Tekst źródłowy strony Strefa euro

'''Strefa euro''', potocznie '''euroland''' ({{ang.|euro area}}, {{K|en|EA}}; potocznie: {{K|en|eurozone}}, {{K|en|EZ}}) – grupa [[państwo|państw]], których wspólną [[waluta|walutą]] jest [[euro]]. Do strefy euro należy 20 państw członkowskich [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]].
[[Plik:Eurozone.svg|mały|330px|upright=1.4|{{legenda|#039|Państwa strefy euro}}{{legenda|#da2131|Państwa spoza Unii Europejskiej używające euro}}{{legenda|#ffd617|Państwa Unii Europejskiej, które nie przystąpiły do strefy euro}}]]

== Państwa strefy euro ==
[[Plik:Eurozone participation.svg|thumb|upright=1.4|'''waluta Euro w Europie'''
{{legenda|#003399| 20 państw strefy euro<br />{{small|([[Austria]], [[Belgia]], [[Cypr]], [[Estonia]], [[Finlandia]], [[Francja]], [[Grecja]], [[Hiszpania]], [[Holandia]], [[Irlandia]], [[Litwa]], [[Luksemburg]], [[Łotwa]], [[Malta]], [[Niemcy]], [[Portugalia]], [[Słowacja]], [[Słowenia]], [[Włochy]] i [[Chorwacja]])}}}}
{{legenda|#46a43b| 1 państwo [[Unia Europejska|UE]] w systemie [[Mechanizm kursów walutowych|ERM II]], bez klauzuli wyłączającej z przystąpienia do strefy euro<br />{{small|([[Bułgaria]])}}}}
{{legenda|#a050ffff| 1 państwo [[Unia Europejska|UE]] w systemie [[Mechanizm kursów walutowych|ERM II]], z klauzulą wyłączającą z przystąpienia do strefy euro {{small|([[Dania]])}}}}
{{Legenda|#ffd617| 5 państw [[Unia Europejska|UE]] niebędących w systemie [[Mechanizm kursów walutowych|ERM II]], ale zobowiązanych do przystąpienia do strefy euro<br />{{small|([[Czechy]],
 [[Polska]], [[Rumunia]], [[Szwecja]] i [[Węgry]])}}}}
{{legenda|#F29527| 4 państwa niebędące w [[Unia Europejska|UE]] stowarzyszone ze strefą euro<br />{{small|([[Andora]], [[Monako]], [[San Marino]] i [[Watykan]])}}}}
{{Legenda|#da2131| 2 państwa niebędące w [[Unia Europejska|UE]] które przyjęły jednostronnie walutę euro {{small|([[Czarnogóra]] i [[Kosowo]])}}}}
]]

=== Członkowie założyciele strefy euro ===
Waluta ta została 1 stycznia 1999 roku wprowadzona w formie [[Transakcja bezgotówkowa|transakcji bezgotówkowych]], a 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w następujących państwach członkowskich UE mających podane waluty:

{| class="wikitable sortable"
|-
! Państwo !! Waluta !! Wartość w stosunku do euro
|-
| {{Państwo|AUT}} || 1 [[szyling austriacki]] = 100 [[grosz]]y (ATS) || 1 € = 13,7603 szylinga
|-
| {{Państwo|BEL}} || 1 [[frank belgijski]] = 100 [[centym]]ów (BEF) || 1 € = 40,3399 franków
|-
| {{Państwo|FIN}} || 1 [[marka fińska]] = 100 [[penni]] (FIM) || 1 € = 5,94573 marki
|-
| {{Państwo|FRA}} || 1 [[frank francuski]] = 100 [[centym]]ów (FRF) || 1 € = 6,55957 franków
|-
| {{Państwo|GRC}} || 1 [[drachma grecka]] = 100 [[Lepton (moneta)|leptów]] (GRD) || 1 € = 340,75 drachmy
|-
| {{Państwo|ESP}} || 1 [[peseta hiszpańska]] = 100 [[centimo]]s (ESP) || 1 € = 166,386 pesety
|-
| {{Państwo|NLD}} || 1 [[gulden holenderski]] = 100 [[cent]]ów (NLG) || 1 € = 2,20371 guldena
|-
| {{Państwo|IRL}} || 1 [[funt irlandzki]] = 100 [[pens]]ów (IEP) || 1 € = 0,787564 funta
|-
| {{Państwo|LUX}} || 1 [[frank luksemburski]] = 100 [[centym]]ów (LUF) || 1 € = 40,3399 franków
|-
| {{Państwo|DEU}} || 1 [[marka niemiecka]] = 100 [[fenig]]ów (DEM) || 1 € = 1,95583 marki
|-
| {{Państwo|PRT}} || 1 [[escudo portugalskie]] = 100 [[centavo]]s (PTE) || 1 € = 200,482 escudo
|-
| {{Państwo|ITA}} || 1 [[lir włoski]] = 100 [[Centesimo|centesimów]] (ITL) || 1 € = 1936,27 lira
|}

