Tekst źródłowy strony Portugalia

{{Państwo infobox
 |nazwa                  = Republika Portugalska
 |nazwa oryginalna       = {{K|pt|República Portuguesa}}
 |dopełniacz nazwy       = Portugalii
 |lata istnienia         = 
 |herb                   = Coat of arms of Portugal.svg
 |godło                  = 
 |flaga                  = Flag_of_Portugal.svg
 |dewiza                 = 
 |hymn                   = [[Hymn Portugalii|{{J|pt|A Portuguesa}}]]<br />(Portugalka)
 |hymn audio             = A Portuguesa.ogg
 |ustrój polityczny      = [[Demokracja pośrednia|demokracja przedstawicielska]]
 |konstytucja            = [[Konstytucja Portugalii]]
 |stolica                = [[Lizbona]]
 |data powstania         = 24 czerwca 1128 (uznano niezależność od Królestwa Leónu 5 października 1143)
 |data likwidacji        = 
 |władca                 = 
 |prezydent              = [[Marcelo Rebelo de Sousa]]
 |premier                = [[Luís Montenegro]]
 |powierzchnia           = 92 391 km²
 |wysokość               = 
 |rok                    = 2021
 |liczba ludności        = 10 344 802<ref>{{Cytuj|tytuł= Population of Portugal |url = https://www.ine.pt/xportal/xmain?xpgid=ine_main&xpid=INE&xlang=en |język=en |opublikowany=ine.pt}}</ref>
 |gęstość zaludnienia    = 112 os./km²
 |ISO 3166               = PT
 |waluta                 = 1 [[euro]] = 100 [[Cent|eurocentów]] (EUR, €)
 |numer kierunkowy       = +351
 |domena                 = [[.pt]]
 |kod samochodowy        = P
 |kod samolotowy         = CR i CS
 |strefa czasowa         = [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] – zima<br />UTC+1 – lato
 |narodowości            = 
 |język urzędowy         = [[język portugalski|portugalski]]
 |religia dominująca     = [[katolicyzm]]
 |terytoria zależne      = 
 |terytoria autonomiczne = [[Azory]], [[Madera]]
 |pkb rok                = 2023
 |pkb                    = 267,72 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2023: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=6&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2023 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2023-05-20}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
 |pkb na osobę           = 26 012{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
 |pkb psn rok            = 2023
 |pkb psn                = 460,13 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |pkb psn na osobę       = 44 707{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |mapa                   = Portugal CIA map PL.jpg
 |alt mapy               = 
 |opis mapy              = 
 |lokalizacja mapa       = EU-Portugal.svg
 |nazwa lokalizacji      = 
 |opis lokalizacji       = 
 |kod mapy               = 
 |współrzędne            = 
 |opis miejsca           = 
 |commons                = Category:Portugal
 |wikinews               = Portal:Portugalia
 |wikicytaty             = 
 |wikisłownik            = Portugalia
}}
'''Portugalia''', '''Republika Portugalska''' ({{port.|Portugal}}, wym. {{IPA|puɾtuˈɣaɫ|nawiasy=kwadratowy}}; oficjalna nazwa {{K|pt|República Portuguesa}}) – państwo [[Europa|europejskie]] położone w zachodniej części [[Europa Południowa|Europy Południowej]] na południowym zachodzie [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]], gdzie od północy i wschodu graniczy z [[Hiszpania|Hiszpanią]], a od zachodu i południa Portugalię oblewają wody [[Ocean Atlantycki|Oceanu Atlantyckiego]]. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzą dwa archipelagi wysp położonych na Oceanie Atlantyckim – [[Azory]] i [[Madera]], co czyni Portugalię najdalej  na zachód położonym państwem Europy. Portugalia jest członkiem [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] oraz [[NATO]].

