Przejdź do zawartości

Nibylis andyjski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Luckas-bot (dyskusja | edycje)
520 554 edycje
m robot dodaje: be:Кульпеа
CiaPan (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
22 318 edycji
m poprawa linków
 
(Nie pokazano 32 wersji utworzonych przez 20 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
| nazwa zwyczajowa = Kolpeo
|nazwa zwyczajowa = Nibylis andyjski
| łacińska = ''Lycalopex culpaeus''
|nazwa łacińska = ''Lycalopex culpaeus''
| TSN = 726270
|TSN = 726270
| zoolog = [[Juan Ignacio Molina|Molina]], [[1782]]
|zoolog = [[Juan Ignacio Molina|Molina]], 1782
|okres istnienia =
⚫
| synonimy = * ''Pseudalopex culpaeus'' <small>(Molina, 1782)</small><ref name="itis"/>
⚫
|grafika = Culpeo MC.jpg
⚫
* ''Dusicyon culpaeus'' <small>(Molina, 1782)</small><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Keller| imię =E. | nazwisko2 = Reichholf |imię2 = prof. dr. J. H.|nazwisko3 = Steinbach i inni|imię3 = G. | tytuł = Leksykon zwierząt: Ssaki | wydawca = Horyzont| miejsce = Warszawa| rok = 2001| część= 2| isbn =83-7227-614-5}}</ref>
|opis grafiki =
⚫
| grafika = Culpeo MC.jpg
|typ = [[strunowce]]
| opis =
| typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
| podtyp = [[kręgowce]]
|gromada = [[ssaki]]
| gromada = [[ssaki]]
|podgromada = [[żyworodne]]
⚫
|infragromada = [[łożyskowce]]
| podgromada = [[ssaki żyworodne]]
⚫
|rząd = [[drapieżne]]
⚫
| szczep = [[łożyskowce]]
⚫
|podrząd = [[psokształtne]]
⚫
| rząd = [[drapieżne]]
|rodzina = [[psowate]]
⚫
| podrząd = [[psokształtne]]
| rodzina = [[psowate]]
|rodzaj = [[nibylis]]
|gatunek = '''nibylis andyjski'''
| rodzaj = ''[[Lycalopex]]''
|synonimy =
| gatunek = '''kolpeo'''
⚫
* ''Pseudalopex culpaeus'' <small>(Molina, 1782)</small><ref name="itis" />
⚫
| ranga podtaksonu = [[Podgatunek|Podgatunki]]
⚫
* ''Dusicyon culpaeus'' <small>(Molina, 1782)</small><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Keller |imię = E. |nazwisko2 = Reichholf |imię2 = prof. dr. J. H. |nazwisko3 = Steinbach i inni |imię3 = G. |tytuł = Leksykon zwierząt: Ssaki |wydawca = Horyzont |miejsce = Warszawa |rok = 2001 |część = 2 |isbn = 83-7227-614-5}}</ref>
⚫
| podtaksony = ''zobacz opis w tekście''
⚫
|ranga podtaksonu = [[Podgatunek|Podgatunki]]
⚫
| status IUCN = LC
⚫
|podtaksony = ''zobacz opis w tekście''
| IUCN id =
⚫
|status IUCN = LC
⚫
| mapa = Pseudalopex culpaeus map.png
|IUCN id = 6929
| wikispecies = Pseudalopex culpaeus
| commons = Category:Pseudalopex culpaeus
|mapa występowania = Pseudalopex culpaeus map.png
|opis mapy występowania =
⚫
|wikispecies = Pseudalopex culpaeus
|commons = Category:Pseudalopex culpaeus
}}
}}
⚫
'''Nibylis andyjski'''{{r|miiz}}, kolpeo, lisoszakal andyjski, lis andyjski (''Lycalopex culpaeus'') – gatunek [[drapieżne]]go [[ssaki|ssaka]] z rodziny [[psowate|psowatych]] (Canidae). Zamieszkuje cały obszar wzdłuż [[Andy|Andów]], od [[Ekwador]]u i [[Peru]] aż po [[Patagonia|Patagonię]]. Preferuje tereny otwarte, z niewielką liczbą drzew, zamieszkuje [[Puna (biogeografia)|górskie płaskowyże stepowe]] oraz [[półpustynia|półpustynie]]. Kolpeo to największy lis zamieszkujący [[Ameryka Południowa|Amerykę Południową]], a zarazem największy lis na [[Ziemia|świecie]]. Przewyższa wielkością [[lis rudy|lisa pospolitego]] i mniejsze [[szakal]]e, a jego [[waga]] dochodzi do 14 kg. Barwa sierści [[Barwa|pomarańczowo-szara]], aż do rudoszarej. Prowadzi głównie nocny tryb życia. Poluje na [[gryzonie]] (np. [[Szynszyla górska|szynszyle andyjskie]], [[Koszatniczka pospolita|koszatniczki]]), [[ptaki]], [[jaszczurki]] i [[królik europejski|dzikie króliki]] (sprowadzone tu na początku XX wieku), niekiedy zdarza się, że atakuje młode [[owca domowa|jagnięta]] i [[lama|lamy]]. Żywi się także [[padlina|padliną]]. Lisoszakale andyjskie tworzą niewielkie grupy stadne, w skład których wchodzi para dominująca wraz z lisami z poprzednich miotów. Występuje osobna hierarchia dla [[samica|samic]] i dla [[samiec|samców]].


