Przejdź do zawartości

Aleksandr Litwinienko: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne redakcyjne
Apopix (dyskusja | edycje)
2782 edycje
Anulowanie wersji 74724091 autorstwa Apopix (dyskusja)
Znacznik: Anulowanie edycji
 
(Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 23 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Aleksandr Walterowicz Litwinienko
|imię i nazwisko = Aleksandr Walterowicz Litwinienko
|imię i nazwisko org ={{k|ru|Александр Вальтерович Литвиненко}}
|imię i nazwisko org = {{k|ru|Александр Вальтерович Литвиненко}}
|grafika =
|grafika =
|opis grafiki =
|opis grafiki =
|podpis =
|alt grafiki =
|data urodzenia = 4 grudnia 1962
|data urodzenia = 4 grudnia 1962
|miejsce urodzenia = [[Woroneż]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
|miejsce urodzenia = [[Woroneż]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
|data śmierci = 23 listopada 2006
|data śmierci = 23 listopada 2006
|miejsce śmierci = [[Londyn]], [[Wielka Brytania]]
|miejsce śmierci = [[Londyn]], [[Wielka Brytania]]
|zawód =
|odznaczenia =
|odznaczenia =
|commons = Category:Alexander Litvinenko
|commons = Category:Alexander Litvinenko
|wikicytaty = Aleksandr Litwinienko
|wikicytaty = Aleksandr Litwinienko
|www =
}}
}}
'''Aleksandr Walterowicz Litwinienko''' ({{w języku|ru|Александр Вальтерович Литвиненко; [[4 grudnia]] [[1962]]<ref>[http://www.chechenpress.org/events/2006/12/04/22.shtml Вальтер Литвиненко: «Сегодня моему сыну исполнилось бы 44»], Walter Litwinenko, 4 grudnia 2006, [[ChechenPress]] {{lang|ru}}</ref> w [[Woroneż]]u, zm. [[23 listopada]] [[2006]] w [[Londyn]]ie) – podpułkownik [[KGB]]/[[Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej|FSB]], emigrant [[Rosja|rosyjski]], występował przeciw polityce prowadzonej przez prezydenta Rosji [[Władimir Putin|Władimira Putina]], szczególnie w odniesieniu do [[Czeczenia|Czeczenii]].
'''Aleksandr Walterowicz Litwinienko''' ({{w języku|ru|Александр Вальтерович Литвиненко}}; ur. [[4 grudnia]] [[1962]]<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.chechenpress.org/events/2006/12/04/22.shtml|tytuł=Вальтер Литвиненко: «Сегодня моему сыну исполнилось бы 44»|opublikowany=chechenpress.org|archiwum=https://web.archive.org/web/20100529143703/http://www.chechenpress.org/events/2006/12/04/22.shtml|zarchiwizowano=2010-05-29}}, Walter Litwinenko, 4 grudnia 2006, [[ChechenPress]] {{lang|ru}}</ref> w [[Woroneż]]u, zm. [[23 listopada]] [[2006]] w [[Londyn]]ie) – [[podpułkownik]] [[KGB]]/[[Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej|FSB]], emigrant [[Rosja|rosyjski]], występował przeciw polityce prowadzonej przez prezydenta Rosji [[Władimir Putin|Władimira Putina]], szczególnie w odniesieniu do [[Czeczenia|Czeczenii]].

== Życiorys ==
== Życiorys ==
W 1988 rozpoczął pracę w [[kontrwywiad]]zie wojskowym (Trzeci Zarząd Główny [[KGB]] ZSRR), od 1991 służył w centrali FSB także w kontrwywiadzie wojskowym. Za skuteczną działalność w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej został uhonorowany tytułem weterana MUR-u (Wydziału Kryminalnego milicji moskiewskiej). W 1997 został przeniesiony do najtajniejszego w FSB Zarządu ds. rozpracowania organizacji przestępczych na stanowisko starszego współpracownika operacyjnego i zastępcy naczelnika VII wydziału.
W 1988 rozpoczął pracę w [[kontrwywiad]]zie wojskowym (Trzeci Zarząd Główny [[KGB]] ZSRR), od 1991 służył w centrali FSB także w kontrwywiadzie wojskowym. Za skuteczną działalność w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej został uhonorowany tytułem weterana MUR-u (Wydziału Kryminalnego milicji moskiewskiej). W 1997 został przeniesiony do najtajniejszego w FSB Zarządu ds. rozpracowania organizacji przestępczych na stanowisko starszego współpracownika operacyjnego i zastępcy naczelnika VII wydziału.


