Przejdź do zawartości

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne merytoryczne
Kano901 (dyskusja | edycje)
2 edycje
Ujednolicenie stron o rządach RP
Znaczniki: Wycofane VisualEditor Link do ujednoznacznienia
Linia 14: Linia 14:
|commons =
|commons =
}}
}}
'''Rząd Jędrzeja Moraczewskiego''' (formalna nazwa – '''Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej''') – gabinet pod kierownictwem [[Socjalizm|socjalistycznego]] premiera [[Jędrzej Moraczewski|Jędrzeja Moraczewskiego]], utworzony [[17 listopada]] [[1918]] przez [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez [[Rada Regencyjna|Radę Regencyjną]] [[Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego|prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego]].
'''Rząd Jędrzeja Moraczewskiego''' (formalna nazwa – '''Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej''') – gabinet pod kierownictwem [[Socjalizm|socjalistycznego]] premiera [[Jędrzej Moraczewski|Jędrzeja Moraczewskiego]], utworzony [[17 listopada]] [[1918]] przez [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez [[Rada Regencyjna|Radę Regencyjną]] [[Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego|prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego]]. Politycznie był częściowo kontynuacją [[Rząd Ignacego Daszyńskiego|rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego]], który podporządkował się [[Józef Piłsudski|Józefowi Piłsudskiemu]]. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne [[Prawa wyborcze|prawo wyborcze]] (obejmujące również kobiety)<ref>Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180180046 Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46])</ref>, ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180170042 1918, nr 17, poz. 42]</ref>, zagwarantował legalność [[Związek zawodowy|związków zawodowych]]<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19190150209 1919, nr 15, poz. 209]</ref> i prawo do [[strajk]]u, wprowadził inspekcję pracy<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19190050090 1919, nr 5, poz. 90]</ref> oraz ubezpieczenia chorobowe. [[20 listopada]] 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny [[Socjalizm|socjalistycznej]], zapowiadając [[Wywłaszczenie (prawo)|wywłaszczenie]] wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki [[Harry Kessler]]<ref>[[Stanisław Głąbiński (polityk)|Stanisław Głąbiński]], [http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=9349 Wspomnienia polityczne], Pelplin 1939, s. 383-384.</ref>. Rząd ustąpił [[16 stycznia]] [[1919]] po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej [[Polska|Polsce]]. [[Narodowa Demokracja|Endecja]] uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków). Według [[Stanisław Głąbiński (polityk)|Stanisława Głąbińskiego]], polityka [[Narodowa Demokracja|Narodowej Demokracji]], rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na ''[[Milicja|milicji ludowej]]''<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180190053 Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53]</ref>, która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych<ref>Stanisław Głąbiński, ''Wspomnienia polityczne'', Pelplin 1939, s. 385.</ref>. Także w krajach [[Ententa|Ententy]] niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]].


Politycznie był częściowo kontynuacją [[Rząd Ignacego Daszyńskiego|rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego]], który podporządkował się [[Józef Piłsudski|Józefowi Piłsudskiemu]]. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne [[Prawa wyborcze|prawo wyborcze]] (obejmujące również kobiety)<ref>Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180180046 Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46])</ref>, ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180170042 1918, nr 17, poz. 42]</ref>, zagwarantował legalność [[Związek zawodowy|związków zawodowych]]<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19190150209 1919, nr 15, poz. 209]</ref> i prawo do [[strajk]]u, wprowadził inspekcję pracy<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19190050090 1919, nr 5, poz. 90]</ref> oraz ubezpieczenia chorobowe. [[20 listopada]] 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny [[Socjalizm|socjalistycznej]], zapowiadając [[Wywłaszczenie (prawo)|wywłaszczenie]] wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki [[Harry Kessler]]<ref>[[Stanisław Głąbiński (polityk)|Stanisław Głąbiński]], [http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=9349 Wspomnienia polityczne], Pelplin 1939, s. 383-384.</ref>.
== Skład rządu ==

Rząd ustąpił [[16 stycznia]] [[1919]] po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej [[Polska|Polsce]]. [[Narodowa Demokracja|Endecja]] uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków). Według [[Stanisław Głąbiński (polityk)|Stanisława Głąbińskiego]], polityka [[Narodowa Demokracja|Narodowej Demokracji]], rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na ''[[Milicja|milicji ludowej]]''<ref>[https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19180190053 Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53]</ref>, która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych<ref>Stanisław Głąbiński, ''Wspomnienia polityczne'', Pelplin 1939, s. 385.</ref>. Także w krajach [[Ententa|Ententy]] niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]].



== Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej (1918-1919) ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
!width="200"|Funkcja
! rowspan="2" width="200" |Funkcja
! colspan="2" rowspan="2" |Imię i nazwisko
!width="75"|Zdjęcie
!width="190"|Imię i nazwisko
! colspan="2" width="150" |Czas pełnienia funkcji
|-
!width="200"|Przynależność partyjna
!Od
!width="150"|okres urzędowania
!Do
|-
|-


|'''[[Premierzy Polski|Prezydent Ministrów]]'''
|'''[[Premierzy Polski|Prezydent Ministrów]]'''
| rowspan="2" |
|[[Plik:Jędrzej Moraczewski.jpg|75px|center]]
|'''[[Jędrzej Moraczewski]]'''
| rowspan="2" |'''[[Jędrzej Moraczewski]] ([[Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego|PPSD]])'''
|'''17 listopada 1918'''
|'''[[Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego|Polska Partia Socjalno-Demokratyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918<br />do 16 stycznia 1919'''
|'''16 stycznia 1919'''
|-
|-
|[[Ministerstwo Komunikacji|Minister Komunikacji]]
|'''[[Wiceprezes Rady Ministrów|Zastępca Prezydenta Ministrów]]'''
|6 listopada 1918
|[[Plik:Mikułowski-Pomorski.jpg|75px|center]]
|29 grudnia 1918
|'''[[Józef Mikułowski-Pomorski]]'''
|-
|'''bezpartyjny'''
|[[Wiceprezes Rady Ministrów|Zastępca Prezydenta Ministrów]]
|'''od 27 grudnia 1918'''<ref>{{Cytuj |autor = [[Zdzisław Julian Winnicki]] |tytuł = Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918) |data = 1991 |data dostępu = 2021-02-23 |wydawca = Wektory |s = 88 |url = https://books.google.pl/books?id=uldJAAAAIAAJ&q=J%C3%B3zef+Miku%C5%82owski-Pomorski+Wiceprezydent+Ministr%C3%B3w&dq=J%C3%B3zef+Miku%C5%82owski-Pomorski+Wiceprezydent+Ministr%C3%B3w&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiY2uKH3v_uAhVeAZ0JHVx5CCEQ6AEwAHoECAAQAg |język = pl}}</ref>'''<br />do 16 stycznia 1919'''
|
|[[Józef Mikułowski-Pomorski]]
|27 grudnia 1918<ref>{{Cytuj |autor = [[Zdzisław Julian Winnicki]] |tytuł = Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918) |data = 1991 |data dostępu = 2021-02-23 |wydawca = Wektory |s = 88 |url = https://books.google.pl/books?id=uldJAAAAIAAJ&q=J%C3%B3zef+Miku%C5%82owski-Pomorski+Wiceprezydent+Ministr%C3%B3w&dq=J%C3%B3zef+Miku%C5%82owski-Pomorski+Wiceprezydent+Ministr%C3%B3w&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiY2uKH3v_uAhVeAZ0JHVx5CCEQ6AEwAHoECAAQAg |język = pl}}</ref>
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Aprowizacji|Min. Aprowizacji]]'''
|[[Ministerstwo Aprowizacji|Minister Aprowizacji]]
|
|[[Plik:Antoni Mińkiewicz.jpg|75px|center]]
|'''[[Antoni Mińkiewicz]]'''
|[[Antoni Mińkiewicz]]
|17 listopada 1918
|'''bezpartyjny'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-
| rowspan="2" | '''[[Ministerstwo Komunikacji|Min. Komunikacji]]'''
|[[Ministerstwo Komunikacji|Minister Komunikacji]]
|
|[[Plik:Jędrzej Moraczewski.jpg|75px|center]]
|[[Stanisław Stączek]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica|PSL-Lewica]])
|'''[[Jędrzej Moraczewski]]'''
|29 grudnia 1918
|'''[[Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego|Polska Partia Socjalno-Demokratyczna]]'''
|16 stycznia 1919
|'''od 6 listopada 1918 <br />do 29 grudnia 1918 '''
|-
|[[Plik:Stanisław Stączek.jpg|75px|center]]
|'''[[Stanisław Stączek]]'''
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica]]'''
|'''od 29 grudnia 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Min. Kultury i Sztuk Pięknych]]'''
|[[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Minister Kultury i Sztuk Pięknych]]
|
|[[Plik:Medard Downarowicz.jpg|75px|center]]
|'''[[Medard Downarowicz]]'''
|[[Medard Downarowicz]] ([[SNN]])
|17 listopada 1918
|'''[[Stronnictwo Niezawisłości Narodowej (1917–1918)|Stronnictwo Niezawisłości Narodowej]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Poczt i Telegrafów|Min. Poczt i Telegrafów]]'''
|[[Ministerstwo Poczt i Telegrafów|Minister Poczt i Telegrafów]]
|
|[[Plik:Arciszewski1922.jpg|75px|center]]
|'''[[Tomasz Arciszewski]]'''
|[[Tomasz Arciszewski]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej|Min. Pracy i Opieki Społecznej]]'''
|[[Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej|Minister Pracy i Opieki Społecznej]]
|
|[[Plik:Bronisław Ziemięcki 2.jpg|75px|center]]
|'''[[Bronisław Ziemięcki]]'''
|[[Bronisław Ziemięcki]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Przemysłu i Handlu II RP|Min. Przemysłu i Handlu]]'''
|[[Ministerstwo Przemysłu i Handlu II RP|Minister Przemysłu i Handlu]]
|
|[[Plik:Jerzy Iwanowski.jpg|75px|center]]
|'''[[Jerzy Iwanowski]]'''
|[[Jerzy Iwanowski]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


