Dynia piżmowa: Różnice pomiędzy wersjami

Dynia piżmowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	dynia
Gatunek	dynia piżmowa
	Nazwa systematyczna
	Cucurbita moschata Duchesne; Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7. 1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234. 1819)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 11:53, 22 lis 2024

Dynia piżmowa (Cucurbita moschata Duchesne) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), pochodzący z Ameryki Środkowej.

Morfologia

Łodyga: Masywna, płożąca się lub wspinająca o długości do 5 m z rozgałęzionymi czepnymi wąsami.
Liście: Duże, miękkie, dość często białoplamiste, o 5-6 ostrych klapach i ostrych zatokach pomiędzy nimi.
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, roślina jednopienna. Wyrastające pojedynczo kwiaty żeńskie mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 słupek. Kwiaty męskie wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych pręcików. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
Owoc: jagoda wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców melonów, podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu piżma. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane nasiona, niemal gładkie i matowe.

Odmiany uprawne

Wyhodowano m.in. następujące odmiany uprawne: 'Butternut'^[4], 'Butternut Rugosa' (odmiana włoska), 'Kurinishiki' (japońska), 'Muscade de Provence' lub 'Musquée de Provence' (francuska), 'Muskatna' (bułgarska)^[5], 'Triple Treat', 'Waltham Butternut'^[4].

Zastosowanie

Uprawiana jako warzywo o podobnych walorach smakowych i odżywczych, jak dynia zwyczajna.
Niektóre odmiany mają nieduże, ale ozdobne owoce i są uprawiane jako roślina ozdobna (tzw. dynia ozdobna).

Uprawa

Jak wszystkie dynie wymaga dużo światła, ciepła (optymalna temperatura to 25 °C) i wody. Uprawiana jest z nasion. Aby nie gniła, należy ją uprawiać na wysokich podporach, tak, by pędy i owoce nie leżały na ziemi.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
↑ Cucurbita moschata. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
↑ ^a ^b Matthew Biggs, Jekka McVicar, Bob Flowerdew: Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 90. ISBN 978-83-11-10578-2.
↑ Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej.pdf Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 2014

Bibliografia

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Dolnośląski festiwal dyni. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-23)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).

[3] Cucurbita moschata. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).

[biggs-4] Matthew Biggs, Jekka McVicar, Bob Flowerdew: Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 90. ISBN 978-83-11-10578-2.

[5] Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej.pdf Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 2014