W listopadzie 1998 na konferencji prasowej ujawnił fakt wydawania mu do wykonania [[rozkaz]]ów sprzecznych z prawem (nakaz zamordowania [[Boris Bieriezowski|Borisa Bieriezowskiego]]). W marcu 1999 został aresztowany i umieszczony w areszcie śledczym [[Moskwa|moskiewskiego]] więzienia [[Lefortowo]]. Sprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem, ale natychmiast po tym, w budynku sądu został aresztowany przez FSB z innego oskarżenia, które ostatecznie zostało zamknięte bez rozpoczęcia postępowania sądowego. Po zwolnieniu go w związku z tym z aresztu i pobraniem pisemnego zobowiązania do nieopuszczania kraju rozpoczęto przeciwko niemu kolejne śledztwo. Wkrótce, wbrew zobowiązaniu, przy pomocy prezesa Fundacji Swobód Obywatelskich Aleksandra Goldfarba<ref name=a>[http://grani.ru/Events/Crime/m.114238.html W Londynie otruto A. Litwinienko, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:44]</ref> wyjechał z Rosji i w maju 2001 uzyskał [[Azyl|azyl polityczny]] w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]].
W listopadzie 1998 na konferencji prasowej ujawnił, że wydawano mu [[rozkaz]]y sprzeczne z prawem (nakaz zamordowania [[Boris Bieriezowski|Borisa Bieriezowskiego]]). W marcu 1999 został aresztowany i umieszczony w areszcie śledczym [[Moskwa|moskiewskiego]] więzienia [[Lefortowo]]. Sprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem, jednak, tuż po opuszczeniu sali sądowej, został ponownie aresztowany przez FSB z innego oskarżenia, które ostatecznie zostało zamknięte bez rozpoczęcia postępowania sądowego. W związku z tym, został zwolniony z aresztu. Musiał podpisać przy tym zobowiązanie do nieopuszczania kraju. Natychmiast rozpoczęto przeciwko niemu kolejne śledztwo. Działania władz Rosji skłoniły go do opuszczenia kraju, wbrew podpisanemu zobowiązaniu, przy pomocy prezesa Fundacji Swobód Obywatelskich Aleksandra Goldfarba<ref name=a>[http://grani.ru/Events/Crime/m.114238.html W Londynie otruto A. Litwinienko, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:44]</ref>. W maju 2001 uzyskał [[Azyl|azyl polityczny]] w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Litwinienko nie wyjechał z pustymi rękami, zabrał ze sobą dokumenty i nagrania, które kompromitowały zarówno FSB jak i ówczesnego prezydenta Rosji Władimira Putina. FSB od razu wpisało go na listę zbiegów, podwójnych agentów i zdrajców. W 2002 roku wydał książkę ''[https://replika.eu/tytul/przestepcy-z-lubianki/ Przestępcy z Łubianki]''<ref>Przestępcy z Łubianki, Wydawnictwo Replika 2022</ref> ''( ros. Лубянская преступная группировка, ang. Criminal gang from Lubyanka)''. Litwinienko pisał w niej o przekształceniu rosyjskich służb bezpieczeństwa w organizację przestępczą i terrorystyczną, &nbsp;która parała się m.in. korupcją, uprowadzeniami dla okupu, zabójstwami na zlecenie.Książka została wycofana ze sprzedaży w Rosji na polecenie FSB. &nbsp;


