Tekst źródłowy strony Sperma

[[Plik:Human semen in petri dish.jpg|thumb|Ludzka sperma na [[Szalka Petriego|szalce Petriego]].]]
[[Plik:Spermatozoa-human-1000x.jpg|thumb|[[Plemnik]]i, w tym przypadku ludzkie, są podstawowym składnikiem normalnego nasienia i czynnikami zapłodnienia żeńskich [[komórka jajowa|komórek jajowych]].]]
[[Plik:Sperm-egg.jpg|thumb|Plemnik – kluczowy element spermy, podczas wnikania w komórkę jajową.]]
[[Plik:Espermatozoides.ogg|thumb|Plemniki – nagranie pod mikroskopem.]]
'''Sperma''', '''nasienie''' – płynna wydzielina, na którą składają się produkty [[jądro (anatomia)|jąder]], [[Pęcherzyk nasienny|pęcherzyków nasiennych]], [[Najądrze|najądrzy]], [[gruczoły opuszkowo-cewkowe|gruczołów opuszkowo-cewkowych]] oraz [[Gruczoł krokowy|gruczołu krokowego]]. Jest wyrzucana przez [[cewka moczowa|cewkę moczową]] podczas [[ejakulacja|ejakulacji]] (wytrysku). Ma barwę bliską [[barwa|kolorowi]] [[mleko|mleka]]. Normalny [[ejakulat]] ma odczyn słabo zasadowy (u człowieka [[skala pH|pH]] 7,2), umożliwia to ruchliwość [[plemnik]]om, które w środowisku kwaśnym (takim jak występujące w [[Pochwa człowieka|pochwie]]) byłyby nieruchliwe. Dokładna wartość pH u samców różnych zwierząt jest podobna, jednak gatunkowo zmienna; przykładowo u psów jest to 6,6–6,8 pH, u knura 7,2–7,9 pH<ref name="zoot" />. [[Skład chemiczny]] spermy zależy w pewnym stopniu od odżywiania.

W spermie znajdują się [[gameta|gamety męskie]] – [[plemnik]]i, które wprowadzone do [[Pochwa (anatomia)|pochwy]] podczas [[stosunek płciowy|stosunku płciowego]] mogą doprowadzić do [[zapłodnienie|zapłodnienia]].

Dzięki zdolności do aktywnego ruchu plemniki dążą do [[jajowód|jajowodu]] i tam łączą się z [[komórka jajowa|komórką jajową]]. Tylko jeden plemnik może to uczynić, gdyż [[komórka jajowa]] po wniknięciu do niej [[plemnik]]a wytwarza osłonkę zapobiegającą [[polispermia|polispermii]]. Ilość spermy wyrzucana przez ludzki organizm w trakcie jednej ejakulacji to z reguły około 4 do 6 [[litr|mililitrów]]. W jednej porcji spermy może znajdować się do 500 milionów plemników.

W skład spermy wchodzą takie związki jak: [[putrescyna]], [[spermina]], [[spermidyna]] i [[kadaweryna]] (odpowiedzialne za [[zapach]] i [[Smak (fizjologia)|smak]] spermy), [[Kwas askorbinowy|witamina C]], [[prostaglandyny]], [[lipidy]], [[aminokwasy]], [[enzymy]], [[hormony steroidowe]], [[witamina B12|witamina B<sub>12</sub>]], [[fruktoza]], [[cholesterol]], [[mocznik]], [[cynk]], [[potas]], [[wapń]], [[magnez]], [[selen]].

== Banki spermy ==
Oddawanie i przechowywanie nasienia nie byłoby możliwe, gdyby nie zaawansowane metody jego konserwacji. Zastosowano pierwotnie zamrażanie próbki. Pierwsze eksperymenty w tej dziedzinie przeprowadzono na przełomie lat 40. i 50. XX wieku. Od początku problemem było przywrócenie plemnikom ich właściwości po rozmrożeniu. Ruchliwość odzyskiwało zaledwie 0,1% komórek – za mało, by doszło do zapłodnienia.

Dopiero zastosowanie [[Gliceryna|glicerolu]] (gęstego alkoholu używanego przy produkcji mydeł) spowodowało, że nasienie nadawało się do wykorzystania nawet po dłuższym okresie przechowywania. Współcześnie przy [[witryfikacja|kriokonserwacji]] używa się medium zwanego GEYC. Oprócz glicerolu w jego skład wchodzi [[kwas cytrynowy]] i [[żółtko]] jaja kurzego. Dzięki tym prostym i tanim substancjom proces mrożenia przeżywa 30–60% [[plemnik]]ów, nawet po kilkunastu latach przechowywania.

Pierwszy bank spermy założono w 1973 roku we francuskim szpitalu Le Kremlin-Bicetre. To właśnie we Francji takie techniki leczenia niepłodności były stosowane najwcześniej. W 1981 powstała tu [[CECOS|Federacja Centrów Badań i Konserwacji Ludzkiego Nasienia]], która pod koniec lat 80. zrzeszała ponad 20 klinik. Do dziś dzięki wysiłkom organizacji urodziło się ponad 30 tysięcy dzieci. [[Francja]] wciąż jest w światowej czołówce.

== Nasienie w kosmetyce ==
Stosowanie męskiego nasienia jako naturalnego kremu na twarz polecała m.in. redaktor naczelna [[Cosmopolitan]], Helen Gurley Brown<ref name="Moore2007-s84" /><ref name="Is Rubbing Cum All Over Your" /><ref name="Cum Vs Moisturizer Vice Settles" />.

== Zobacz też ==
{{Siostrzane projekty|commons=Category:Semen|cytaty=Sperma}}
{{wikisłownik|sperma|nasienie|ejakulat|bank spermy}}
* [[elektroejakulacja]]
* [[preejakulat]]
* [[zapłodnienie]]
* [[Zapłodnienie pozaustrojowe|zapłodnienie in vitro]]
* [[sztuczne unasienianie]]

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Cum Vs Moisturizer Vice Settles">{{cytuj stronę |url = http://www.viceland.com/issues/v10n8/htdocs/cum.php |tytuł = Cum Vs. Moisturizer: Vice Settles the Score! |opublikowany = Vice Magazine |archiwum = https://web.archive.org/web/20080511144811/http://www.viceland.com/issues/v10n8/htdocs/cum.php |zarchiwizowano = 2008-05-11 |data dostępu = 2008-02-18}}</ref>
<ref name="Is Rubbing Cum All Over Your">{{cytuj stronę |url = http://jezebel.com/gossip/notag/is-rubbing-cum-all-over-your-face-the-secret-to-eternal-youth-307637.php?mail2=true |tytuł = Is Rubbing Cum All Over Your Face The Secret To Eternal Youth? |opublikowany = Jezebel Magazine |data dostępu = 2008-02-18}}</ref>
<ref name="Moore2007-s84">{{cytuj książkę |nazwisko = Moore |imię = Lisa Jean |tytuł = Sperm Counts: Overcome by Man’s Most Precious Fluid |wydawca = [[New York University Press]] |data = 2007-09-15 |strony = 84 |isbn = 978-0814757185}}</ref>
<ref name="zoot">{{cytuj książkę |autor = praca zbiorowa |tytuł = Zootechniczny słownik encyklopedyczny |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce = Warszawa |rok = 1965 |strony = 354–356}}</ref>
</references>

{{Męski układ rozrodczy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Andrologia]]
[[Kategoria:Fizjologia rozrodczości]]
[[Kategoria:Płyny ciała]]