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Takson infobox
- | nazwa = Dynia piżmowa
+ |nazwa                = Dynia piżmowa
- | obrazek = Courge.jpg
+ |grafika              = Courge.jpg
- | opis obrazka =
+ |opis grafiki         =
+ |alt grafiki          =
- |systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-01-03 | autor=Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
+ |systematyka ref      = <ref name="ruggiero" /><ref name="apweb" />
- |domena=[[eukarionty]]
+ |domena               = [[eukarionty]]
- |królestwo=[[rośliny]]
- |klad1= [[rośliny naczyniowe]]
+ |królestwo            = [[rośliny]]
- |klad3= [[rośliny nasienne]]
+ |podkrólestwo         = [[rośliny zielone]]
+ |nadgromada           = [[rośliny telomowe]]
- |klasa= [[okrytonasienne]]
+ |gromada              = [[rośliny naczyniowe]]
- |klad5= [[różowe]]
+ |podgromada           = [[rośliny nasienne]]
- | rząd = [[dyniowce]]
+ |nadklasa             = [[okrytonasienne]]
- | rodzina = [[dyniowate]]
+ |klasa                = ''[[Magnoliopsida]]''
- | rodzaj = [[dynia]]
+ |nadrząd              = [[różopodobne]]
- | gatunek = dynia piżmowa
+ |rząd                 = [[dyniowce]]
- | łacina = Cucurbita moschata
+ |rodzina              = [[dyniowate]]
- | autor = Duchesne
+ |rodzaj               = [[dynia]]
- | cytat = Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7.  1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234.  1819)<ref>{{cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?12601 |rok= |tytuł=Cucurbita moschata | autor= |opublikowany=Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu=2010-01-03 |język=en}}</ref>
+ |gatunek              = dynia piżmowa
- | wikispecies = Cucurbita moschata
- | commons = Cucurbita moschata
+ |nazwa łacińska       = Cucurbita moschata
+ |autor                = Duchesne
+ |cytat                = Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7.  1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234.  1819)<ref>{{cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?12601 |rok= |tytuł=Cucurbita moschata | autor= |opublikowany=Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu=2010-01-03 |język=en}}</ref>
+ |synonimy             =
+ |wikispecies          = Cucurbita moschata
+ |commons              = Category:Cucurbita moschata
+ |wikisłownik          = dynia piżmowa
 }}
-'''Dynia piżmowa''' (''Cucurbita moschata'' [[Antoine Nicolas Duchesne|Duchesne]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[roślina jednoroczna|rośliny jednorocznej]] z rodziny [[dyniowate|dyniowatych]] (''Cucurbitaceae''), pochodzący z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]]. W Polsce rzadko uprawiany.
+'''Dynia piżmowa''' (''Cucurbita moschata'' [[Antoine Nicolas Duchesne|Duchesne]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[roślina jednoroczna|rośliny jednorocznej]] z rodziny [[dyniowate|dyniowatych]] (''Cucurbitaceae''), pochodzący z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]].
 [[Plik:Cucurbita moschata Butternut 2012 G2.jpg|thumb|250px|Owoce odmiany 'Butternut']]
 [[Plik:Cucurbita moschata leaves.jpg|thumb|250px|Liść]]
@@ Linia 27: / Linia 33: @@
 ; [[Łodyga]]: Masywna, płożąca się lub wspinająca o długości do 5 m z rozgałęzionymi [[wąs czepny|czepnymi wąsami]].
 ; [[Liść|Liście]]: Duże, miękkie, dość często białoplamiste, o 5-6 ostrych klapach i ostrych zatokach pomiędzy nimi.
-; [[Kwiat]]y: Rozdzielnopłciowe, [[jednopienność|roślina jednopienna]]. Wyrastające pojedynczo [[kwiat słupkowy|kwiaty żeńskie]] mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 słupek. [[Kwiat pręcikowy|Kwiaty męskie]] wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych pręcików. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
+; [[Kwiat]]y: Rozdzielnopłciowe, [[jednopienność|roślina jednopienna]]. Wyrastające pojedynczo [[kwiat słupkowy|kwiaty żeńskie]] mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy [[Kielich (botanika)|kielich]], jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 [[słupek]]. [[Kwiat pręcikowy|Kwiaty męskie]] wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych [[Pręcik (botanika)|pręcików]]. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
-; [[Owoc]]: [[Jagoda (botanika)|jagoda]] wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców [[Ogórek melon|melonów]], podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu piżma. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane nasiona, niemal gładkie i matowe.
+; [[Owoc]]: [[Jagoda (botanika)|jagoda]] wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców [[Ogórek melon|melonów]], podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu [[Piżmo|piżma]]. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane [[Nasiono|nasiona]], niemal gładkie i matowe.
 == [[Kultywar|Odmiany uprawne]] ==
@@ Linia 35: / Linia 41: @@
 == Zastosowanie ==
 * Uprawiana jako [[warzywa|warzywo]] o podobnych walorach smakowych i odżywczych, jak [[dynia zwyczajna]].
-* Niektóre odmiany mają nieduże, ale ozdobne owoce i są uprawiane jako roślina ozdobna (tzw. [[dynia ozdobna]]).
+* Niektóre odmiany mają nieduże, ale ozdobne owoce i są uprawiane jako [[Rośliny ozdobne|roślina ozdobna]] (tzw. [[dynia ozdobna]]).
 == Uprawa ==
@@ Linia 41: / Linia 47: @@
 == Przypisy ==
-{{Przypisy}}
+{{Przypisy|
+<ref name="ruggiero">{{Ruggiero |data dostępu = 2020-02-20}}</ref>
+<ref name="apweb">{{Angiosperm Phylogeny Website |data dostępu = 2010-01-03}}</ref>
+}}
 == Bibliografia ==
-* {{Cytuj książkę | nazwisko=Podbielkowski | imię=Zbigniew | tytuł=Słownik roślin użytkowych | rok=1989 | wydawca= PWRiL | miejsce=Warszawa | isbn=83-09-00256-4}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko=Podbielkowski | imię=Zbigniew | tytuł=Słownik roślin użytkowych | rok=1989 | wydawca= [[PWRiL]] | miejsce=Warszawa | isbn=83-09-00256-4}}
-* {{Cytuj stronę | url=http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | tytuł=Dolnośląski festiwal dyni | data dostępu=2017-02-22}}
+* {{Cytuj stronę | url=http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | tytuł=Dolnośląski festiwal dyni | data dostępu=2017-02-22 | archiwum=https://web.archive.org/web/20170223044206/http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | zarchiwizowano=2017-02-23 }}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{ka}}
 [[Kategoria:Dyniowate]]