| rowspan="2" | '''[[Ministerstwo Robót Publicznych|Min. Robót Publicznych]]'''
| rowspan="2" | [[Ministerstwo Robót Publicznych|Minister Robót Publicznych]]
|
|[[Plik:Andrzej Kędzior.jpg|75px|center]]
|'''[[Andrzej Kędzior]]'''
|[[Andrzej Kędzior]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|PSL „Piast”]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 29 grudnia 1918 '''
|29 grudnia 1918
|-
|-
|

|[[Plik:Józef Pruchnik.jpg|75px|center]]
|[[Józef Pruchnik]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica|PSL-Lewica]])
|29 grudnia 1918
|'''[[Józef Pruchnik]]'''
|16 stycznia 1919
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica]]'''
|'''od 29 grudnia 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|-
|-


| rowspan="2" | '''[[Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi|Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych]]'''
| rowspan="2" | [[Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi|Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych]]
|
|[[Plik:Franciszek Wojda.jpg|75px|center]]
|'''[[Franciszek Wojda]]'''
|[[Franciszek Wojda]] ([[Zjednoczenie Ludowe|ZL]])
|17 listopada 1918
|'''[[Zjednoczenie Ludowe]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 29 grudnia 1918 '''
|29 grudnia 1918
|-
|-
|

|[[Błażej Stolarski]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”|PSL „Wyzwolenie”]])
|[[Plik:Stolarski Błażej.jpg|75px|center]]
|29 grudnia 1918
|'''[[Błażej Stolarski]]'''
|16 stycznia 1919
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”]]'''
|'''od 29 grudnia 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|-
|-


|[[Ministerstwo Finansów (Polska)|Min. Skarbu Państwa]]
|[[Ministerstwo Finansów (Polska)|Minister Skarbu Państwa]]
|
|[[Plik:Władysław Byrka.png|75px|center]]
|p.o. [[Władysław Byrka]]
|''p.o. [[Władysław Byrka]]''
|''17 listopada 1918''
|bezpartyjny
|od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919
|''16 stycznia 1919''
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1918–1939)|Min. Spraw Wewnętrznych]]'''
|[[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1918–1939)|Minister Spraw Wewnętrznych]]
|
|[[Plik:Stanisław Thugutt1.jpg|75px|center]]
|'''[[Stanisław August Thugutt|Stanisław Thugutt]]'''
|[[Stanisław August Thugutt|Stanisław Thugutt]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”|PSL „Wyzwolenie”]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