W napisanej z [[Jurij Fielsztinski|Jurijem Fielsztinskim]] książce ''Wysadzić Rosję'' ({{w języku|en|FSB blows up Russia}}, {{w języku|ru|ФСБ взрывает Россию}}<ref>Tekst II wydania książki ''FSB wysadza Rosję'' [http://www.chechenpress.info/news/2004/07/31/book16.shtml#10 dostępne w Internecie, dostęp 2007-10-07, 16:23]</ref>, w 2002 powstał film dokumentalny o tym samym tytule) podał wersję o tym, że [[Zamachy na budynki mieszkalne w Rosji (1999)|zamachy terrorystyczne w 1999 r. na budynki mieszkalne]] w [[Moskwa|Moskwie]] i [[Wołgodońsk]]u były przygotowane i przeprowadzone przez agentów FSB w celu zrzucenia odpowiedzialności na [[Czeczenia|Czeczenów]] i uzyskania tym samym ''[[casus belli]]'' wznowienia [[II wojna czeczeńska|wojny czeczeńskiej]].
W napisanej z [[Jurij Fielsztinski|Jurijem Fielsztinskim]] książce ''Wysadzić Rosję'' ({{w języku|en|FSB blows up Russia}}, {{w języku|ru|ФСБ взрывает Россию}}<ref>Tekst II wydania książki ''FSB wysadza Rosję'' [https://web.archive.org/web/20071118165550/http://www.chechenpress.info/news/2004/07/31/book16.shtml#10 dostępne w Internecie, dostęp 2007-10-07, 16:23]</ref>, (w 2002 powstał film dokumentalny o tym samym tytule) podał wersję o tym, że [[Zamachy na budynki mieszkalne w Rosji (1999)|zamachy terrorystyczne w 1999 r. na budynki mieszkalne]] w [[Moskwa|Moskwie]] i [[Wołgodońsk]]u były przygotowane i przeprowadzone przez agentów FSB w celu zrzucenia odpowiedzialności na [[Czeczenia|Czeczenów]] i uzyskania tym samym ''[[casus belli]]'' wznowienia [[II wojna czeczeńska|wojny czeczeńskiej]].


== Otrucie ==
== Otrucie ==
[[Plik:LitvinenkoGrave.JPG|mały|Grób Aleksandra Litwinienki na [[Highgate Cemetery|cmentarzu Highgate]] ([[Londyn]])]]
[[Plik:Grave of Alexander Litvinyenko.jpg|mały|Grób Aleksandra Litwinienki na cmentarzu w Highgate w północnym Londynie.]]
1 listopada 2006, w czasie kiedy prowadził dochodzenie w sprawie śmierci [[Anna Politkowska|Anny Politkowskiej]], u Litwinienki nagle wystąpiły objawy chorobowe, które można było przypisywać zatruciu. Wcześniej Litwinienko jadł lunch w londyńskiej restauracji serwującej sushi ''Itsu'' ze swoim włoskim znajomym [[Mario Scaramella|Mario Scaramellą]]<ref name="Scaramella">[http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya/ Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow]</ref>, członkiem [[Archiwum Mitrochina|Komisji Mitrochina]], która starała się wyświetlić infiltrację włoskiego życia politycznego przez KGB<ref name="Guzzanti">http://www.ukip.org/ukip_news/gen12.php?t=1&id=2055</ref>. Scaramella twierdził, że posiada ważne informacje dotyczące kulisów zabójstwa Politkowskiej i przekazał Litwinience informacje na ten temat. Pojawiły się też informacje, że przed tym zdarzeniem spotkał się ze znajomym z czasów pracy w FSB [[Andriej Ługowoj|Andriejem Ługowojem]] i nieznanym mu osobnikiem przedstawionym jako Władimir, który był wprawdzie małomówny, ale nalegał na wypicie po filiżance herbaty<ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,29389-2466978.html] Daniel McGrory, Michael Evans and Marcus Leroux, ''Poison case turns to hunt for third man'', The Times, 2006-11-23, Dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-24, 07:42</ref>.
1 listopada 2006, w okresie, kiedy prowadził dochodzenie w sprawie śmierci [[Anna Politkowska|Anny Politkowskiej]], nagle źle się poczuł. Objawy można było przypisywać zatruciu. Wcześniej, Litwinienko jadł lunch w londyńskiej restauracji serwującej sushi ''Itsu'' ze swoim włoskim znajomym [[Mario Scaramella|Mario Scaramellą]]<ref name="Scaramella">{{Cytuj stronę |url=http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya/ |tytuł=Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow |data dostępu=2006-11-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20070927191435/http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya |zarchiwizowano=2007-09-27}}</ref>, członkiem [[Archiwum Mitrochina|Komisji Mitrochina]], która starała się naświetlić infiltrację włoskiego życia politycznego przez KGB<ref name="Guzzanti">{{Cytuj stronę |url=http://www.ukip.org/ukip_news/gen12.php?t=1&id=2055 |tytuł=Zarchiwizowana kopia |data dostępu=2006-11-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20061013081221/http://www.ukip.org/ukip_news/gen12.php?t=1&id=2055 |zarchiwizowano=2006-10-13}}</ref>. Scaramella twierdził, że posiada ważne informacje dotyczące kulisów zabójstwa Politkowskiej, które przekazał Litwinience. Pojawiły się też informacje, że przed lunchem spotkał się ze znajomym z czasów pracy w FSB [[Andriej Ługowoj|Andriejem Ługowojem]] i nieznanym mu osobnikiem przedstawionym jako Władimir, który był małomówny, ale nalegał na wypicie wspólnie herbaty<ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,29389-2466978.html] Daniel McGrory, Michael Evans and Marcus Leroux, ''Poison case turns to hunt for third man'', The Times, 2006-11-23, Dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-24, 07:42</ref>.