⚫
Nibylis andyjski jest jednym z „fałszywych lisów” ponieważ, mimo że jest nazywany lisem, w systematyce taksonomicznej nie jest zaliczany do [[Lis (rodzaj ssaka)|lisów]], ale do [[Canini|psów właściwych]], a swoim zachowaniem i wyglądem przypomina bardziej [[kojot preriowy|kojoty]] i [[wilk szary|wilki]]. Jego najbliższymi krewnymi są [[wilczak falklandzki]], [[nibylis pampasowy]] i być może duży [[wilk andyjski]].
⚫
'''Kolpeo, lisoszakal andyjski, lis andyjski''' (''Lycalopex culpaeus'') – gatunek [[drapieżne]]go [[ssaki|ssaka]] z rodziny [[Psowate|psowatych]]. Zamieszkuje cały obszar wzdłuż [[Andy|Andów]], od [[Ekwador]]u i [[Peru]] aż po [[Patagonia|Patagonię]]. Preferuje tereny otwarte, z niewielką ilością drzew, zamieszkuje [[Puna (biogeografia)|górskie płaskowyże stepowe]] oraz [[półpustynia|półpustynie]]. Kolpeo to największy lis zamieszkujący [[Ameryka Południowa|Amerykę południową]], a zarazem największy lis na [[Ziemia|świecie]]. Przewyższa wielkością [[lis rudy|lisa pospolitego]] i mniejsze [[szakal]]e, a jego [[waga]] dochodzi do 14 kg. Barwa sierści [[Barwa|pomarańczowo-szara]], aż do rudoszarej. Prowadzi głównie nocny tryb życia. Poluje na [[gryzonie]] (np. [[Szynszyla górska|szynszyle andyjskie]], [[Koszatniczka pospolita|koszatniczki]]), [[ptaki]], [[jaszczurki]] i [[królik europejski|dzikie króliki]] (sprowadzone tu na początku XX wieku), niekiedy zdarza się, że atakuje młode [[owca domowa|jagnięta]] i [[lama|lamy]]. Żywi się także [[padlina|padliną]]. Lisoszakale andyjskie tworzą niewielkie grupy stadne, w skład których wchodzi para dominująca wraz z lisami z poprzednich miotów. Występuje osobna hierarchia dla [[samica|samic]] i dla [[samiec|samców]].

⚫
Kolpeo jest jednym z "fałszywych lisów" ponieważ, mimo że jest nazywany lisem, w systematyce taksonomicznej nie jest zaliczany do [[lis]]ów ale do [[Canini|psów właściwych]], a swoim zachowaniem i wyglądem przypomina bardziej [[kojot]]y i [[wilk]]i. Jego najbliższymi krewnymi są [[wilk falklandzki]], [[Lisoszakal|lis pampasowy]] i być może duży [[wilk andyjski]].


== Podgatunki ==
== Podgatunki ==
Linia 41: Linia 43:


== Zagrożenie i ochrona ==
== Zagrożenie i ochrona ==
W [[Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych|Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych]] [[IUCN|Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów]] został zaliczony do kategorii LC (niższego ryzyka) pod nazwą ''Pseudalopex culpaeus''<ref>{{IUCN|id=6929/0|nazwa=Pseudalopex culpaeus|data=22 października 2009}}</ref>. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską [[CITES]] (załącznik II)<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cites.org/eng/app/appendices.shtml| tytuł = Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III| opublikowany = CITES| data dostępu = 22 października 2009| autor = | język = en}}</ref>.
W [[Czerwona księga gatunków zagrożonych|Czerwonej księdze gatunków zagrożonych]] [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów]] został zaliczony do kategorii LC (niższego ryzyka) pod nazwą ''Pseudalopex culpaeus''{{r|iucn}}. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską [[Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem|CITES]] (załącznik II)<ref name="CITES">{{cytuj stronę |url = http://www.cites.org/eng/app/appendices.php |tytuł = ''Appendices I, II and III of CITES'' |data = 12 czerwca 2013 |opublikowany = cites.org |język = en |data dostępu = 2013-07-03}}</ref>.


