Przejdź do zawartości

Dynia piżmowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Keisyz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
13 078 edycji
→Odmiany uprawne: drobne redakcyjne
 
(Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 7 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Takson infobox
{{Takson infobox
| nazwa = Dynia piżmowa
|nazwa = Dynia piżmowa
| obrazek = Courge.jpg
|grafika = Courge.jpg
| opis obrazka =
|opis grafiki =
|alt grafiki =
|systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-01-03 | autor=Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
|systematyka ref = <ref name="ruggiero" /><ref name="apweb" />
|domena=[[eukarionty]]
|domena = [[eukarionty]]
|królestwo=[[rośliny]]
|klad1= [[rośliny naczyniowe]]
|królestwo = [[rośliny]]
|klad3= [[rośliny nasienne]]
|podkrólestwo = [[rośliny zielone]]
|nadgromada = [[rośliny telomowe]]
⚫
|klasa= [[okrytonasienne]]
|gromada = [[rośliny naczyniowe]]
|klad5= [[różowe]]
|podgromada = [[rośliny nasienne]]
⚫
| rząd = [[dyniowce]]
⚫
|nadklasa = [[okrytonasienne]]
⚫
| rodzina = [[dyniowate]]
|klasa = ''[[Magnoliopsida]]''
⚫
| rodzaj = [[dynia]]
|nadrząd = [[różopodobne]]
⚫
| gatunek = dynia piżmowa
⚫
|rząd = [[dyniowce]]
⚫
| łacina = Cucurbita moschata
⚫
|rodzina = [[dyniowate]]
⚫
| autor = Duchesne
⚫
|rodzaj = [[dynia]]
⚫
| cytat = Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7. 1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234. 1819)<ref>{{cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?12601 |rok= |tytuł=Cucurbita moschata | autor= |opublikowany=Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu=2010-01-03 |język=en}}</ref>
⚫
|gatunek = dynia piżmowa
| wikispecies = Cucurbita moschata
| commons = Cucurbita moschata
|nazwa łacińska = Cucurbita moschata
⚫
|autor = Duchesne
⚫
|cytat = Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7. 1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234. 1819)<ref>{{cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?12601 |rok= |tytuł=Cucurbita moschata | autor= |opublikowany=Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu=2010-01-03 |język=en}}</ref>
|synonimy =
⚫
|wikispecies = Cucurbita moschata
|commons = Category:Cucurbita moschata
|wikisłownik = dynia piżmowa
}}
}}
'''Dynia piżmowa''' (''Cucurbita moschata'' [[Antoine Nicolas Duchesne|Duchesne]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[roślina jednoroczna|rośliny jednorocznej]] z rodziny [[dyniowate|dyniowatych]] (''Cucurbitaceae''), pochodzący z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]]. W Polsce rzadko uprawiany.
'''Dynia piżmowa''' (''Cucurbita moschata'' [[Antoine Nicolas Duchesne|Duchesne]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[roślina jednoroczna|rośliny jednorocznej]] z rodziny [[dyniowate|dyniowatych]] (''Cucurbitaceae''), pochodzący z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]].
[[Plik:Cucurbita moschata Butternut 2012 G2.jpg|thumb|250px|Owoce odmiany 'Butternut']]
[[Plik:Cucurbita moschata Butternut 2012 G2.jpg|thumb|250px|Owoce odmiany 'Butternut']]
[[Plik:Cucurbita moschata leaves.jpg|thumb|250px|Liść]]
[[Plik:Cucurbita moschata leaves.jpg|thumb|250px|Liść]]
Linia 27: Linia 33:
; [[Łodyga]]: Masywna, płożąca się lub wspinająca o długości do 5 m z rozgałęzionymi [[wąs czepny|czepnymi wąsami]].
; [[Łodyga]]: Masywna, płożąca się lub wspinająca o długości do 5 m z rozgałęzionymi [[wąs czepny|czepnymi wąsami]].
; [[Liść|Liście]]: Duże, miękkie, dość często białoplamiste, o 5-6 ostrych klapach i ostrych zatokach pomiędzy nimi.
; [[Liść|Liście]]: Duże, miękkie, dość często białoplamiste, o 5-6 ostrych klapach i ostrych zatokach pomiędzy nimi.
; [[Kwiat]]y: Rozdzielnopłciowe, [[jednopienność|roślina jednopienna]]. Wyrastające pojedynczo [[kwiat słupkowy|kwiaty żeńskie]] mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 słupek. [[Kwiat pręcikowy|Kwiaty męskie]] wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych pręcików. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
; [[Kwiat]]y: Rozdzielnopłciowe, [[jednopienność|roślina jednopienna]]. Wyrastające pojedynczo [[kwiat słupkowy|kwiaty żeńskie]] mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy [[Kielich (botanika)|kielich]], jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 [[słupek]]. [[Kwiat pręcikowy|Kwiaty męskie]] wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych [[Pręcik (botanika)|pręcików]]. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
; [[Owoc]]: [[Jagoda (botanika)|jagoda]] wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców [[Ogórek melon|melonów]], podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu piżma. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane nasiona, niemal gładkie i matowe.
; [[Owoc]]: [[Jagoda (botanika)|jagoda]] wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców [[Ogórek melon|melonów]], podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu [[Piżmo|piżma]]. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane [[Nasiono|nasiona]], niemal gładkie i matowe.