[[Oleg Gordijewski]], inny pułkownik KGB, który zbiegł do Wielkiej Brytanii i który znał dobrze Litwnienkę, powiedział w wywiadzie dla BBC, że uważa, że Litwinience została podana szklanka zatrutej herbaty, na spotkaniu w mieszkaniu jego rosyjskiego przyjaciela, tuż przed spotkaniem w restauracji serwującej sushi.
[[Oleg Gordijewski]], inny pułkownik KGB, który zbiegł do Wielkiej Brytanii, dobry znajomy Litwnienki, powiedział w wywiadzie dla BBC, że uważa, że na spotkaniu w mieszkaniu jego rosyjskiego przyjaciela, tuż przed spotkaniem w restauracji serwującej sushi, Litwinience została podana szklanka zatrutej herbaty.


Po tym zajściu Litwinienko w stanie ciężkim trafił do szpitala, z którego wyszedł po kilku dniach<ref>[http://www.lenta.ru/news/2006/11/11/litvinenko1/ Wyzdrowiały Litwinienko opowie ''Nowej gazecie'' o zabójcach Politkowskiej, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:38]</ref>. Powrócił jednak do szpitala z objawami ciężkiego zatrucia nieznaną substancją<ref>[http://wiadomosci.onet.pl/1436402,12,item.html Wiadomości onet.pl z 19 listopada 2006]</ref><ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2089-2460129,00.html Sunday Times z 19 listopada 2006]</ref>.
Litwinienko, w ciężkim stanie, trafił do szpitala, z którego wyszedł po kilku dniach<ref>[http://www.lenta.ru/news/2006/11/11/litvinenko1/ Wyzdrowiały Litwinienko opowie ''Nowej gazecie'' o zabójcach Politkowskiej, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:38]</ref>. Wrócił jednak do szpitala z objawami ciężkiego zatrucia nieznaną substancją<ref>{{Cytuj stronę |url=http://wiadomosci.onet.pl/1436402,12,item.html |tytuł=Wiadomości onet.pl z 19 listopada 2006 |data dostępu=2006-11-19 |archiwum=https://web.archive.org/web/20061129222004/http://wiadomosci.onet.pl/1436402,12,item.html |zarchiwizowano=29 listopada 2006}}</ref><ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2089-2460129,00.html Sunday Times z 19 listopada 2006]</ref>.


[[Scotland Yard]] prowadził dochodzenie w sprawie otrucia Litwinienki. Początkowo lekarze podejrzewali infekcję, następnie zatrucie pokarmowe, a później (prof. [[John Henry (toksykolog)|John Henry]]), że użytą trucizną były związki [[tal]]u, które bywały dawniej stosowane w trutkach na szczury. Do objawów zatrucia talem należą wyłysienie i uszkodzenie [[Obwodowy układ nerwowy|nerwów obwodowych]]<ref name="zatrucie">{{Cytuj | url=http://www.guardian.co.uk/uklatest/story/0,,-6225933,00.html | tytuł=News, sport and opinion from the Guardian's UK edition &#124; The Guardian<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.guardian.co.uk | język=en | data dostępu=2017-11-21}}</ref>. Litwinienko przebywał na leczeniu pod strażą w University College Hospital w Londynie<ref name="UCH1">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6162562.stm BBC NEWS | UK | Ex-KGB officer poisoning probed]</ref><ref name="UCH2">[http://www.guardian.co.uk/russia/article/0,,1952004,00.html Poisoning of Russian agent raises fears of UK vendetta | UK news | The Observer]</ref><ref name="zatrucie2">[http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow]</ref>. Zmarł w nocy z 23 na 24 listopada 2006<ref name="zatrucie2" />.
[[Scotland Yard]] prowadził dochodzenie w sprawie otrucia Litwinienki. Początkowo lekarze podejrzewali infekcję, następnie zatrucie pokarmowe, a później (prof. [[John Henry (toksykolog)|John Henry]]), że użytą trucizną były związki [[tal]]u, które bywały dawniej stosowane w trutkach na szczury. Do objawów zatrucia talem należą wyłysienie i uszkodzenie [[Obwodowy układ nerwowy|nerwów obwodowych]]<ref name="zatrucie">{{Cytuj | url=http://www.guardian.co.uk/uklatest/story/0,,-6225933,00.html | tytuł=News, sport and opinion from the Guardian's UK edition &#124; The Guardian<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.guardian.co.uk | język=en | data dostępu=2017-11-21}}</ref>. Litwinienko przebywał na leczeniu pod strażą w University College Hospital w Londynie<ref name="UCH1">{{cytuj | tytuł = Ex-KGB officer poisoning probed <!-- Wywołanie szablonu cytuj wygenerowane przez bota --> | data = 2006-11-19 |data dostępu = 2021-04-17 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6162562.stm | język = en}}</ref><ref name="UCH2">[http://www.guardian.co.uk/russia/article/0,,1952004,00.html Poisoning of Russian agent raises fears of UK vendetta | UK news | The Observer]</ref><ref name="zatrucie2">{{Cytuj stronę |url=http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya |tytuł=Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow |data dostępu=2006-11-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20070927191435/http://www.kommersant.com/p721065/Litvienko_poisoning_Politkovskaya |zarchiwizowano=2007-09-27}}</ref>. Zmarł w nocy z 23 na 24 listopada 2006<ref name="zatrucie2" />.