=== Późniejsi członkowie strefy euro ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! Państwo !! Waluta !! Wartość w stosunku do euro
|-
| {{Państwo|SVN}} || 1 [[tolar]] = 100 [[Tolar#Monety|stotinów]] (SIT) || (1 stycznia 2007) 1 € = 239,64 tolarów
|-
| {{Państwo|CYP}} || 1 [[funt cypryjski]] = 100 [[cent]]ów (CYP) || (1 stycznia 2008) 1 € = 0,585274 funta
|-
| {{Państwo|MLT}} || 1 [[lira maltańska]] = 100 [[cent]]ów (MTL) || (1 stycznia 2008) 1 € = 0,4293 liry
|-
| {{Państwo|SVK}} || 1 [[korona słowacka]] = 100 [[halerz]]y (SKK) || (1 stycznia 2009) 1 € = 30,126 koron
|-
| {{Państwo|EST}} || 1 [[korona estońska]] = 100 [[Sent (moneta)|sentów]] (EEK) || (1 stycznia 2011) 1 € = 15,6466 koron
|-
| {{Państwo|LVA}} || 1 [[łat]] = 100 [[Łat|santimów]] (LVL) || (1 stycznia 2014) 1 € = 0,702804 łatów
|-
| {{Państwo|LTU}} || 1 [[Lit (waluta)|lit]] = 100 [[cent]]ów (LTL) || (1 stycznia 2015) 1 € = 3,4528 litów
|-
| {{Państwo|HRV}} || 1 [[Kuna (waluta)|kuna]] = 100 [[lipa (waluta)|lip]] (HRK) || (1 stycznia 2023<ref>{{Cytuj |autor = European Central Bank |tytuł = Chorwacja wprowadza euro |data = 2023-01-01 |data dostępu = 2023-01-01 |url = https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2023/html/ecb.pr230101~2046d0fd6f.pl.html |język = pl}}</ref>) 1 € = 7,53678 kun
|}

=== Członkowie na mocy podpisanych umów ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! Państwo !! Waluta !! Wartość w stosunku do euro
!
|-
| {{Państwo|MCO}} || 1 frank monakijski = 100 centymów (MCF) || 1 € = 6,55957 franków
|rowspan="3"| 1 stycznia 1999 r. wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, a 1 stycznia 2002 r. w formie gotówkowej w 3 państwach, które nie są członkami UE:
|-
| {{Państwo|SMR}} || 1 lir sanmaryński = 100 centesimów (SML) || 1 € = 1936,27 lira
|-
| {{Państwo|VAT}} || 1 lir watykański = 100 centesimów (VAL) || 1 € = 1936,27 lira
|-
|{{Państwo|AND}}
|
* 1 [[peseta hiszpańska]] = 100 [[centimo]]s (ESP)
* 1 [[frank francuski]] = 100 [[centy]]mów (FRF)
|
* 1 € = 166,386 pesety
* 1 € = 6,55957 franków
|[[Andora]] podpisała układ monetarny z Unią Europejską dopiero 30 czerwca 2011 roku (powodem tych opóźnień było stosowanie „nieuczciwej” konkurencji podatkowej – Andora jest tzw. [[raj podatkowy|rajem podatkowym]]), zaczął on obowiązywać 1 kwietnia 2012 roku, a od 1 lipca 2013 roku Andora mogła emitować własne monety<ref>{{Cytuj |url = http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/world/outside_euro_area/ |tytuł = The euro outside the euro area |opublikowany = ec.europa.eu |język = en |data dostępu = 2014-11-02}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.ecb.europa.eu/euro/coins/html/ad.pl.html |tytuł = Andora – monety euro |opublikowany = ecb.europa.eu |język = pl |data dostępu = 2015-06-27}}</ref>. Jednak pierwsze andorskie monety euro wprowadzono do obiegu dopiero w styczniu 2015<ref>{{Cytuj |autor = Jeff Starck |tytuł = After delay, Andorra finally issues euro coins, much to collector excitement |data = 2015-02-17 |data dostępu = 2015-06-27 |opublikowany = Coin World |url = https://www.coinworld.com/insights/after-delay--andorra-finally-issues-euro-coins--much-to-collecto.html |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |url = http://www.diariandorra.ad/index.php?option=com_k2&id=38445&view=item&Itemid=380 |tytuł = Cues per comprar els euros andorrans dels col·leccionistes |data = 2015-01-16 |opublikowany = Diari d’Andorra |język = ca |data dostępu = 2015-06-28}}</ref>.
|}