== Zobacz też ==
== Przypisy ==
<references responsive>
* [[wilk falklandzki]]
<ref name="iucn">{{IUCN |id = 6929 |nazwa = Lycalopex culpaeus |autor = M. Lucherini |iucn rok = 2015 |wersja = 2015.1 |data dostępu = 2015-07-12}}</ref>
* [[lis szary]]
* <ref name="miiz">Systematyka i nazwy polskie za: {{Cytuj książkę |autor = Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz |tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata |wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN |miejsce = Warszawa |rok = 2015 |isbn = 978-83-88147-15-9 |strony = 149}}</ref>
* [[Lisoszakal|Aguraszi]]
</references>
* [[Sechura]]
* [[wilk andyjski]]

{{przypisy}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://www.canids.org/species/Pseudalopex_%20culpaeus.htm | tytuł = Culpeo (''Pseudalopex culpaeus'') | opublikowany = canids.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20090515101207/http://www.canids.org/species/Pseudalopex_%20culpaeus.htm | zarchiwizowano = 2009-05-15}}
* [http://www.lioncrusher.com/animal.asp?animal=13 Lioncrusher's Domain -- Culpeo (''Pseudalopex culpaeus'') facts and pictures]
* [http://www.canids.org/species/Pseudalopex_%20culpaeus.htm Culpeo (''Pseudalopex culpaeus'')]
* [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Pseudalopex_culpaeus.html ADW: Pseudalopex culpaeus: Information]
* [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Pseudalopex_culpaeus.html ADW: Pseudalopex culpaeus: Information]

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Psowate]]
[[Kategoria:Psowate]]
[[Kategoria:Ssaki Ameryki Południowej]]
[[Kategoria:Ssaki Ameryki Południowej]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Juana Ignacio Molinę]]

[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1782 roku]]
[[be:Кульпеа]]
[[br:Kulpeo]]
[[bg:Кулпео]]
[[cs:Pes horský]]
[[da:Andesræv]]
[[de:Andenschakal]]
[[en:Culpeo]]
[[es:Lycalopex culpaeus]]
[[fr:Renard de Magellan]]
[[it:Pseudalopex culpaeus]]
[[he:שועל קולפאו]]
[[lv:Kolpeo lapsa]]
[[lt:Andinė lapė]]
[[nl:Andesvos]]
[[no:Culpeo]]
[[pt:Pseudalopex culpaeus]]
[[qu:Antikuna atuq]]
[[ru:Кульпео]]
[[sr:Андска лисица]]
[[tr:And tilkisi]]
[[uk:Магеллановий собака]]
[[zh:山狐]]

Aktualna wersja na dzień 10:24, 27 wrz 2023

Nibylis andyjski
Lycalopex culpaeus[1]
Molina, 1782
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Rodzina

psowate

Rodzaj

nibylis

Gatunek

nibylis andyjski

Synonimy
  • Pseudalopex culpaeus (Molina, 1782)[1]
  • Dusicyon culpaeus (Molina, 1782)[2]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nibylis andyjski[4], kolpeo, lisoszakal andyjski, lis andyjski (Lycalopex culpaeus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae). Zamieszkuje cały obszar wzdłuż Andów, od Ekwadoru i Peru aż po Patagonię. Preferuje tereny otwarte, z niewielką liczbą drzew, zamieszkuje górskie płaskowyże stepowe oraz półpustynie. Kolpeo to największy lis zamieszkujący Amerykę Południową, a zarazem największy lis na świecie. Przewyższa wielkością lisa pospolitego i mniejsze szakale, a jego waga dochodzi do 14 kg. Barwa sierści pomarańczowo-szara, aż do rudoszarej. Prowadzi głównie nocny tryb życia. Poluje na gryzonie (np. szynszyle andyjskie, koszatniczki), ptaki, jaszczurki i dzikie króliki (sprowadzone tu na początku XX wieku), niekiedy zdarza się, że atakuje młode jagnięta i lamy. Żywi się także padliną. Lisoszakale andyjskie tworzą niewielkie grupy stadne, w skład których wchodzi para dominująca wraz z lisami z poprzednich miotów. Występuje osobna hierarchia dla samic i dla samców.

Nibylis andyjski jest jednym z „fałszywych lisów” ponieważ, mimo że jest nazywany lisem, w systematyce taksonomicznej nie jest zaliczany do lisów, ale do psów właściwych, a swoim zachowaniem i wyglądem przypomina bardziej kojoty i wilki. Jego najbliższymi krewnymi są wilczak falklandzki, nibylis pampasowy i być może duży wilk andyjski.

Podgatunki

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnia się sześć podgatunków kolpeo[5]:

  • L. culpaeus andinus (Thomas, 1912)
  • L. culpaeus culpaeus (Molina, 1782)
  • L. culpaeus lycoides (Philippi, 1896)
  • L. culpaeus magellanicus (Gray, 1837)
  • L. culpaeus reissii (Hilzheimer, 1906)
  • L. culpaeus smithersi (Thomas, 1914)

Zagrożenie i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (niższego ryzyka) pod nazwą Pseudalopex culpaeus[3]. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik II)[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Lycalopex culpaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ssaki. Cz. 2. Warszawa: Horyzont, 2001. ISBN 83-7227-614-5.
  3. ↑ a b M. Lucherini, Lycalopex culpaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-12] (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 149. ISBN 978-83-88147-15-9.
  5. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Lycalopex culpaeus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 22 października 2009]
  6. ↑ Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-07-03]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nibylis_andyjski&oldid=71366602”