24 listopada brytyjskie służby medyczne podały, że w organizmie Litwinienki nie znaleziono talu, tylko silnie radioaktywny i toksyczny [[Izotopy|izotop]] [[polon]]u 210. Polon został mu podany w herbacie. W pożegnalnym liście skierowanym do przyjaciela, Aleksandra Goldfarba, Aleksandr Litwinienko odpowiedzialnością za swoje otrucie obarczył ówczesnego prezydenta Rosji, [[Władimir Putin|Władimira Putina]]. 7 grudnia 2006 został pochowany na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie<ref>{{Cytuj | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6216202.stm | tytuł=BBC NEWS &#124; UK &#124; 'Solemn' burial for murdered spy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=news.bbc.co.uk | data dostępu=2017-11-21}}</ref>.
24 listopada brytyjskie służby medyczne podały, że w organizmie Litwinienki nie znaleziono talu, ale silnie radioaktywny i toksyczny [[Izotopy|izotop]] [[polon]]u 210. Polon został mu podany w herbacie. W liście pożegnalnym, skierowanym do przyjaciela, Aleksandra Goldfarba, Litwinienko odpowiedzialnością za swoje otrucie obarczył ówczesnego prezydenta Rosji [[Władimir Putin|Władimira Putina]]. 7 grudnia 2006 został pochowany na cmentarzu [[Highgate Cemetery]] w Londynie<ref>{{Cytuj | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6216202.stm | tytuł=BBC NEWS &#124; UK &#124; 'Solemn' burial for murdered spy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=news.bbc.co.uk | data dostępu=2017-11-21}}</ref>.


W styczniu 2016 [[BBC]] podało wyniki brytyjskiego śledztwa, które stwierdziło że "prezydent Putin prawdopodobnie zatwierdził morderstwo Litwinienki", motywem miała być wzajemna niechęć na gruncie osobistym<ref>{{Cytuj stronę| url = http://www.bbc.com/news/uk-35370819| tytuł = President Putin 'probably' approved Litvinenko murder| data dostępu = 21 stycznia 2016| autor = | język = en}}</ref>. Strona rosyjska odrzuciła i nie zaakceptowała wniosków płynących z przedmiotowego dochodzenia, twierdząc, że zostało ono upolitycznione<ref>{{Cytuj stronę| url = http://wiadomosci.onet.pl/swiat/raport-ws-smierci-litwinienki-oskarza-putina-londyn-rozwaza-podjecie-dalszych-dzialan/xgjgsl| tytuł = Raport ws. śmierci Litwinienki oskarża Putina. Londyn rozważa podjęcie dalszych działań przeciwko Rosji| data dostępu = 21 stycznia 2016| autor = | język = pl}}</ref>.
W styczniu 2016 [[BBC]] podało wyniki brytyjskiego śledztwa, które stwierdziło, że „prezydent Putin prawdopodobnie zatwierdził morderstwo Litwinienki”, motywem miała być wzajemna niechęć na gruncie osobistym<ref>{{Cytuj stronę| url = http://www.bbc.com/news/uk-35370819| tytuł = President Putin 'probably' approved Litvinenko murder| data dostępu = 2016-01-21| autor = | język = en}}</ref>. Strona rosyjska odrzuciła i nie zaakceptowała wniosków płynących z przedmiotowego dochodzenia, twierdząc, że zostało ono upolitycznione<ref>{{Cytuj stronę| url = http://wiadomosci.onet.pl/swiat/raport-ws-smierci-litwinienki-oskarza-putina-londyn-rozwaza-podjecie-dalszych-dzialan/xgjgsl| tytuł = Raport ws. śmierci Litwinienki oskarża Putina. Londyn rozważa podjęcie dalszych działań przeciwko Rosji| data dostępu = 2016-01-21| autor = | język = pl}}</ref>.