=== Jednostronna [[euroizacja]] ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! Państwo/terytorium !! Waluta !! Wartość w stosunku do euro
!
|-
| {{Państwo|MNE}} || 1 [[marka niemiecka]] = 100 [[fenig]]ów (DEM)<ref group="uwaga" name="marka">Od 1999 Czarnogóra i Kosowo używały marki niemieckiej jako oficjalnego środka płatniczego.</ref> || 1 € = 1,95583 marki
|
|-
| {{Państwo|Kosowo}} || 1 [[marka niemiecka]] = 100 [[fenig]]ów (DEM){{u|marka}} || 1 € = 1,95583 marki<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.bbc.co.uk/polish/special_euro_east/2.shtml |tytuł = Marka niemiecka – DEM – oficjalna waluta. |opublikowany = bbc.co.uk |język = pl |data dostępu = 2014-11-02}}</ref>.
|Państwo częściowo uznawane na arenie międzynarodowej.
|}

== Państwa Unii Europejskiej poza strefą euro ==
=== Państwa w mechanizmie ERM II ===
{{Osobny artykuł|Mechanizm kursów walutowych}}
{| class="wikitable sortable"
|-
! Państwo !! Waluta
!Planowany termin wstąpienia do strefy euro
|-
| {{Państwo|Bułgaria}} || 1 lew bułgarski = 100 stotinek (BGN)
|1 stycznia 2025<ref name="bg2025">{{Cytuj stronę |url = https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-bulgaria-przyjmie-euro-ale-z-opoznieniem-podano-nowa-date,nId,7048501 |tytuł = Bułgaria przyjmie euro, ale z opóźnieniem. Podano nową datę |autor = Ewa Wysocka |data = 2023-09-25 |opublikowany = biznes.interia.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20231026115645/https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-bulgaria-przyjmie-euro-ale-z-opoznieniem-podano-nowa-date,nId,7048501 |zarchiwizowano = 2023-10-26 |data dostępu = 2023-11-15}}</ref>
|-
| {{Państwo|DNK}} || 1 [[korona duńska]] = 100 [øre] (DKK)
|państwo z klauzulą wyłączającą konieczność przystąpienia do strefy euro<ref group="uwaga">Na skutek uzyskania w 1993 klauzuli „{{J|en|opt-out}}” do traktatu z Maastricht oraz w wyniku negatywnego rezultatu [[Referendum w Danii w 2000 roku|referendum z 28 września 2000]]. W tej samej sytuacji znajdowała się również [[Wielka Brytania]] (członek Unii Europejskiej do roku 2020) – na skutek uzyskania w 1993 r. klauzuli „{{J|en|opt-out}}” do traktatu z Maastricht.</ref>
|}

=== Państwa zobowiązane do przyjęcia wspólnej waluty ===
* {{Państwo|BGR}}: 1 [[Lew (waluta)|lew]] = 100 [[Stotinka|stotinek]] (BGN)
* {{Państwo|CZE}}: 1 [[korona czeska]] = 100 [[halerz]]y (CZK)
* {{Państwo|POL}}: 1 [[złoty]] = 100 [[grosz]]y (PLN)
* {{Państwo|ROU}}: 1 [[Lej rumuński|lej]] = 100 [[Ban (moneta)|banów]] (RON)
* {{Flaga|SWE}} [[Szwecja]]: 1 [[korona szwedzka]] = 100 [[öre]] (SEK) – obowiązują ją przepisy [[Traktat z Maastricht|Traktatu z Maastricht]] w sprawie wspólnej waluty, ale 4 grudnia 1997 parlament przyjął deklarację w sprawie nieuczestniczenia Szwecji w obszarze euro od 1 stycznia 1999. Szwecja nie weszła do [[Mechanizm kursów walutowych|ERM II]], a w referendum konsultacyjnym z 14 września 2003 większość Szwedów zagłosowała przeciwko wprowadzeniu euro.
* {{Państwo|HUN}}: 1 [[forint]] = 100 [[Fillér|fillerów]] (HUF)

