Statut Westminsterski (1931): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne techniczne |
Funkcja sugerowania linków: dodane 3 linki. |
||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 8 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Pokój infobox |
|||
| ⚫ | '''Statut Westminsterski''', [[język angielski|ang.]] ''Statute of Westminster'' – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]] i jej ówczesne [[dominium brytyjskie|dominia]]: [[Kanada|Kanadę]], [[Australia|Australię]], [[Nowa Zelandia|Nową Zelandię]], [[Związek Południowej Afryki]], [[ |
||
|nazwa = Statut Westminsterski |
|||
|traktat pokojowy = Statute of Westminster |
|||
|epoka = czasy najnowsze |
|||
|grafika = |
|||
|opis = |
|||
|data = 11 grudnia 1931 |
|||
|miejsce = [[Westminster]] |
|||
|wynik = |
|||
|przyczyna = |
|||
|terytorium = |
|||
|strona1 = {{państwo|GBR}} |
|||
|strona2 = {{państwo|CAN|1921}}<br/>{{państwo|AUS}}<br/>{{państwo|NZL}}<br/>{{państwo|RSA|1928}}<br/>{{państwo|CA-NL|1907}}<br/>{{państwo|IRL|1922}} |
|||
|przywódca1 = |
|||
|przywódca2 = |
|||
|commons = |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''Statut Westminsterski''', [[język angielski|ang.]] ''Statute of Westminster'' – [[akt prawny]] uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]] i jej ówczesne [[dominium brytyjskie|dominia]]: [[Kanada|Kanadę]], [[Australia|Australię]], [[Nowa Zelandia|Nową Zelandię]], [[Związek Południowej Afryki]], [[Dominium Nowej Fundlandii]] i [[Wolne Państwo Irlandzkie]]. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. [[Parlament Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej|Parlament brytyjski]] utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii. |
||
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości<ref>{{Cytuj|autor=Eugene P. Chase|tytuł=I. Government by Consultation in the British Commonwealth|czasopismo=The Journal of Politics|data=1947|data dostępu=2017-11-07|wolumin=9|numer=2|s=198–210|doi=10.2307/2125310| |
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości<ref>{{Cytuj|autor=Eugene P. Chase |tytuł=I. Government by Consultation in the British Commonwealth|czasopismo=The Journal of Politics|data=1947|data dostępu=2017-11-07|wolumin=9|numer=2 |s=198–210 |doi=10.2307/2125310 |jstor=2125310}}</ref>. Należy jednak pamiętać, że jest to data w znacznej mierze symboliczna, gdyż proces emancypacji dominiów i poszerzania zakresu ich [[suwerenność|suwerenności]] był bardzo stopniowy, zaś poszczególne dominia włączyły statut do własnego porządku prawnego w różnym czasie<ref>{{Cytuj|autor=F. R. Scott|tytuł=The End of Dominion Status|czasopismo=The American Journal of International Law|data=1944|data dostępu=2017-11-07|wolumin=38|numer=1 |s=34–49 |doi=10.2307/2192530 |jstor=2192530}}</ref>. Podobnie należy traktować próby uznania statutu za dokument powołujący [[Wspólnota Narodów|Wspólnotę Narodów]] - jest to jedna z możliwych do przyjęcia dat, choć np. sama Wspólnota za moment swojego powstania uznaje raczej rok 1949<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.thecommonwealth.org/Internal/191086/34493/187367/celebrating_thecommonwealth_60/ | tytuł = Celebrating thecommonwealth@60 | opublikowany = thecommonwealth.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20120130213045/http://www.thecommonwealth.org/Internal/191086/34493/187367/celebrating_thecommonwealth_60/ | zarchiwizowano = 2012-01-30}}, Sekretariat Wspólnoty Narodów [strona archiwalna]</ref>. |
||
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez [[Arthur Balfour|Arthura Balfoura]], której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku. |
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez [[Arthur Balfour|Arthura Balfoura]], której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. [[Deklaracja Balfoura|deklaracji Balfoura]]). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku. |
||
Statut stanowi dość nietypowy dokument z punktu widzenia teorii prawa, łącząc w sobie cechy aktu prawa wewnętrznego i [[umowa międzynarodowa|umowy międzynarodowej]]. Choć został przyjęty w zwykłej procedurze legislacyjnej w parlamencie brytyjskim (jak typowa ustawa), zakończonej jego uchwaleniem w dniu 11 grudnia 1931, a następnie udzieleniem sankcji królewskiej, na mocy własnych przepisów rozciągał swoją moc obowiązującą na poszczególne dominia dopiero w chwili [[ratyfikacja|ratyfikacji]] przez ich parlamenty (to jest procedurą stosowaną zwykle wobec aktów prawa międzynarodowego). Dotyczyło to jednak tylko Australii, Nowej Zelandii i Nowej Fundlandii - pozostałe dominia zrezygnowały z prawa do ratyfikacji i w ich przypadku statut wszedł w życie niezwłocznie. Australia ratyfikowała statut dopiero w 1942 (choć miał obowiązywać [[retroakcja|retroaktywnie]] już od września 1939) |