== Informacje rosyjskich mediów z 2010 roku ==
W grudniu 2010 roku w rosyjskich mediach (państwowa rozgłośnia radiowa [[Sputnik (radio)|Głos Rosji]]) pojawiły się informacje, iż z dokumentów opublikowanych przez [[WikiLeaks]] wynika, że brytyjskie służby specjalne miały wiedzieć o przygotowywaniu zamachu na Aleksandra Litwinienkę. Mieli je o tym poinformować przedstawiciele rosyjskich służb specjalnych prowadzących obserwację osób, które dostarczyły do Wielkiej Brytanii izotop polonu 210. Według Głosu Rosji do zabójstwa doszło, gdy sprawa została przekazana pod kontrolę Brytyjczyków. Redakcja Głosu Rosji postawiła tezę, iż Litwinienko padł ofiarą [[mafia|mafii]] międzynarodowej i stwierdziła, że zabójstwo Litwinienki leżało w interesie angielskich służb specjalnych, gdyż dzięki niemu mogły one rozpocząć kampanię antyrosyjską, która w tamtym okresie była korzystna dla pewnych kół w Wielkiej Brytanii. Redakcja Głosu Rosji zastrzegła, iż każdy musi sam zdecydować, czy podane przez nią informacje są wiarygodne<ref>[http://pl.sputniknews.com/polish.ruvr.ru//2010/12/13/36774461.html Na zamordowanie Litwinienki pozwolili Brytyjczycy] polish.ruvr.ru, 13 grudnia 2010 [dostęp 2011-10-17]</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
Linia 49: Linia 45:
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* [http://www.flb.ru/persprint/185.html Życiorys A. Litwinienki, dostępny w Internecie, dostęp: 2006-11-13, 15:32]
* [http://www.flb.ru/persprint/185.html Życiorys A. Litwinienki, dostępny w Internecie, dostęp: 2006-11-13, 15:32]
* [http://lib.aldebaran.ru/author/litvinenko_aleksandr/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka__0.html Książka ''Grupa przestępcza z Łubianki''] {{lang|ru}}
* {{Cytuj stronę | url = http://lib.aldebaran.ru/author/litvinenko_aleksandr/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka__0.html | tytuł = Książka ''Grupa przestępcza z Łubianki'' | opublikowany = lib.aldebaran.ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20061206221553/http://lib.aldebaran.ru/author/litvinenko_aleksandr/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka/litvinenko_aleksandr_lubyanskaya_prestupnaya_gruppirovka__0.html | zarchiwizowano = 2006-12-06 | język = ru}}
* Książka [https://replika.eu/tytul/przestepcy-z-lubianki/ Przestępcy z Łubianki], Wydawnictwo Replika 2022


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 57: Linia 54:


{{SORTUJ:Litwinienko, Aleksandr}}
{{SORTUJ:Litwinienko, Aleksandr}}
⚫
[[Kategoria:Rosyjscy dysydenci]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze KGB]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze KGB]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze FSB]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze FSB]]
⚫
[[Kategoria:Więźniowie Lefortowa]]
[[Kategoria:Pochowani na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie]]
[[Kategoria:Pochowani na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie]]
⚫
[[Kategoria:Rosyjscy dysydenci]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1962]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1962]]
⚫
[[Kategoria:Więźniowie Lefortowa]]
[[Kategoria:Zmarli w 2006]]
[[Kategoria:Zmarli w 2006]]