== Gospodarka strefy euro ==
=== Kryzys zadłużenia ===
{{Główny artykuł|Kryzys zadłużenia w strefie euro}}
Podczas [[Globalny kryzys finansowy|kryzysu w 2008 r.]] w strefie euro odnotowano spadek [[produkt krajowy brutto|PKB]], w trzecim kwartale 2008 o 0,2%, a w czwartym kwartale o 1,3% (rok do roku). W całym 2008 wzrost gospodarczy strefy euro wyniósł tylko 0,8%<ref>{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20090307043500/http://www.dziennik.pl/gospodarka/article334544/Strefa_euro_slaba_jak_nigdy.html |tytuł = Strefa euro słaba jak nigdy |data = 2009-03-05 |opublikowany = Dziennik.pl |język = pl |data dostępu = 2009-03-05}}</ref>. Spadki PKB w dwóch kolejnych [[kwartał]]ach oznaczały wejście „eurolandu” w najgorszą od początków swojego istnienia [[recesja gospodarcza|recesję]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://tvn24bis.pl/informacje,187/euroland-w-historycznej-recesji,85729.html |tytuł = Euroland w historycznej recesji |data = 2009-02-13 |opublikowany = tvn24bis.pl |język = pl |data dostępu = 2014-11-02}}</ref>.

Sprzedaż detaliczna w grudniu 2008 spadła o 2,4%, a w styczniu 2009 o 2,2% (rok do roku)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.rp.pl/artykul/275922-Stefa-euro--Detalisci-sprzedali-mniej-w-styczniu.html |tytuł = Stefa euro: Detaliści sprzedali mniej w styczniu |data = 2009-03-13 |opublikowany = rp.pl |język = pl |data dostępu = 2014-11-02}}</ref>. W pierwszym kwartale 2009 PKB strefy euro zmniejszył się o 2,5%<ref>{{Cytuj |tytuł = Pogłębia się recesja w strefie euro; poważny spadek PKB w 8 państwach UE |url = https://web.archive.org/web/20090520043323/http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33181,6610151,Niemieckie_PKB_spada_najmocniej_od_1970_roku_.html |opublikowany = Gazeta.pl |data = 2009-05-15 |data dostępu = 2009-05-15}}</ref>. W drugim kwartale 2009 PKB strefy euro spadł o kolejne 0,1%.

W 2010 dwa państwa strefy euro otrzymały pomoc finansową – Grecja 110 mld euro w maju oraz Irlandia 85 mld w listopadzie. W związku z [[Kryzys zadłużenia w Grecji|kryzysem w Grecji]] i Irlandii oraz obawami co do sytuacji w Hiszpanii i Portugalii pojawił się termin [[PIIGS]] określający grupę państw mających kłopoty finansowe<ref>{{Cytuj |url = http://web.archive.org/web/20141117181107/http://ec.europa.eu/news/economy/111027_pl.htm |tytuł = UE reaguje na kryzys zadłużenia w strefie euro – 27/10/2011 |opublikowany = Komisja Europejska |język = pl |data dostępu = 2017-09-17}}</ref>.

W 2011 r. [[dług publiczny]] 17 państw strefy wyniósł 87,2% [[Produkt krajowy brutto|PKB]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://niezalezna.pl/27261-strefa-euro-z-gigantycznym-dlugiem |tytuł = Strefa euro z gigantycznym długiem |autor = niezalezna.pl |język = |data dostępu = 2012-04-24}}</ref>.

Kryzysowi w strefie euro ma zapobiegać [[pakt fiskalny]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.reuters.com/article/idUSTRE80S0SR20120130 |tytuł = Europe signs up to German-led fiscal pact |opublikowany = Reuters |data = 2012}}</ref>. W ocenie instytutu European Reform nie wnosi on jednak nic nowego w porównaniu do wcześniejszych „miękkich” sankcji z Paktu Stabilności i Wzrostu<ref>{{Cytuj stronę |url = http://forsal.pl/artykuly/589351,pakt_fiskalny_staje_sie_biurokratyczna_wydmuszka.html |tytuł = Pakt fiskalny staje się biurokratyczną wydmuszką |data = 2012 |opublikowany = Forsal.pl}}</ref>.

== Zobacz też ==
{{Commonscat|Eurozone}}
* [[iluzja euro]]
* [[euro w Polsce]]
* [[kryteria konwergencji]]
* [[Łacińska Unia Monetarna]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.ecb.int/euro/intro/html/map.pl.html Mapa Europejskiego Banku Centralnego (EBC)]

{{Strefa euro}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Euro| ]]