Rusznica: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
wstawienie {{Kontrola autorytatywna}} |
||
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 18 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Dictionnaire raisonné du mobilier français de l’époque carlovingienne à la Renaissance, tome 6 - 359.png|thumb|Strzelanie z rusznicy]] |
|||
'''Rusznica''' (staropolskie ''ruśnica'' z [[język czeski|cz.]] ''rusnice'') – dawna [[broń ręczna|ręczna]] długa [[broń palna]], strzelba początkowo bez [[zamek|zamka]], później z [[zamek lontowy|zamkiem lontowym]] albo [[zamek kołowy|kołowym]]. Używana w [[Europa|Europie]] od połowy [[XV wiek|XV]] do początku [[XVII wiek|XVII]] wieku. Rusznice były wykorzystywane przez [[wojsko kwarciane]] (od połowy XVI wieku). |
|||
'''Rusznica''' ([[Język staropolski|staropol.]] ''ruśnica'' z [[język czeski|czes.]] ''ručnice'') – jeden z pierwszych typów prymitywnej [[Broń indywidualna|ręcznej]] [[Broń palna|broni palnej]] nieposiadającej [[Zamek (broń)|zamka]], znanej w Europie już od XIV w.{{refn|grupa= uwaga|W szerszym znaczeniu, mianem rusznic określa się niekiedy również nowocześniejsze (produkowane od XVI do XVII w.) [[muszkiet]]y (z [[Zamek lontowy|zamkami lontowymi]]) oraz [[arkebuz]]y (z [[Zamek kołowy|zamkami kołowymi]])<ref>Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski, ''Słownik uzbrojenia historycznego'', PWN, Warszawa 1998, s. 97.</ref>. [[Styl potoczny|Potocznie]] nazwa ta bywa stosowana również w odniesieniu do [[Karabin przeciwpancerny|karabinów przeciwpancernych]] z XX w.}} |
|||
== Opis == |
|||
Produkcja luf rusznic polegała na okuwaniu rozżarzonej sztaby wokół okrągłego stalowego pręta. W rezultacie uzyskiwano lufy lekkie, a jednocześnie mocniejsze od odlewanych. |
|||
Odpalenie [[Ładunek miotający|ładunku miotającego]] odbywało się poprzez ręczne przyłożenie [[lont]]u lub tlącej się [[Hubka|hubki]] do podsypanej [[Proch czarny|prochem]] [[Panewka (broń palna)|panewki]]. [[Lufa|Lufy]] średniowiecznych rusznic wytwarzano poprzez okuwanie rozżarzonej sztaby wokół okrągłego stalowego pręta. W rezultacie uzyskiwano lufy lekkie, a jednocześnie mocniejsze od odlewanych. Z rusznicy strzelano trzymając drewniane [[Łoże (broń strzelecka)|łoże]] pod pachą niekiedy dodatkowo podpierając broń na [[Forkiet|forkiecie]] (dokładne celowanie nie było możliwe). Lżejszą wersją rusznicy był [[petrynał]] z którego strzelano opierając kolbę o [[Napierśnik (zbroja)|napierśnik]] [[zbroja płytowa|zbroi]], natomiast cięższą wersją używaną do strzelania z umocnień (np. murów miejskich) była [[hakownica]]. W XVI w. rusznice zaczęły wychodzić z użycia, zastępowane nowocześniejszymi [[muszkiet]]ami (wyposażonymi w [[Zamek lontowy|zamki lontowe]]). |
|||
Pierwsze rusznice pojawiły się w [[Wojsko I Rzeczypospolitej|wojsku I Rzeczypospolitej]] za czasów panowania [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]<ref>Bołdyrew Aleksander, Piechota, ''Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku'', Warszawa 2011, s. 230.</ref>, {{fakt|data=2021-04|stanowiąc często spotykaną broń wśród wojsk [[Obrona potoczna|obrony potocznej]].}} |
|||
Strzelano z rusznic trzymając drewniane łoże pod pachą (dokładne celowanie nie było możliwe). Prowadzenie ognia miało przebieg następujący: [[Rota (oddział)|rota]] stawała w dziesięciu szeregach, po czym pierwszych dziewięć przyklękało, a ostatni dawał ognia salwą nad głowami kolegów. Po oddaniu salwy przystępował do ponownego nabijania, a w tym czasie kolejne szeregi powstawały i strzelały. |
|||
Pierwsze rusznice pojawiły się w wojskach [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] za czasów panowania [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] i – ze względu na to, że odpalenie ładunku odbywało się poprzez przyłożenie lontu lub tlącej się hubki – nazywano je ''ruśnicami hubczastymi'' lub ''brodatymi''. |
|||
Mianem rusznicy przeciwpancernej określane są również [[karabin przeciwpancerny|karabiny przeciwpancerne]] powstałe w [[XX wiek|XX]] w. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[ |
* [[petrynał]] |
||
* [[hakownica]] |
* [[hakownica]] |
||
* [[półhak]] |
|||
* [[muszkiet]] |
* [[muszkiet]] |
||
* [[ |
* [[arkebuz]] |
||
* [[Karabin przeciwpancerny|rusznica przeciwpancerna]] |
|||
{{Commonscat|Hand cannon (handgonne)}} |
|||
== |
== Uwagi == |
||
{{Uwagi}} |
|||
{{bibliografia start}} |
|||
| ⚫ | |||
{{bibliografia stop}} |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
{{Broń strzelecka}} |
|||
[[be:Ручніца]] |
|||
[[ru:Ручница]] |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
| ⚫ | |||
Aktualna wersja na dzień 19:26, 16 kwi 2024
Rusznica (staropol. ruśnica z czes. ručnice) – jeden z pierwszych typów prymitywnej ręcznej broni palnej nieposiadającej zamka, znanej w Europie już od XIV w.[a]
Opis
[edytuj | edytuj kod]Odpalenie ładunku miotającego odbywało się poprzez ręczne przyłożenie lontu lub tlącej się hubki do podsypanej prochem panewki. Lufy średniowiecznych rusznic wytwarzano poprzez okuwanie rozżarzonej sztaby wokół okrągłego stalowego pręta. W rezultacie uzyskiwano lufy lekkie, a jednocześnie mocniejsze od odlewanych. Z rusznicy strzelano trzymając drewniane łoże pod pachą niekiedy dodatkowo podpierając broń na forkiecie (dokładne celowanie nie było możliwe). Lżejszą wersją rusznicy był petrynał z którego strzelano opierając kolbę o napierśnik zbroi, natomiast cięższą wersją używaną do strzelania z umocnień (np. murów miejskich) była hakownica. W XVI w. rusznice zaczęły wychodzić z użycia, zastępowane nowocześniejszymi muszkietami (wyposażonymi w zamki lontowe).
Pierwsze rusznice pojawiły się w wojsku I Rzeczypospolitej za czasów panowania Zygmunta Starego[2], stanowiąc często spotykaną broń wśród wojsk obrony potocznej.[potrzebny przypis]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W szerszym znaczeniu, mianem rusznic określa się niekiedy również nowocześniejsze (produkowane od XVI do XVII w.) muszkiety (z zamkami lontowymi) oraz arkebuzy (z zamkami kołowymi)[1]. Potocznie nazwa ta bywa stosowana również w odniesieniu do karabinów przeciwpancernych z XX w.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Włodzimierz Kwaśniewicz, Leksykon dawnej broni palnej, Warszawa: Bellona, 2004, ISBN 83-11-09874-3, OCLC 69619189.