. Najmniejszy z alk, wielkością dorównujący szpakowi (Styrnus vulgaris). Z bliska łatwy do rozpoznania, w locie może zostać pomylony z maskonurem (Fratercula arctica)[7]. Ptaki obu płci są ubarwione jednakowo. W szacie godowej upierzenie jest koloru czarnego z wyjątkiem białego brzucha i pokryw podogonowych, kilku jasnych piór na grzbiecie oraz białego paska na skrzydłach. W szacie spoczynkowej biała jest również pierś, szyja i gardło. Podgatunek polaris nie różni się ubarwieniem, ale jest ogólnie większy, włącznie z dłuższym dziobem i skrzydłami[5]. Młode podobne są do dorosłych w szacie spoczynkowej, lecz są bardziej brązowe.

Ekologia i zachowanie

Siedlisko

Większość zimy alczyki spędzają na wodach północno-zachodniego Atlantyku[14]. Gniazdują w koloniach na wybrzeżu, głównie na klifach i w piargach na stokach morskich[5]. Tworzą największe kolonie ze wszystkich alkowatych. Są bardzo towarzyskie również poza okresem lęgowym[7]. W okresie zimowym przebywa głównie na wodach pelagialnych, zwłaszcza w nisko położonych wodach arktycznych; często widywany na krach lodowych i w strefie borealnej[5].

Pokarm

Żywi się głównie na małymi bezkręgowcami, zwłaszcza widłonogami, obunogami i szczętkami rzadziej dziesięcionogami i ślimakami; spożywa również larwy ryb, jednak podstawę ich diety stanowią planktonowe skorupiaki, widłonogi z rodzaju Calanus oraz obunogi; rodzice zapewniają młodym ptakom średnio 5-8 posiłków na dzień, każda o masie 3,0–3,8 g[5][7]. Na kolonii Paakitsoq, w północno-zachodniej Grenlandii, duży, bogaty w lipidy widłonóg z gatunku Calanus hyperboreus stanowił 80,7% wszystkich posiłków piskląt; drugim najważniejszym źródłem energii był C. glacialis stanowiący 15,6% składu diety[15].

Alczyk jest jest oportunistycznym gatunkiem, zwykle żerującym w odległości 100 km od kolonii, często znacznie bliżej; pokarm transportowany jest w worku skórnym. Nurkują zwykle przez 30 sekund lub mniej, w większości na głębokości mniejszej niż 20 m, chociaż rzadko zdarza im nurkować do 30 m. Dieta podczas zimy na północno-zachodnim Oceanie Atlantyckim składa się głównie z kryla północnego (Meganyctiphanes norvegica), również z obunogów z rodzaju Themisto i młodych gromadnik (Mallotus villosus), natomiast widłonogi stanowiące niewielki odsetek zdobywanego pokarmu[16].

Lęgi

Do swoich kolonii alczyki powracają wiosną: od końca lutego do początku marca na Ziemi Franciszka Józefa, na początku kwietnia Spitsbergenie, i na początku maja w północno-zachodniej Grenlandii[5][14]. Gniazdo umieszczone jest w zagłębieniu w klifie, nunataku albo zboczu góry. Jest to kupka usypana z kamieni lub żwiru z fragmentami roślinności[5]. W zniesieniu znajduje się 1 jajo. Inkubacja trwa średnio 29 dni (28–31), jaja są wysiadywane w równym stopniu przez obie płci[5]. Pisklę, pokryte puchem, jest prawie czarno-brązowe z bledszym brzuchem[5]. Młode są pod stałym nadzorem w gnieździe przez 2–4 dni nim osiągną zdolność samodzielnego utrzymywania ciepła. Są w pełni opierzone po 27–28 dniach życia. Zdolność rozrodu uzyskują po 3 latach życia[14].

Ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[17].

Zobacz też

  1. ↑ Alle alle, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ ''Alle'', [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  3. ↑ a b c d Alle alle, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Alcinae Leach, 1820 - alki (Wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2014-03-02].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n D.N. Nettleship, E.F.J. Garcia: Little Auk (Alle alle). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-09-18]. (ang.).
  6. ↑ a b F. Gill, D. Donsker: Coursers, noddies, gulls, terns, auks & sandgrouse. IOC World Bird List: Version 6.3. [dostęp 2016-09-18]. (ang.).
  7. ↑ a b c d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 153. ISBN 978-83-7845-983-5.
  8. ↑ C. Linneaus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 131. (łac.).
  9. ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 2. Cambridge: Harvard University Press, 1934, s. 350. (ang.).
  10. ↑ a b J.F. Stenhouse. The Little Auk (Alle alle polaris Sub-Sp. nov.) of Franz Josef Land. „The Scottish Naturalist”. 182, s. 47, 1930. (ang.). 
  11. ↑ K. Wojczulanis-Jakubas, A. Kilikowska, J. Fort, M. Gavrilo, D. Jakubas, V. Friesen. No evidence of divergence at neutral genetic markers between the two morphologically different subspecies of the most numerous Arctic seabird. „Ibis”. 157 (4), s. 87–797, 2015. DOI: 10.1111/ibi.12294. (ang.). 
  12. ↑ J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-09-22]. (ang.).
  13. ↑ a b c J. Warner: Little Auk Alle alle. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2007. [dostęp 18 września 2016].
  14. ↑ M.S. Frandsen, J. Fort, F.F. Rigét, A. Galatius, A. Mosbech. Composition of chick meals from one of the main little auk (Alle alle) breeding colonies in Northwest Greenland. „Polar Biology”. 37 (7), s. 1055–1060, 2014. DOI: 10.1007/s00300-014-1491-0. (ang.). 
  15. ↑ A. Rosing-Asvid, R. Hedeholm, K.E. Arendt, J. Fort, G.J. Robertson. Winter diet of the little auk (Alle alle) in the Northwest Atlantic. „Polar Biology”. 36 (11), s. 1601–1608, 2014. DOI: 10.1007/s00300-013-1379-4. (ang.). 
  16. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alczyk&oldid=46891659”