U.S. Air Force Thunderbirds

Thunderbirds

Thunderbirds w formacji Diament
Państwo	Stany Zjednoczone
Samoloty	12 F-16C
Sponsor	US Air Force
Baza macierzysta	Nellis Air Force Base
Barwy	czerwony, biały i niebieski
Data utworzenia	25 maja 1953
Strona internetowa

Thunderbirds – zespół akrobacyjny Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Akrobacje grupowe i solowe wykonują nie tylko w USA, ale także na całym świecie w specjalnie malowanych samolotach Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Zespół stacjonuje w bazie Nellis w Nevadzie. Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych posiada własny zespół, założony w 1946 znany jako Blue Angels.

Historia

Początki

Zespół utworzono 25 maja 1953 roku w bazie Luke w Arizonie jako 3600. Zespół Akrobacyjny (3600th Air Demonstration Team). Debiutancki pokaz odbył się 8 lipca, a pierwszy występ dla publiczności – 23 lipca. Pierwszym dowódcą zespołu był major Dick Catledge (późniejszy generał), a pierwszymi samolotami używanymi przez zespół – myśliwskie F-84G Thunderjety (zespół dysponował też dwumiejscowym T-33 Shooting Starem, który służył jako samolot narratora i w którym urządzano przejażdżki dla VIP-ów i dziennikarzy). Do końca roku 1953 zespół dał pięćdziesiąt pokazów. W pierwszych tygodniach następnego roku Thunderbirds wystąpili w zagranicznych pokazach podczas tournée po Ameryce Południowej; wystąpili między innymi przed trzystutysięczną publicznością w mieście Meksyk.

Thunderbirds w F-84F Thunderstreakach

Thunderbirds w F-100 Super Sabre’ach

W 1955 roku zespół zmienił samoloty na F-84F Thunderstreaki, na których wystąpili podczas 91 pokazów lotniczych. W czerwcu 1956 roku zespół przesiadł się na myśliwce North American F-100 Super Sabre, które dały mu – jako pierwszemu na świecie – możliwość lotów z prędkością naddźwiękową. Zmianie samolotu towarzyszyła zmiana miejsca stacjonowania na bazę Nellis w Nevadzie. Pierwszy z 630 występów na Super Sabre’ach odbył się 19 maja 1956 roku; grom dźwiękowy był stałym elementem pokazów Thunderbirds do czasu, gdy FAA zabroniła lotów naddźwiękowych. W 1963 roku Thunderbirds po raz pierwszy wystąpili w Europie.

W 1964 roku zespół na krótko przesiadł się na F-105 Thunderchiefy. Karierę tych maszyn w barwach Thunderbirds zakończyła tragiczna śmierć kapitana Eugene’a J. Devlina, którego samolot rozpadł się w powietrzu podczas manewru z dużym przeciążeniem. Zespół powrócił na Super Sabre’y. W 1967 roku Thunderbirds pokazali się w swoim 1000. show.

Thunderbirds na Phantomach i Talonach

W 1969 nastąpiła kolejna zmiana samolotu. Nową maszyną Thunderbirds został F-4E Phantom II. W tym samym okresie na Phantomach latał również zespół pokazowy amerykańskiej marynarki – Blue Angels. Ostatni pokaz na Phantomach odbył się 10 listopada 1973 roku W następnym roku ryzys paliwowy wymusił zmianę samolotu na bardziej ekonomiczny. Wybrano Northropa T-38 Talona, naddźwiękowy samolot szkolno-treningowy oparty na konstrukcji myśliwca F-5. Pięć T-38 Talonów zużywało w czasie występu tyle samo paliwa, ile jeden Phantom II.