Aktualna wersja na dzień 08:31, 10 wrz 2024

Aleksandr Walterowicz Litwinienko
Александр Вальтерович Литвиненко
Data i miejsce urodzenia

4 grudnia 1962
Woroneż, ZSRR

Data i miejsce śmierci

23 listopada 2006
Londyn, Wielka Brytania

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Aleksandr Walterowicz Litwinienko (ros. Александр Вальтерович Литвиненко; ur. 4 grudnia 1962[1] w Woroneżu, zm. 23 listopada 2006 w Londynie) – podpułkownik KGB/FSB, emigrant rosyjski, występował przeciw polityce prowadzonej przez prezydenta Rosji Władimira Putina, szczególnie w odniesieniu do Czeczenii.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1988 rozpoczął pracę w kontrwywiadzie wojskowym (Trzeci Zarząd Główny KGB ZSRR), od 1991 służył w centrali FSB także w kontrwywiadzie wojskowym. Za skuteczną działalność w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej został uhonorowany tytułem weterana MUR-u (Wydziału Kryminalnego milicji moskiewskiej). W 1997 został przeniesiony do najtajniejszego w FSB Zarządu ds. rozpracowania organizacji przestępczych na stanowisko starszego współpracownika operacyjnego i zastępcy naczelnika VII wydziału.

W listopadzie 1998 na konferencji prasowej ujawnił, że wydawano mu rozkazy sprzeczne z prawem (nakaz zamordowania Borisa Bieriezowskiego). W marcu 1999 został aresztowany i umieszczony w areszcie śledczym moskiewskiego więzienia Lefortowo. Sprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem, jednak, tuż po opuszczeniu sali sądowej, został ponownie aresztowany przez FSB z innego oskarżenia, które ostatecznie zostało zamknięte bez rozpoczęcia postępowania sądowego. W związku z tym, został zwolniony z aresztu. Musiał podpisać przy tym zobowiązanie do nieopuszczania kraju. Natychmiast rozpoczęto przeciwko niemu kolejne śledztwo. Działania władz Rosji skłoniły go do opuszczenia kraju, wbrew podpisanemu zobowiązaniu, przy pomocy prezesa Fundacji Swobód Obywatelskich Aleksandra Goldfarba[2]. W maju 2001 uzyskał azyl polityczny w Wielkiej Brytanii. Litwinienko nie wyjechał z pustymi rękami, zabrał ze sobą dokumenty i nagrania, które kompromitowały zarówno FSB jak i ówczesnego prezydenta Rosji Władimira Putina. FSB od razu wpisało go na listę zbiegów, podwójnych agentów i zdrajców. W 2002 roku wydał książkę Przestępcy z Łubianki[3] ( ros. Лубянская преступная группировка, ang. Criminal gang from Lubyanka). Litwinienko pisał w niej o przekształceniu rosyjskich służb bezpieczeństwa w organizację przestępczą i terrorystyczną,  która parała się m.in. korupcją, uprowadzeniami dla okupu, zabójstwami na zlecenie.Książka została wycofana ze sprzedaży w Rosji na polecenie FSB.  

W napisanej z Jurijem Fielsztinskim książce Wysadzić Rosję (ang. FSB blows up Russia, ros. ФСБ взрывает Россию[4], (w 2002 powstał film dokumentalny o tym samym tytule) podał wersję o tym, że zamachy terrorystyczne w 1999 r. na budynki mieszkalne w Moskwie i Wołgodońsku były przygotowane i przeprowadzone przez agentów FSB w celu zrzucenia odpowiedzialności na Czeczenów i uzyskania tym samym casus belli wznowienia wojny czeczeńskiej.

Otrucie

[edytuj | edytuj kod]
Grób Aleksandra Litwinienki na cmentarzu w Highgate w północnym Londynie.

1 listopada 2006, w okresie, kiedy prowadził dochodzenie w sprawie śmierci Anny Politkowskiej, nagle źle się poczuł. Objawy można było przypisywać zatruciu. Wcześniej, Litwinienko jadł lunch w londyńskiej restauracji serwującej sushi Itsu ze swoim włoskim znajomym Mario Scaramellą[5], członkiem Komisji Mitrochina, która starała się naświetlić infiltrację włoskiego życia politycznego przez KGB[6]. Scaramella twierdził, że posiada ważne informacje dotyczące kulisów zabójstwa Politkowskiej, które przekazał Litwinience. Pojawiły się też informacje, że przed lunchem spotkał się ze znajomym z czasów pracy w FSB Andriejem Ługowojem i nieznanym mu osobnikiem przedstawionym jako Władimir, który był małomówny, ale nalegał na wypicie wspólnie herbaty[7].

