Wyprawa balonowa Andréego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
linki zewnętrzne Znacznik: Wycofane |
m akt. - Dodanie linka do strony o Virgohamna; ort. - korekta literówki w nazwie wyspy Danskøya (*Danskøa) |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 9 użytkowników) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[Plik:Funeral of Salomon August Andrée.png|thumb|200px|Pogrzeb polarników, Sztokholm 1930]] |
[[Plik:Funeral of Salomon August Andrée.png|thumb|200px|Pogrzeb polarników, Sztokholm 1930]] |
||
{{commonscat|Andrée polar expedition}} |
{{commonscat|Andrée polar expedition}} |
||
'''Wyprawa balonowa Andréego''' – wyprawa [[balon]]owa na [[biegun północny]] zorganizowana w 1897 roku przez szwedzkiego podróżnika polarnego [[Salomon August Andrée|Salomona Augusta Andréego]]. Wyprawę wspierała [[Królewska Szwedzka Akademia Nauk]], a finansowali m.in. król Szwecji [[Oskar II]] oraz [[Alfred Nobel]]. Cieszyła się w Szwecji ogromnym zainteresowaniem publicznym i była uważana za odważne i patriotyczne przedsięwzięcie. |
'''Wyprawa balonowa Andréego''' – wyprawa [[balon]]owa na [[biegun północny]] zorganizowana w 1897 roku przez szwedzkiego podróżnika polarnego [[Salomon August Andrée|Salomona Augusta Andréego]]. Wyprawę wspierała [[Królewska Szwedzka Akademia Nauk]], a finansowali m.in. [[Władcy Szwecji|król Szwecji]] [[Oskar II]] oraz [[Alfred Nobel]]. Cieszyła się w [[Szwecja|Szwecji]] ogromnym zainteresowaniem publicznym i była uważana za odważne i patriotyczne przedsięwzięcie. |
||
Jako miejsce startu balonu wybrano płaskie wybrzeże w zatoce Virgohamna w północnej części wyspy |
Jako miejsce startu balonu wybrano płaskie wybrzeże w zatoce [[Virgohamna]] w północnej części wyspy Danskøya, leżącej na północno-zachodnim obrzeżu archipelagu [[Svalbard]]. Wybudowano tu specjalny hangar, umożliwiający montaż balonu i przygotowanie go do startu. Latem 1896 roku miała miejsce pierwsza próba startu balonu, nazwanego ''Örnen'' (Orzeł). Z powodu niekorzystnych wiatrów zakończyła się niepowodzeniem. Kolejna, tym razem skuteczna próba, odbyła się 11 lipca 1897 roku. Oprócz Andrée, w skład załogi wszedł także inżynier [[Knut Frænkel]] i fotograf [[Nils Strindberg]]. Po 65 godzinach lotu marznący deszcz oraz niesprzyjające wiatry (a w zasadzie ich brak) spowodowały, że załoga – znajdując się w pobliżu składu zapasów – postanowiła przerwać lot, otwierając zawory i spuszczając gaz. Balon wylądował na dryfującej krze lodowej na 82°55′07″ szerokości geograficznej północnej, w odległości 475 km od punktu startu, 800 km od bieguna północnego i 300 km od najbliższego lądu. 16 lipca (a więc już po lądowaniu balonu) załoga statku wielorybniczego złapała gołębia pocztowego, wypuszczonego 13 lipca o godz. 12.30 z pozycji 82°02′N i 15°15′E, z uspokajającą notatką zakończoną słowami: ''na pokładzie wszystko w porządku''<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Mileska |imię = Maria Irena |tytuł = Szwedzcy podróżnicy |czasopismo = [[Poznaj Świat]] |wolumin = R. XXIII, nr 3 (256) |strony = 44–45 |data = 03/1974}}</ref>. |
||
Wyprawa była dobrze przygotowana do podróży po lodzie (troje sań i łódź) i miała zapasy na trzy miesiące, trzy dodatkowe składy z zapasami w północnym Svalbardzie oraz jeden na [[Ziemia Franciszka Józefa|Ziemi Franciszka Józefa]]. |
|||
Podróżnicy postanowili udać się na wschód, w kierunku zapasów na Ziemi Franciszka Józefa, jednak po tygodniu z powodu silnych prądów morskich musieli zmienić kierunek na północny Svalbard. Po dwóch miesiącach dotarli na [[Wyspa Biała (Svalbard)|Białą Wyspę]]. Tam zmarli, mimo że zatrzymali się w dobrze zaopatrzonym obozie. Przyczyną śmierci było prawdopodobnie spożycie mięsa niedźwiedzia polarnego zarażonego pasożytem ''[[Trichinella]]''; taką opinię przedstawił na podstawie swoich odkryć duński naukowiec [[Ernst Tryde]], który wyniki badań opublikował w książce pt. „De döda på Vitön” (Śmierć na Białej Wyspie), wydanej w 1952 roku. |