| rowspan="2" | [[Ministerstwo Spraw Wojskowych|Min. Spraw Wojskowych]]
| rowspan="2" | [[Ministerstwo Spraw Wojskowych|Minister Spraw Wojskowych]]
|
|[[Plik:Marshal Rydz-Smigly LOC hec 27123.jpg|75px|center]]
|p.o. [[Edward Śmigły-Rydz]]<br />(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)
|''p.o. [[Edward Śmigły-Rydz]]<br />(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)''
|''17 listopada 1918''
|bezpartyjny
|od 17 listopada 1918 <br />do 22 listopada 1918
|''22 listopada 1918''
|-
|-
|

|[[Plik:Jan Wroczyński.jpg|75px|center]]
|[[Jan Wroczyński]]
|22 listopada 1918
|'''[[Jan Wroczyński]]'''
|16 stycznia 1919
|'''bezpartyjny'''
|'''od 22 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|Min. Spraw Zewnętrznych]]'''
|[[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|Minister Spraw Zewnętrznych]]
|
|[[Plik:Leon Wasilewski 1.jpg|75px|center]]
|'''[[Leon Wasilewski]]'''
|[[Leon Wasilewski]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Sprawiedliwości (Polska)|Min. Sprawiedliwości]]'''
|[[Ministerstwo Sprawiedliwości (Polska)|Minister Sprawiedliwości]]
|
|'''[[Plik:Leon Supiński.jpg|75px|center]]'''
|'''[[Leon Supiński]]'''
|[[Leon Supiński]] ([[Zjednoczenie Demokratyczne|ZD]])
|17 listopada 1918
|'''Zjednoczenie Demokratyczne'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Ministerstwo Edukacji Narodowej|Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego]]'''
|[[Ministerstwo Edukacji Narodowej|Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego]]
|
|[[Plik:Ksawery Prauss.jpg|75px|center]]
|'''[[Ksawery Prauss]]'''
|[[Ksawery Prauss]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|[[Ministerstwo Zdrowia (Polska)|Min. Zdrowia Publicznego]]
|[[Ministerstwo Zdrowia (Polska)|Minister Zdrowia Publicznego]]
|
|[[Plik:Witold Chodźko.jpg|75px|center]]
|p.o. [[Witold Chodźko]]
|''p.o. [[Witold Chodźko]]''
|''13 grudnia 1918''
|bezpartyjny
|od 13 grudnia 1918 <br />do 16 stycznia 1919
|''16 stycznia 1919''
|-
|-


|'''[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]'''
|[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]
|
|[[Plik:Nocznicki Tomasz.jpg|75px|center]]
|'''[[Tomasz Nocznicki]]'''
|[[Tomasz Nocznicki]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”|PSL „Wyzwolenie”]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]'''
|[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]
|
|[[Plik:Witos 1920.jpg|75px|center]]
|[[Wincenty Witos]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|PSL „Piast”]])
|'''[[Wincenty Witos]]'''
|17 listopada 1918
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 29 grudnia 1918 '''
|29 grudnia 1918
|-
|-


|'''[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]'''
|[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]
|
|[[Plik:Marian Malinowski.jpg|75px|center]]
|'''[[Marian Malinowski (polityk)|Marian Malinowski]]'''
|[[Marian Malinowski (polityk)|Marian Malinowski]] ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]])
|17 listopada 1918
|'''[[Polska Partia Socjalistyczna]]'''
|'''od 17 listopada 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


|'''[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]'''
|[[Minister bez teki (Polska)|Minister bez teki]]
|
|[[Plik:Franciszek Wójcik.jpg|75px|center]]
|'''[[Franciszek Wójcik (polityk)|Franciszek Wójcik]]'''
|[[Franciszek Wójcik (polityk)|Franciszek Wójcik]] ([[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica|PSL-Lewica]])
|29 grudnia 1918
|'''[[Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica]]'''
|'''od 29 grudnia 1918 <br />do 16 stycznia 1919 '''
|16 stycznia 1919
|-
|-


Wersja z 14:45, 20 sie 2023

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej
(Rząd Jędrzeja Moraczewskiego)
 Polska
Ilustracja
Premier

Jędrzej Moraczewski

Partie

PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, ZL, SNN

Ideologia

lewica niepodległościowa

Kadencja

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Poprzedni

Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego,
Rząd Ignacego Daszyńskiego

Następny

Rząd Ignacego Jana Paderewskiego

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego.

Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety)[1], ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy[2], zagwarantował legalność związków zawodowych[3] i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy[4] oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler[5].

Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków). Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej[6], która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych[7]. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.


Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej (1918-1919)

Funkcja Imię i nazwisko Czas pełnienia funkcji
Od Do
Prezydent Ministrów Jędrzej Moraczewski (PPSD) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Komunikacji 6 listopada 1918 29 grudnia 1918
Zastępca Prezydenta Ministrów Józef Mikułowski-Pomorski 27 grudnia 1918[8] 16 stycznia 1919
Minister Aprowizacji Antoni Mińkiewicz 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Komunikacji Stanisław Stączek (PSL-Lewica) 29 grudnia 1918 16 stycznia 1919
Minister Kultury i Sztuk Pięknych Medard Downarowicz (SNN) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Poczt i Telegrafów Tomasz Arciszewski (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Pracy i Opieki Społecznej Bronisław Ziemięcki (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Przemysłu i Handlu Jerzy Iwanowski (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Robót Publicznych Andrzej Kędzior (PSL „Piast”) 17 listopada 1918 29 grudnia 1918
Józef Pruchnik (PSL-Lewica) 29 grudnia 1918 16 stycznia 1919
Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych Franciszek Wojda (ZL) 17 listopada 1918 29 grudnia 1918
Błażej Stolarski (PSL „Wyzwolenie”) 29 grudnia 1918 16 stycznia 1919
Minister Skarbu Państwa p.o. Władysław Byrka 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Spraw Wewnętrznych Stanisław Thugutt (PSL „Wyzwolenie”) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Spraw Wojskowych p.o. Edward Śmigły-Rydz
(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego) 		17 listopada 1918 22 listopada 1918
Jan Wroczyński 22 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Spraw Zewnętrznych Leon Wasilewski (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Sprawiedliwości Leon Supiński (ZD) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Ksawery Prauss (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister Zdrowia Publicznego p.o. Witold Chodźko 13 grudnia 1918 16 stycznia 1919
Minister bez teki Tomasz Nocznicki (PSL „Wyzwolenie”) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister bez teki Wincenty Witos (PSL „Piast”) 17 listopada 1918 29 grudnia 1918
Minister bez teki Marian Malinowski (PPS) 17 listopada 1918 16 stycznia 1919
Minister bez teki Franciszek Wójcik (PSL-Lewica) 29 grudnia 1918 16 stycznia 1919

Przypisy

  1. ↑ Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46)
  2. ↑ 1918, nr 17, poz. 42
  3. ↑ 1919, nr 15, poz. 209
  4. ↑ 1919, nr 5, poz. 90
  5. ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 383-384.
  6. ↑ Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53
  7. ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 385.
  8. ↑ Zdzisław Julian Winnicki, Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918), Wektory, 1991, s. 88 [dostęp 2021-02-23] (pol.).

Bibliografia

Składy rządów polskich
Rządy powstania kościuszkowskiego (1794)
Rządy Księstwa Warszawskiego (1807–1813)
Rządy Królestwa Polskiego (1830–1831)
Rząd powstania krakowskiego (1846)
Rządy powstania styczniowego (1863–1864)
Władza wykonawcza w Królestwie Polskim (1917–1918) i Rząd Republiki Polskiej (7–11 listopada 1918)
Rządy II Rzeczypospolitej (1918–1939)
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1939–1990)
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej (1944–1952) i rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952–1989)
Rządy III Rzeczypospolitej (od 1989)
Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (1918–1919)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rząd_Jędrzeja_Moraczewskiego&oldid=71083047”