Oleg Gordijewski, inny pułkownik KGB, który zbiegł do Wielkiej Brytanii, dobry znajomy Litwnienki, powiedział w wywiadzie dla BBC, że uważa, że na spotkaniu w mieszkaniu jego rosyjskiego przyjaciela, tuż przed spotkaniem w restauracji serwującej sushi, Litwinience została podana szklanka zatrutej herbaty.

Litwinienko, w ciężkim stanie, trafił do szpitala, z którego wyszedł po kilku dniach[8]. Wrócił jednak do szpitala z objawami ciężkiego zatrucia nieznaną substancją[9][10].

Scotland Yard prowadził dochodzenie w sprawie otrucia Litwinienki. Początkowo lekarze podejrzewali infekcję, następnie zatrucie pokarmowe, a później (prof. John Henry), że użytą trucizną były związki talu, które bywały dawniej stosowane w trutkach na szczury. Do objawów zatrucia talem należą wyłysienie i uszkodzenie nerwów obwodowych[11]. Litwinienko przebywał na leczeniu pod strażą w University College Hospital w Londynie[12][13][14]. Zmarł w nocy z 23 na 24 listopada 2006[14].

24 listopada brytyjskie służby medyczne podały, że w organizmie Litwinienki nie znaleziono talu, ale silnie radioaktywny i toksyczny izotop polonu 210. Polon został mu podany w herbacie. W liście pożegnalnym, skierowanym do przyjaciela, Aleksandra Goldfarba, Litwinienko odpowiedzialnością za swoje otrucie obarczył ówczesnego prezydenta Rosji Władimira Putina. 7 grudnia 2006 został pochowany na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie[15].

W styczniu 2016 BBC podało wyniki brytyjskiego śledztwa, które stwierdziło, że „prezydent Putin prawdopodobnie zatwierdził morderstwo Litwinienki”, motywem miała być wzajemna niechęć na gruncie osobistym[16]. Strona rosyjska odrzuciła i nie zaakceptowała wniosków płynących z przedmiotowego dochodzenia, twierdząc, że zostało ono upolitycznione[17].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Вальтер Литвиненко: «Сегодня моему сыну исполнилось бы 44». chechenpress.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-29)]., Walter Litwinenko, 4 grudnia 2006, ChechenPress (ros.)
  2. ↑ W Londynie otruto A. Litwinienko, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:44
  3. ↑ Przestępcy z Łubianki, Wydawnictwo Replika 2022
  4. ↑ Tekst II wydania książki FSB wysadza Rosję dostępne w Internecie, dostęp 2007-10-07, 16:23
  5. ↑ Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow. [dostęp 2006-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
  6. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2006-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-13)].
  7. ↑ [1] Daniel McGrory, Michael Evans and Marcus Leroux, Poison case turns to hunt for third man, The Times, 2006-11-23, Dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-24, 07:42
  8. ↑ Wyzdrowiały Litwinienko opowie Nowej gazecie o zabójcach Politkowskiej, dostępne w Internecie, dostęp 2006-11-13, 15:38
  9. ↑ Wiadomości onet.pl z 19 listopada 2006. [dostęp 2006-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 listopada 2006)].
  10. ↑ Sunday Times z 19 listopada 2006
  11. ↑ News, sport and opinion from the Guardian's UK edition | The Guardian [online], www.guardian.co.uk [dostęp 2017-11-21] (ang.).
  12. ↑ Ex-KGB officer poisoning probed [online], 19 listopada 2006 [dostęp 2021-04-17] (ang.).
  13. ↑ Poisoning of Russian agent raises fears of UK vendetta | UK news | The Observer
  14. ↑ a b Litvinenko Didn’t Digest Information – Kommersant Moscow. [dostęp 2006-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
  15. ↑ BBC NEWS | UK | 'Solemn' burial for murdered spy [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2017-11-21].
  16. ↑ President Putin 'probably' approved Litvinenko murder. [dostęp 2016-01-21]. (ang.).
  17. ↑ Raport ws. śmierci Litwinienki oskarża Putina. Londyn rozważa podjęcie dalszych działań przeciwko Rosji. [dostęp 2016-01-21]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Litwinienko&oldid=74724093”