Komar tygrysi

Aedes albopictus
(Skuse, 1895)
Aedes albopictus na ludzkiej skórze
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	muchówki
Rodzina	komarowate
Rodzaj	Aedes
Gatunek	Aedes albopictus
Synonimy
Culex albopictus Skuse, 1895
Zasięg występowania
Zasięg występowania w 2007      naturalny      introdukcja

Komar tygrysi (Aedes albopictus) – inwazyjny, szybko rozprzestrzeniający się gatunek owada z rodziny komarowatych (Culicidae), jeden z najbardziej rozpowszechnionych i najliczniej występujących komarów na całym obszarze Azji Południowo-Wschodniej, a jednocześnie najważniejszy z punktu widzenia mikrobiologii lekarskiej wektor, czyli gatunek roznoszący arbowirusy. Został zawleczony przez ludzi na inne kontynenty zagrażając ludziom takimi chorobami, jak chikungunya, denga, żółta febra, gorączka Zachodniego Nilu i japońskie zapalenie mózgu. W 1975 pojawił się na południu Europy i systematycznie przesuwa się na północ i zachód, zasiedlając kolejne kraje; w 2011 roku został stwierdzony w Bułgarii.

Ogólna charakterystyka

Z uwagi na swoje pochodzenie nazywany jest komarem azjatyckim, a powszechnie stosowana nazwa komar tygrysi nawiązuje do srebrnobiałych pasków na tle czarnego ciała. W zależności od warunków środowiska osiąga od 2 do 10 mm długości. Jest agresywnym i niewybrednym, aktywnym w ciągu dnia, krwiopijcą. Największą aktywność wykazuje wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Atakuje ludzi, zwierzęta gospodarskie i dzikie, w tym ssaki, płazy, gady i ptaki. Samica komara przekłuwa skórę ofiary długą trąbką ssącą (proboscis) i żywi się krwią. Samce mają podobną do samic budowę, ale osiągają mniejsze o około 20% rozmiary. Różnią się budową aparatu gębowego – samce są przystosowane do pobierania pokarmu roślinnego.

Samica wkłuwająca się w skórę

Samica składa na powierzchni wody pojedyncze, owalne jaja o długości około 0,5 mm, odporne na wysychanie. Pomimo ubytków wody, a nawet przesuszenia jaj (dehydracji) przez okres do 1 roku, zachowują one zdolność do dalszego rozwoju krótko po ponownym zanurzeniu w wodzie. W klimacie umiarkowanym jaja komara zimują. Rozwój larw jest zależny od temperatury, zwykle trwa od 5 do 10 dni, a w stanie poczwarki pozostaje jeszcze przez 2 dni. Larwy żywią się rozdrobnioną w wodzie materią organiczną.

Wysuszone jaja Ae. albopictus – wkrótce po zanurzeniu w wodzie zamienią się w larwy

Występowanie i biotop

Naturalny zasięg występowania tego gatunku obejmuje Azję Południowo-Wschodnią oraz wyspy Oceanu Indyjskiego i Spokojnego – od Madagaskaru po Japonię. Został rozprowadzony przez człowieka poprzez transportowanie mokrych roślin oraz przechowywanych na powietrzu zużytych opon i zbiorników, w których zmagazynowała się woda. W takich miejscach komary znajdują sprzyjające warunki do rozrodu – składają jaja na powierzchni wody, a larwy rozwijają się w środowisku wodnym. Zawleczono go w ten sposób do Afryki, Ameryki, Australii i Europy. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób przewiduje, że w Europie – przy warunkach pogodowych sprzyjających rozwojowi owada – azjatycki komar może dotrzeć nawet do południowych skrajów Skandynawii. W 2008 roku odnotowano jego występowanie w 28 krajach świata, poza jego naturalnym zasięgiem.

W Europie pojawił się w 1975. Stabilne populacje potwierdzono w Albanii (1975), Włoszech (1990), Francji (1998), Belgii (2000), Grecji (2000–2001), Czarnogórze (2001), Hiszpanii (2003), Szwajcarii (2003), Chorwacji (2004), Holandii (2005), Słowenii (2005), Bośni i Hercegowinie (2005) i Monako (2006). W 2007 został zaobserwowany w Niemczech, ale nie potwierdzono jego aklimatyzacji w tym kraju.

Aedes albopictus jest związany z wilgotnymi, zadrzewionymi lub zakrzewionymi terenami. Przebywa głównie wśród krzewów, blisko ziemi. Na miejsca rozrodu w warunkach naturalnych wybiera małe zbiorniki wodne gęsto osłonięte roślinnością. Posiada duże zdolności przystosowawcze i łatwo się aklimatyzuje w warunkach tworzonych przez człowieka. Może rozmnażać się praktycznie w każdym zbiorniku z wodą – w cmentarnych pojemnikach na kwiaty, poidłach dla ptaków, porzuconych zbiornikach i innych przedmiotach długo magazynujących wodę stojącą.

Taksonomia

Oryginał opisu gatunku

Gatunek został opisany naukowo przez F. A. Skuse’a w 1895 roku pod nazwą Culex albopictus. W 1920 roku F. W. Edwards przeniósł ten gatunek do rodzaju Aedes Osobnik typowy, na podstawie którego opisano gatunek, został złożony w Australian Museum, ale z czasem prawdopodobnie zaginął. Wobec braku wzorca w 1968 Yiau-Min Huang opisał neotyp.

Blisko spokrewnionym gatunkiem jest Aedes aegypti – również wektor wielu chorób.

Zagrożenia i przeciwdziałanie

Aedes albopictus jest wektorem ponad 20 arbowirusów, w tym wywołujących groźne choroby pochodzenia tropikalnego, takie jak chikungunya (CHIK), denga, wschodnie, zachodnie i wenezuelskie końskie zapalenie mózgu (EEE, WEE i VEE), żółta febra, gorączka Zachodniego Nilu i japońskie zapalenie mózgu. Z tego powodu podejmowane są działania monitorujące i prewencyjne. Obszary, na których stwierdzono pojawienie się jaj są spryskiwane permetryną, diflubenzuronem lub biopreparatami zawierającymi pałeczki Bacillus thuringiensis. Prowadzone są poszukiwania biologicznych metod walki z owadem. W Stanach Zjednoczonych zaobserwowano, że znaczny wpływ na ograniczenie populacji komara azjatyckiego ma rodzimy gatunek Corethrella appendiculata z grupy muchówek długoczułkich (Nematocera). W Chinach odnotowano skuteczność wypuszczania do środowiska samców komara tygrysiego zainfekowanych bakterią Wolbachia, przez co nie dają potomstwa z występującymi w naturze samicami.

Bibliografia

• Aedes albopictus. Global Invasive Species Database. [dostęp 2010-06-15]. (ang.).
• Leslie Rios i James E. Maruniak: Asian tiger mosquito. University of Florida. [dostęp 2010-06-15]. (ang.).