W 1982 roku wydarzył się najgorszy wypadek w dziejach Thunderbirds. 18 stycznia podczas przedsezonowego treningu, formacja 4 samolotów wykonując pętle uderzyła w ziemię z dużą prędkością. Major Norm Lowry, Kapitan Willie Mays, Kapitan Pete Peterson i Kapitan Mark Malancon, zginęli na miejscu. Oficjalnie, mimo tego, że nie ujawniono wystarczających dowodów, przyczyną wypadku została uznana (pod presją rodzin ofiar i najwyższych dowódców Sił Powietrznych) awaria drążka sterowego samolotu prowadzącego. Za przyczynę należy też uznać, że prowadzeni i zamykający podążając za prowadzącym zlekceważyli położenie względem ziemi. Wielu związanych bezpośrednio z lotnictwem myśliwskim twierdziło, że wypadek był spowodowany błędem prowadzącego.

Thunderbirds na Fighting Falconach

Thunderbirds nad Nowym Jorkiem

W 1983 roku zespół wrócił na air show z nowym samolotem - produkowanym przez General Dynamics F-16A Fighting Falcon (narrator latał w wersji dwumiejscowej - F-16B). W 1986 roku Thunderbirds wykonali przelot podczas uroczystości 100-lecia odsłonięcia Statui Wolności. W 1987 roku wykonali pierwszy wojskowy pokaz w komunistycznym państwie podczas wizyty w Pekinie. W 1990 roku pokazali się na swoim 3000. air show. Od 1992 roku. Thunderbirds latają na samolotach F-16C, a narrator na dwumiejscowej wersji F-16D. W 1996 roku zespół brał udział w ceremonii otwarcia igrzysk olimpijskich w Atlancie. 50 rocznicę powstania zespół świętował 1 czerwca 2003 roku. W listopadzie 2005 roku zespół przyjął w swoje szeregi kapitan Nicole Malachowski jako pierwszą kobietę w historii latającą w Thunderbirds. W 2006 roku zespół pokazał się na swoim 4000. show.

Zespół do dziś lata na F-16, zmieniając w 1992 roku wersję "A" na wersje "C". Wszystkie samoloty latające w Thunderbirds są prawdziwymi, bojowymi samolotami. Jedynie parę małych modyfikacji różni je od F-16 latających na misje bojowe: wymiana 20mm działka na zasobnik smugowy (włączając w to włącznik i hydraulikę) i nałożenie czerwonej, białej i niebieskiej farby tworzącej styl malowania Thunderbirds. Wszystkie te modyfikacje dokonywane są w bazie Hill, Utah. Jeśli zajdzie taka konieczność, samoloty mogą być gotowe do lotów bojowych w mniej niż 72 godziny.

Samoloty

• F-84G Thunderjet — 1953-1954
• Republic F-84F Thunderstreak — 1954-1956
• F-100C Super Sabre — 1956-1963. Pierwszy operacyjny naddźwiękowy samolot USA
• F-105B Thunderchief — 1964. Największy i najcięższy jednosilnikowy myśliwiec kiedykolwiek wyprodukowany. (Tylko 6 pokazów na tym samolocie)
• F-100D Super Sabre — 1964-1968
• F-4E Phantom II — 1969-1973
• Northrop T-38 Talon — 1974-1981. Pierwszy naddźwiękowy samolot szkolno-treningowy.
• F-16A/B Fighting Falcon — 1983-1991
• F-16C/D Fighting Falcon — 1992-obecnie

Skład Thunderbirds

Skład Thunderbirds na rok 2016:

• podpułkownik Christopher Hammond (dowódca/prowadzący)
• kapitan Ryan Bodenheimer (lewy prowadzony)
• major Alexander Goldfein (prawy prowadzony)
• major Nick Krajicek (zamykający)
• kapitan Nicholas Eberling (pierwszy solista)
• major Alex Turner (drugi solista)
• major Kevin Walsh (oficer operacyjny)
• major Scott Petz (narrator)
• major Christopher Scheibler (chirurg)
• kapitan Angelina Urbina (oficer zarządzający)
• kapitan Warren Smith (oficer ds. technicznych)
• kapitan Sara Harper (oficer ds. public relations)

Program (Demo)

Thunderbird 1 rozpoczyna kołowanie.