== [[Kultywar|Odmiany uprawne]] ==
== [[Kultywar|Odmiany uprawne]] ==
Wyhodowano m.in. następujące odmiany uprawne: 'Butternut'<ref name="biggs">{{Cytuj książkę | autor = Matthew Biggs, Jekka McVicar, Bob Flowerdew | tytuł = Wielka księga warzyw, ziół i owoców | wydawca = Dom Wydawniczy Bellona | miejsce = Warszawa | data = 2007 | strony = 90 | isbn = 978-83-11-10578-2}}</ref>, 'Butternut Rugosa' (odmiana włoska), 'Kurinishiki' (japońska), 'Muscade de Provence' lub 'Musquée de Provence' (francuska), 'Muskatna' (bułgarska)<ref>[http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2014/BR%202-2014%20s_%20150-154.pdf Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej.pdf] Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 2014</ref>, 'Triple Treat', 'Waltham Butternut'<ref name="biggs"/>.
* ''Cucurbita moschata'' 'Butternut Rugosa' (odmiana włoska)
* ''Cucurbita moschata'' 'Kurinishiki' (odmiana japońska)
* ''Cucurbita moschata'' 'Muscade de Provence' lub 'Musquée de Provence' (odmiana francuska)
* ''Cucurbita moschata'' 'Muskatna' (odmiana bułgarska)

Źródło:<ref>[http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2014/BR%202-2014%20s_%20150-154.pdf Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej.pdf] Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 2014</ref>


== Zastosowanie ==
== Zastosowanie ==
* Uprawiana jako [[warzywa|warzywo]] o podobnych walorach smakowych i odżywczych, jak [[dynia zwyczajna]].
* Uprawiana jako [[warzywa|warzywo]] o podobnych walorach smakowych i odżywczych, jak [[dynia zwyczajna]].
* Niektóre odmiany mają nieduże, ale ozdobne owoce i są uprawiane jako roślina ozdobna (tzw. [[dynia ozdobna]]).
* Niektóre odmiany mają nieduże, ale ozdobne owoce i są uprawiane jako [[Rośliny ozdobne|roślina ozdobna]] (tzw. [[dynia ozdobna]]).