|||
29 czerwca 1899 roku polski marynarz, późniejszy generał, [[Mariusz Zaruski]], dowodząc rosyjskim żaglowcem ''Nadieżda'' w czasie rejsu z Archangielska do Hammersfestu zauważył szczątki rozbitego balonu Andréego. Z powodu zmiany pogody załoga nie była w stanie dotrzeć do wraku<ref>{{Cytuj |autor = Henryka Stępień |tytuł = Mariusz Zaruski opowieść biograficzna |data = 1997 |isbn = 83-907629-0-0 |s = 38}}</ref>. |
|||
Podróżnicy postanowili udać się na wschód, w kierunku zapasów na Ziemi Franciszka Józefa, jednak po tygodniu z powodu silnych prądów morskich, które pchały lód po którym szli w przeciwną stronę, musieli zmienić kierunek na północny Svalbard. Po dwóch miesiącach dotarli na [[Wyspa Biała (Svalbard)|Białą Wyspę]] gdzie 5 października schodzą na ląd i zakładają ostatni obóz. Wszyscy trzej umierają na wyspie. |
|||
Ostatni obóz wyprawy został odnaleziony dopiero 6 lipca 1930 roku na Białej Wyspie przez uczestników norweskiej wyprawy na statku ''Bratvaag''. Ciało Andréego, którego zidentyfikowano po szczegółach ubioru, napotkano w głębi zamarzniętego strumienia. Następnie spod kamieni odkopano zwłoki Strinberga. Miesiąc później załoga specjalnie wynajętego statku ''Isbjørn'' odkryła szczątki ciała Frænkla. Znaleziono również notatniki, dzienniki pokładowe (doprowadzone do 2 października 1897), negatywy fotograficzne (które udało się wywołać) oraz łódź. Pogrzeb miał uroczysty charakter, wziął w nim udział król [[Gustaw V]]. Ciała polarników skremowano i pochowano w Sztokholmie. Nie przeprowadzono sekcji zwłok. |
|||
'''Odnalezienie szczątków uczestników ekspedycji''' |
|||
| ⚫ | W oparciu o znalezione na Białej Wyspie zapiski i fotografie Szwedzkie Towarzystwo Antropologiczno-Geograficzne wydało w 1930 roku książkę o wyprawie pt. „Med Örnen mot polen” (Orłem do bieguna). Jej polskie wydanie w przekładzie J. Mikołajskiego i B. Olszewicza ukazało się pod tytułem „Tragedja wśród lodów. Pamiętnik Andréego z wyprawy do bieguna”<ref>[http://www.bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/docmetadata?id=51876&from=publication Bałtycka Biblioteka Cyfrowa] [tytuł błędnie przepisany z okładki].</ref> w 1931 roku (wznowione pod tytułem „Tragedia wśród lodów” w 1957). |
||
6 sierpnia 1930 roku statek MS Bratvvag wiozący naukowców oraz myśliwych dobija do Wyspy Białej. Część uczestników schodzi na ląd i odnajduje ludzkie szkielety, resztki obozu, oraz sanie i resztki łodzi. Znalezisko wywołuje sensację w Norwegii. Odnaleziono wiele przedmiotów należących do uczestników takich jak: klisze z aparatu (które udało się wywołać), dzienniki wyprawy, broń oraz resztę sprzętu zabranego w podróż. Nie udało się ustalić się przyczyny zgonu mężczyzn. Podejrzewa się zarażenie pasożytami po zjedzeniu mięsa niedźwiedzia polarnego, wyczerpanie organizmu, tułaczką, a nawet samobójstwo<ref>Bea Uusma</ref> |
|||
| ⚫ | W 1958 roku w zatoce Virgohamna postawiono skromny pomnik z głazów z napisem ''Till minne av Andrée Expeditionen 1897''. Szczątki hangaru i inne pozostałości po wyprawie były w tym miejscu widoczne jeszcze co najmniej w latach 60. XX wieku<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Szupryczyński |imię = Jan |tytuł = Pomniki na Spitsbergenie |czasopismo = [[Poznaj Świat]] |wolumin = R. XIII, nr 5 (150) |strony = 15–16 |data = 05/1965}}</ref>. |
||