Przygotowanie do lotu, wsiadanie do samolotu oraz kołowanie jest integralną częścią pokazu. Piloci i technicy mają ustaloną choreografię, więc całość wygląda jak przedstawienie.

Z końca pasa startowego 4 samoloty przygotowują się do startu. Właściwa część pokazu rozpoczyna się słowami transmitowanymi z kabiny lidera formacji: "Thunderbirds run em up!"

Diament: Kiedy cała czwórka poderwie się, zamykający natychmiast umiejscawia się tuż za prowadzącym i formacja dalej wspina się przelatując nad tłumem i oddala się od lotniska przygotowując się do kolejnego manewru.

Soliści: Thunderbird 5 startuje i wykonuje czystą, niską beczkę. Następnie tuż za nim startuje Thunderbird 6, który wykonuje przewrót. Pierwszą akrobacją wykonywaną przez Thunderbird 5 jest przelot na plecach, tuż za nim przelatuje Thunderbird 6, który lecąc na plecach wykonuje beczkę, tak że wraca do lotu odwróconego.

Thunderbirds 5 i 6 wykonują Przelot Calypso

Większość pokazu podzielona jest na przeplatające się występy diamentu i występy solistów. Diament pokazuje ciasne formacje wykonujące beczki, pętle i przejścia z formacji do formacji. Soliści ukazują indywidualne zdolności samolotów F-16 w szybkich i wolnych przelotach, szybkich i wolnych beczkach i ciasnych zakrętach. Niektóre z manewrów to mijanki, które lecą na siebie i mijają się z dużą prędkością, a niektóre tworzą wrażenie odbicia lustrzanego, gdy samoloty lecą do siebie plecami (przelot Calypso) lub brzuchem. Samolotem, który jest odwrócony jest zawsze Thunderbird 5, jego numer na kadłubie jest namalowany odwrotnie, a więc podczas tych przelotów jest ukazany dobrą stroną. Pod koniec pokazu wszystkie 6 samolotów łączą się w formację klin i wykonują już swoje ostatnie figury po czym podchodzą do lądowania. Ciekawostką jest, że tak samo jak numer na samolocie 5 jest odwrócony, tak samo numer przy nazwisku na kombinezonie pilota naszyty jest do góry nogami.

Wypadki

Thunderbirds wystąpili w ponad 4000 air show na całym świecie, przelecieli miliony kilometrów, w setkach różnych samolotów w ciągu ponad 53 lat służby.

Latanie wysokowydajnymi myśliwcami odrzutowymi jest bardzo niebezpieczne, a tym bardziej latanie w ciasnej formacji i wykonywanie figur akrobatycznych. Zważając na to ryzyko, ponad 4000 air show, niezliczone godziny treningów, zespół radzi sobie bardzo dobrze - podczas air show wydarzyły się tylko dwa wypadki ze skutkiem śmiertelnym.

Pierwszym wypadkiem była śmierć majora Joe Howarda latającego Thunderbird 3, 4 czerwca 1972 roku na lotnisku Dulles podczas Transpo 72. Kiedy jego F-4E Phantom utracił moc podczas pionowego manewru, major Howard katapultował się, a samolot spadł na ziemię z wysokości około 450 metrów. Na początku pilot opadał bezpiecznie, ale wiatr zdmuchnął go w stronę płonącego miejsca katastrofy.

Drugi wypadek miał miejsce 9 maja 1981 roku w bazie Hill, Utah. Kapitan Davin "Nick" Hauck latający Thunderbird 6 rozbił się podczas próby lądowania uszkodzonym T-38. Silnik samolotu uległ uszkodzeniu i zapalił się. Kapitan Hauck nie katapultował się w obawie o bezpieczeństwo obserwatorów. Samolot przeleciał jeszcze 800 metrów, uderzył w duży dąb, stodołę i ślizgając się po polu wybuchnął. Nikomu na ziemi nic się nie stało.