== Uprawa ==
== Uprawa ==
Linia 46: Linia 47:


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy|
<ref name="ruggiero">{{Ruggiero |data dostępu = 2020-02-20}}</ref>
<ref name="apweb">{{Angiosperm Phylogeny Website |data dostępu = 2010-01-03}}</ref>
}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Podbielkowski | imię=Zbigniew | tytuł=Słownik roślin użytkowych | rok=1989 | wydawca= PWRiL | miejsce=Warszawa | isbn=83-09-00256-4}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Podbielkowski | imię=Zbigniew | tytuł=Słownik roślin użytkowych | rok=1989 | wydawca= [[PWRiL]] | miejsce=Warszawa | isbn=83-09-00256-4}}
* {{Cytuj stronę | url=http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | tytuł=Dolnośląski festiwal dyni | data dostępu=2017-02-22}}
* {{Cytuj stronę | url=http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | tytuł=Dolnośląski festiwal dyni | data dostępu=2017-02-22 | archiwum=https://web.archive.org/web/20170223044206/http://www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/festiwal/index.php/dynia-3 | zarchiwizowano=2017-02-23 }}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{ka}}


[[Kategoria:Dyniowate]]
[[Kategoria:Dyniowate]]

Aktualna wersja na dzień 11:53, 22 lis 2024

Dynia piżmowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

dyniowate

Rodzaj

dynia

Gatunek

dynia piżmowa

Nazwa systematyczna
Cucurbita moschata Duchesne
Essai sur l'Histoire Naturelle des Courges 7. 1786 (J. L. M. Poiret in F. Cuvier, Dict. sci. nat. 11:234. 1819)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Dynia piżmowa (Cucurbita moschata Duchesne) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), pochodzący z Ameryki Środkowej.

Owoce odmiany 'Butternut'
Liść

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Masywna, płożąca się lub wspinająca o długości do 5 m z rozgałęzionymi czepnymi wąsami.
Liście
Duże, miękkie, dość często białoplamiste, o 5-6 ostrych klapach i ostrych zatokach pomiędzy nimi.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, roślina jednopienna. Wyrastające pojedynczo kwiaty żeńskie mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, jasnożółtą 5-łatkową lejkowatą koronę o średnicy do 10 cm i 1 słupek. Kwiaty męskie wyrastają pęczkami w kątach liści i są prawie zupełnie pozbawione rurki, mają 5 zrośniętych pręcików. Wolne końce płatków podczas kwitnienia rozkładają się szeroko, lub odwijają do tyłu.
Owoc
jagoda wyrastająca na twardej, bruzdowanej 5-kanciastej szypułce. Owoce tej rośliny są zbliżone wyglądem do owoców melonów, podługowate, o barwach zupełnie innych niż posiadają owoce innych dyń, mianowicie ciemnobrązowe lub czerwonożółtawe, z bruzdowaną i miękką warstwą zewnętrzną. Miąższ jest jadalny i wonny, o charakterystycznym zapachu piżma. Waga owoców dochodzi do 20 kg. W środku wypełniony jest prawie bezwłóknistym, słodkawym, żółtego koloru miąższem, w którym znajdują się liczne, brudnobiałe lub brązowe, płaskie, tępo ząbkowane nasiona, niemal gładkie i matowe.

Odmiany uprawne

[edytuj | edytuj kod]

Wyhodowano m.in. następujące odmiany uprawne: 'Butternut'[4], 'Butternut Rugosa' (odmiana włoska), 'Kurinishiki' (japońska), 'Muscade de Provence' lub 'Musquée de Provence' (francuska), 'Muskatna' (bułgarska)[5], 'Triple Treat', 'Waltham Butternut'[4].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Jak wszystkie dynie wymaga dużo światła, ciepła (optymalna temperatura to 25 °C) i wody. Uprawiana jest z nasion. Aby nie gniła, należy ją uprawiać na wysokich podporach, tak, by pędy i owoce nie leżały na ziemi.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
  3. ↑ Cucurbita moschata. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
  4. ↑ a b Matthew Biggs, Jekka McVicar, Bob Flowerdew: Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 90. ISBN 978-83-11-10578-2.
  5. ↑ Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej.pdf Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 2014

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dynia_piżmowa&oldid=75322369”