| ⚫ | W oparciu o znalezione na Białej Wyspie zapiski i fotografie Szwedzkie Towarzystwo Antropologiczno-Geograficzne wydało w 1930 roku książkę o wyprawie pt. „Med Örnen mot polen” (Orłem do bieguna). Jej polskie wydanie w przekładzie J. Mikołajskiego i B. Olszewicza ukazało się pod tytułem „Tragedja wśród lodów. Pamiętnik Andréego z wyprawy do bieguna”<ref>[http://www.bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/docmetadata?id=51876&from=publication Bałtycka Biblioteka Cyfrowa] [tytuł błędnie przepisany z okładki]</ref> w 1931 roku (wznowione pod tytułem „Tragedia wśród lodów” w 1957). |
||
| ⚫ | W 1958 roku w zatoce Virgohamna postawiono skromny pomnik z głazów z napisem ''Till minne av Andrée Expeditionen 1897''. Szczątki hangaru i inne pozostałości po wyprawie były w tym miejscu widoczne jeszcze co najmniej w latach 60. XX wieku<ref>{{Cytuj pismo | |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* [ |
* [https://archive.is/20121204161833/http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje41/text08p.htm Artykuł Andrzeja M. Kobosa na temat ekspedycji] |
||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Uusma |imię = Bea |autor link = Bea Uusma |tytuł = Ekspedycja. Historia mojej miłości |wydawca = Marginesy |miejsce = Warszawa |rok = 2017 |strony = 320 |isbn = 9788365780058}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* [http://www.grennamuseum.se/?page_id=1570 Grenna Museum – muzeum dotyczące wyprawy S.A. Andrée] {{lang|sv}} |
* [http://www.grennamuseum.se/?page_id=1570 Grenna Museum – muzeum dotyczące wyprawy S.A. Andrée] {{lang|sv}} |
||
* |
* {{Cytuj stronę |url = http://www.svalbard-images.com/spitsbergen/kvitoya-e.php |tytuł = Krótka notka o wyprawie S.A. Andrée po dotarciu na Białą Wyspę |opublikowany = svalbard-images.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20051230172611/http://www.svalbard-images.com/spitsbergen/kvitoya-e.php |zarchiwizowano = 2005-12-30 |język = en}} |
||
* [http://www.bujack.de/berichte/historie/andree.htm Historia wyprawy oraz opis odnalezionych pozostałości] {{lang|de}} |
* [http://www.bujack.de/berichte/historie/andree.htm Historia wyprawy oraz opis odnalezionych pozostałości] {{lang|de}} |
||
* {{Filmweb|tytuł|37896|Lot orła}} – szwedzki film o ekspedycji; w roli S.A. Andréego wystąpił [[Max von Sydow]] |
* {{Filmweb|tytuł|37896|Lot orła}} – szwedzki film o ekspedycji; w roli S.A. Andréego wystąpił [[Max von Sydow]] |
||
Aktualna wersja na dzień 20:49, 19 sie 2024
Wyprawa balonowa Andréego – wyprawa balonowa na biegun północny zorganizowana w 1897 roku przez szwedzkiego podróżnika polarnego Salomona Augusta Andréego. Wyprawę wspierała Królewska Szwedzka Akademia Nauk, a finansowali m.in. król Szwecji Oskar II oraz Alfred Nobel. Cieszyła się w Szwecji ogromnym zainteresowaniem publicznym i była uważana za odważne i patriotyczne przedsięwzięcie.
Jako miejsce startu balonu wybrano płaskie wybrzeże w zatoce Virgohamna w północnej części wyspy Danskøya, leżącej na północno-zachodnim obrzeżu archipelagu Svalbard. Wybudowano tu specjalny hangar, umożliwiający montaż balonu i przygotowanie go do startu. Latem 1896 roku miała miejsce pierwsza próba startu balonu, nazwanego Örnen (Orzeł). Z powodu niekorzystnych wiatrów zakończyła się niepowodzeniem. Kolejna, tym razem skuteczna próba, odbyła się 11 lipca 1897 roku. Oprócz Andrée, w skład załogi wszedł także inżynier Knut Frænkel i fotograf Nils Strindberg. Po 65 godzinach lotu marznący deszcz oraz niesprzyjające wiatry (a w zasadzie ich brak) spowodowały, że załoga – znajdując się w pobliżu składu zapasów – postanowiła przerwać lot, otwierając zawory i spuszczając gaz. Balon wylądował na dryfującej krze lodowej na 82°55′07″ szerokości geograficznej północnej, w odległości 475 km od punktu startu, 800 km od bieguna północnego i 300 km od najbliższego lądu. 16 lipca (a więc już po lądowaniu balonu) załoga statku wielorybniczego złapała gołębia pocztowego, wypuszczonego 13 lipca o godz. 12.30 z pozycji 82°02′N i 15°15′E, z uspokajającą notatką zakończoną słowami: na pokładzie wszystko w porządku[1].