9 października 1958 r. 14 ludzi na pokładzie C-123, pomocniczego samolotu Thunderbirds, zginęło w katastrofie około 80 kilometrów na północny-zachód od Boise w Idaho.

24 września 1961 r. Starszy sierżant John Less z załogi Thunderbirds C-123 zginął, gdy C-123 Sił Powietrznych, zabierający Golden Knights, rozbił się podczas startu. Sierżant Less był na pokładzie jako obserwator.

18 pilotów Thunderbirds zginęło w wypadkach odrzutowców.

• 13 grudnia 1954 — Kapitan Gerorge Kevil zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
• 26 września 1957 — Porucznik Bob Rutte zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
• 12 marca 1959 — Kapitan C.D. Salmon zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
• 27 lipca 1960 — Kapitan J.R. Crane, doświadczony pilot i narrator drużyny, zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
• 6 kwietnia 1961 — Major Robert Fitzgerald, dowódca i prowadzący i Kapitan George Nial, narrator, zginęli podczas treningu w Nellis.
• 9 maja 1964 — Kapitan Eugene J. Devlin zginął gdy jego F-105 rozpadł się na dwie części w bazie Hamilton w Kalifornii.
• 12 października 1966 — Major Frank Leithen i Kapitan Robert Morgan zostali zabici podczas lotu do pomocniczego lotniska w Indian Spring, Nevada.
• 9 stycznia 1966 — Kapitan Jack Thurman zginął podczas indywidualnego treningu w Nellis.
• 21 grudnia 1972 — Kapitan Jerry Bolt i Starszy Sierżant Chuck Lyn, zginęli podczas lotu testowego w Nellis.

Kapitan Christopher Stricklin katapultuje się z Thunderbird 6.

• 25 lipca 1977 — Kapitan Charlie Carter, pilot i narrator, zginął podczas manewrów w bazie F.E. Warren w Wyoming.
• 8 września 1981 — Podpułkownik D.L Smith, dowódca Thunderbirds, zginął kiedy we wloty powietrza jego samolotu wpadły mewy i maszyna spadła do jeziora Erie, Smith nie próbował się katapultować.
• 18 stycznia 1982 — "Wypadek Diamentu" stał się najgorszym wypadkiem w historii Thunderbirds. Major Norm Lowry, Kapitan Willie Mays, Kapitan Pete Peterson i Kapitan Mark Malancon zginęli podczas treningu w Indian Springs. Oficjalnie, przyczyną wypadku było niewystarczające ciśnienie na drążku sterowym w maszynie T-38 Talon podczas pętli. Wypadek ten doprowadził do zmiany samolotu z T-38 na F-16 Fighting Falcon.

Podczas służby w Thunderbirds samolotu F-16 doszło tylko do dwóch wypadków.

• 14 lutego 1994 podczas treningu na lotnisku pomocniczym w Indian Springs wydarzył się pierwszy wypadek. Podczas manewru spiralnego schodzenia pilot popełnił błąd - samolot rozbił się, a pilot przeżył.
• Drugi wypadek wydarzył się 14 września 2003 roku, w bazie Mountain Home, Idaho. Kapitan Christopher Stricklin, latający Thunderbird 6 (drugi solista), katapultował się na wysokości 40 metrów z nurkującego samolotu, około sekundy przed uderzeniem. Maszyna uderzyła w ziemię i wybuchła. Przyczyną wypadku był błąd pilota, który podczas wykonywania przewrotu źle ocenił wysokość potrzebną do wykonania manewru. Wskazania przyrządów były dobre dla bazy w Nellis, położonej 340 metrów niżej od bazy w Idaho. Strat, poza odrzutowcem wartym 20 milionów dolarów, nie było. Nikomu na ziemi nic się nie stało, a pilot odniósł tylko lekkie obrażenia.

Zobacz też

• akrobacja lotnicza
• figury akrobacji lotniczej

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Thunderbirds
• Thunderbirds w Polsce - reportaż