Statut stanowi dość nietypowy dokument z punktu widzenia teorii prawa, łącząc w sobie cechy aktu prawa wewnętrznego i [[umowa międzynarodowa|umowy międzynarodowej]]. Choć został przyjęty w zwykłej procedurze legislacyjnej w parlamencie brytyjskim (jak typowa ustawa), zakończonej jego uchwaleniem w dniu 11 grudnia 1931, a następnie udzieleniem sankcji królewskiej, na mocy własnych przepisów rozciągał swoją moc obowiązującą na poszczególne dominia dopiero w chwili [[ratyfikacja|ratyfikacji]] przez ich parlamenty (to jest procedurą stosowaną zwykle wobec aktów prawa międzynarodowego). Dotyczyło to jednak tylko Australii, Nowej Zelandii i Nowej Fundlandii - pozostałe dominia zrezygnowały z prawa do ratyfikacji i w ich przypadku statut wszedł w życie niezwłocznie. Australia ratyfikowała statut dopiero w 1942 (choć miał obowiązywać [[retroakcja|retroaktywnie]] już od września 1939)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.wphon.reklik.com/JSFacSUlICZVe114dGJ2fHhwczBVJzYpI308WyEwLVczUSc0KSVGWWFmYGd3fnp4 | tytuł = Ratyfikacja statutu westminsterskiego | opublikowany = wphon.reklik.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20150502032707/http://www.wphon.reklik.com/JSFacSUlICZVe114dGJ2fHhwczBVJzYpI308WyEwLVczUSc0KSVGWWFmYGd3fnp4 | zarchiwizowano = 2015-05-02}}</ref>, Nowa Zelandia w 1947, zaś Nowa Fundlandia w ogóle nie zdążyła go przyjąć nim przyłączyła się do federacji kanadyjskiej. |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
| Linia 13: | Linia 31: | ||
* [http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/wbrytania2011.html#mozTocId257972 Tekst polski] (fragment) |
* [http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/wbrytania2011.html#mozTocId257972 Tekst polski] (fragment) |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Australia w XX wieku]] |
[[Kategoria:Australia w XX wieku]] |
||
[[Kategoria:Historia Południowej Afryki]] |
[[Kategoria:Historia Południowej Afryki]] |
||
Aktualna wersja na dzień 18:56, 8 lip 2023
| Data |
11 grudnia 1931 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Strony traktatu | |||
| |||
Statut Westminsterski, ang. Statute of Westminster – akt prawny uznający za podmioty wzajemnie równe (z pewnymi ograniczeniami) Wielką Brytanię i jej ówczesne dominia: Kanadę, Australię, Nową Zelandię, Związek Południowej Afryki, Dominium Nowej Fundlandii i Wolne Państwo Irlandzkie. Oprócz symbolicznego uznania równości dawnej metropolii i jej dominiów, statut znosił bardzo ważną dotąd zasadę, iż wszystkie akty prawne stanowione przez władze dominiów muszą być zgodne z prawem brytyjskim, pod rygorem nieważności w razie wystąpienia sprzeczności. Parlament brytyjski utrzymał jednak wyłączność na wprowadzanie zmian w konstytucjach Kanady i Australii.
Przyjęcie statutu jest często spotykaną w historiografii cezurą, którą uznaje się za moment uzyskania przez dominia niepodległości[1]. Należy jednak pamiętać, że jest to data w znacznej mierze symboliczna, gdyż proces emancypacji dominiów i poszerzania zakresu ich suwerenności był bardzo stopniowy, zaś poszczególne dominia włączyły statut do własnego porządku prawnego w różnym czasie[2]. Podobnie należy traktować próby uznania statutu za dokument powołujący Wspólnotę Narodów - jest to jedna z możliwych do przyjęcia dat, choć np. sama Wspólnota za moment swojego powstania uznaje raczej rok 1949[3].
Treść statutu była w największym stopniu owocem prac komisji ekspertów, kierowanej przez Arthura Balfoura, której rekomendacje zostały przedstawione przywódcom Wielkiej Brytanii i dominiów oraz zaakceptowane przez nich na konferencji imperialnej w 1926 roku (co określa się mianem tzw. deklaracji Balfoura). Przyszłe przepisy statutu były jeszcze przedmiotem negocjacji na kolejnej konferencji, w 1930 roku.
Statut stanowi dość nietypowy dokument z punktu widzenia teorii prawa, łącząc w sobie cechy aktu prawa wewnętrznego i umowy międzynarodowej. Choć został przyjęty w zwykłej procedurze legislacyjnej w parlamencie brytyjskim (jak typowa ustawa), zakończonej jego uchwaleniem w dniu 11 grudnia 1931, a następnie udzieleniem sankcji królewskiej, na mocy własnych przepisów rozciągał swoją moc obowiązującą na poszczególne dominia dopiero w chwili ratyfikacji przez ich parlamenty (to jest procedurą stosowaną zwykle wobec aktów prawa międzynarodowego). Dotyczyło to jednak tylko Australii, Nowej Zelandii i Nowej Fundlandii - pozostałe dominia zrezygnowały z prawa do ratyfikacji i w ich przypadku statut wszedł w życie niezwłocznie. Australia ratyfikowała statut dopiero w 1942 (choć miał obowiązywać retroaktywnie już od września 1939)[4], Nowa Zelandia w 1947, zaś Nowa Fundlandia w ogóle nie zdążyła go przyjąć nim przyłączyła się do federacji kanadyjskiej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Eugene P. Chase, I. Government by Consultation in the British Commonwealth, „The Journal of Politics”, 9 (2), 1947, s. 198–210, DOI: 10.2307/2125310, JSTOR: 2125310 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ F.R. Scott, The End of Dominion Status, „The American Journal of International Law”, 38 (1), 1944, s. 34–49, DOI: 10.2307/2192530, JSTOR: 2192530 [dostęp 2017-11-07].
- ↑ Celebrating thecommonwealth@60. thecommonwealth.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-30)]., Sekretariat Wspólnoty Narodów [strona archiwalna]
- ↑ Ratyfikacja statutu westminsterskiego. wphon.reklik.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-02)].