Wyprawa była dobrze przygotowana do podróży po lodzie (troje sań i łódź) i miała zapasy na trzy miesiące, trzy dodatkowe składy z zapasami w północnym Svalbardzie oraz jeden na Ziemi Franciszka Józefa.
Podróżnicy postanowili udać się na wschód, w kierunku zapasów na Ziemi Franciszka Józefa, jednak po tygodniu z powodu silnych prądów morskich musieli zmienić kierunek na północny Svalbard. Po dwóch miesiącach dotarli na Białą Wyspę. Tam zmarli, mimo że zatrzymali się w dobrze zaopatrzonym obozie. Przyczyną śmierci było prawdopodobnie spożycie mięsa niedźwiedzia polarnego zarażonego pasożytem Trichinella; taką opinię przedstawił na podstawie swoich odkryć duński naukowiec Ernst Tryde, który wyniki badań opublikował w książce pt. „De döda på Vitön” (Śmierć na Białej Wyspie), wydanej w 1952 roku.
29 czerwca 1899 roku polski marynarz, późniejszy generał, Mariusz Zaruski, dowodząc rosyjskim żaglowcem Nadieżda w czasie rejsu z Archangielska do Hammersfestu zauważył szczątki rozbitego balonu Andréego. Z powodu zmiany pogody załoga nie była w stanie dotrzeć do wraku[2].
Ostatni obóz wyprawy został odnaleziony dopiero 6 lipca 1930 roku na Białej Wyspie przez uczestników norweskiej wyprawy na statku Bratvaag. Ciało Andréego, którego zidentyfikowano po szczegółach ubioru, napotkano w głębi zamarzniętego strumienia. Następnie spod kamieni odkopano zwłoki Strinberga. Miesiąc później załoga specjalnie wynajętego statku Isbjørn odkryła szczątki ciała Frænkla. Znaleziono również notatniki, dzienniki pokładowe (doprowadzone do 2 października 1897), negatywy fotograficzne (które udało się wywołać) oraz łódź. Pogrzeb miał uroczysty charakter, wziął w nim udział król Gustaw V. Ciała polarników skremowano i pochowano w Sztokholmie. Nie przeprowadzono sekcji zwłok.
W oparciu o znalezione na Białej Wyspie zapiski i fotografie Szwedzkie Towarzystwo Antropologiczno-Geograficzne wydało w 1930 roku książkę o wyprawie pt. „Med Örnen mot polen” (Orłem do bieguna). Jej polskie wydanie w przekładzie J. Mikołajskiego i B. Olszewicza ukazało się pod tytułem „Tragedja wśród lodów. Pamiętnik Andréego z wyprawy do bieguna”[3] w 1931 roku (wznowione pod tytułem „Tragedia wśród lodów” w 1957).
W 1958 roku w zatoce Virgohamna postawiono skromny pomnik z głazów z napisem Till minne av Andrée Expeditionen 1897. Szczątki hangaru i inne pozostałości po wyprawie były w tym miejscu widoczne jeszcze co najmniej w latach 60. XX wieku[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maria Irena Mileska. Szwedzcy podróżnicy. „Poznaj Świat”. R. XXIII, nr 3 (256), s. 44–45, 03/1974.
- ↑ Henryka Stępień, Mariusz Zaruski opowieść biograficzna, 1997, s. 38, ISBN 83-907629-0-0.
- ↑ Bałtycka Biblioteka Cyfrowa [tytuł błędnie przepisany z okładki].
- ↑ Jan Szupryczyński. Pomniki na Spitsbergenie. „Poznaj Świat”. R. XIII, nr 5 (150), s. 15–16, 05/1965.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Artykuł Andrzeja M. Kobosa na temat ekspedycji
- Bea Uusma: Ekspedycja. Historia mojej miłości. Warszawa: Marginesy, 2017, s. 320. ISBN 978-83-65780-05-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Grenna Museum – muzeum dotyczące wyprawy S.A. Andrée (szw.)
- Krótka notka o wyprawie S.A. Andrée po dotarciu na Białą Wyspę. svalbard-images.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-12-30)]. (ang.).
- Historia wyprawy oraz opis odnalezionych pozostałości (niem.)
- Lot orła w bazie Filmweb – szwedzki film o ekspedycji; w roli S.A. Andréego wystąpił Max von Sydow