== Geografia ==
{{Osobny artykuł|Geografia Portugalii}}
Powierzchnia:
* [[ląd]]: 91 971&nbsp;km²
* [[woda]]: 440&nbsp;km²
* całkowita: 92 391&nbsp;km²
Długość [[granica państwowa|granic lądowych]]:
* [[Hiszpania]]: 1214&nbsp;km
* całkowita: 1215&nbsp;km
Długość [[wybrzeże|wybrzeża]]:
* całkowita: 1793&nbsp;km
** Najwyższy punkt: [[Pico (góra)|Montanha do Pico]]: 2351 m [[n.p.m.]]
** Najniższy punkt: [[Ocean Atlantycki]] 0 m n.p.m.
Największe miasta:

{| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto"
! Miasto
! Populacja<small><br />(centrum<br />administracyjne)</small><ref>{{Cytuj |tytuł = Portal do INE |data dostępu = 2022-09-06 |opublikowany = www.ine.pt |url = https://www.ine.pt/xportal/xmain?xpid=INE&xpgid=ine_destaques&DESTAQUESdest_boui=526271534&DESTAQUESmodo=2}}</ref>
! Populacja<small><br />(zespół<br />metropolitalny)</small>
|-
|'''[[Lizbona]]'''
| '''545 923'''
|'''2 870 770'''
|-
| [[Porto]]
| 231 828
| 1 762 524
|-
| [[Braga]]
| 193 349
| 814 083
|-
| [[Aveiro]]
| 80 978
| 461 819
|-
| [[Coimbra]]
| 140 838
| 460 139
|}

Na północy przeważa teren górzysty i wyżynny. Tu przebiegają pasma gór [[Serra do Larouco]] (1525 m n.p.m.), [[Serra do Marão]] (1415 m n.p.m.) i [[Serra da Estrela]] (1993 m n.p.m.). Na południu króluje krajobraz nizinno-wyżynny. Bliżej oceanu rozciągają się wyżyny [[Alentejo]] i [[Algarve]]. Wybrzeże w południowej części [[klif]]owe, na pozostałym terenie pokryte [[wydma]]mi i [[laguna]]mi.

=== Budowa geologiczna ===
Góry i wyżyny zajmują znaczną część obszaru Portugalii. Na północ od doliny [[Tag (rzeka)|Tagu]] wznosi się [[Paleozoik|paleozoiczny]], [[Góry zrębowe|zrębowy]] masyw zbudowany głównie ze zwietrzałych [[Skały magmowe|skał magmowych]] ([[granit]]) i [[Skały metamorficzne|metamorficznych]] ([[gnejs]], [[kwarcyt]]). Teren ten jest obcięty od zachodu wyraźną linią tektoniczną, co wraz z silnie wciętymi dolinami rzecznymi nadaje krajobrazowi dużą malowniczość. Najwyższą część obszaru stanowią góry [[Serra da Estrela]] z granitową kulminacją [[Torre]] (1993 m n.p.m.). Góry [[Serra de Aire]], [[Serra dos Candeeiros]] i [[Serra de Sintra]], położone w południowo-zachodnim przedłużeniu Serra da Estrela, mimo swojej małej wysokości (odpowiednio do 679 m n.p.m., 610 m n.p.m. i 528 m n.p.m.) stanowią wyraźną granicę klimatyczną między obszarami o wyraźnym wpływie Atlantyku na północy, a obszarami [[Klimat śródziemnomorski|klimatu śródziemnomorskiego]] na południu. Na charakter gór Serra de Aire i Serra dos Candeeiros duży wpływ mają budujące je [[jura]]jskie skały wapienne, w których wykształciły się silne zjawiska [[kras (geologia)|krasowe]]. Dużą atrakcją turystyczną tych gór stało się odkrycie w [[1994]] r. śladów stóp [[Dinozaury|dinozaurów]]. Na południe od rzeki [[Tag (rzeka)|Tag]] leży Wyżyna [[Alentejo]]. Obszar ten stanowi pomost do hiszpańskiej [[Estremadura (Hiszpania)|Estremadury]]. Jest zbudowana ze skał [[trzeciorzęd]]owych, wśród których występują magmowe skały wylewne, będące świadectwem intensywnej [[Wulkanizm|działalności wulkanicznej]]. Im dalej na wschód, tym większe znaczenie mają starsze skały metamorficzne (np. [[marmur]]y) i [[Skały osadowe|osadowe]]. Cały obszar jest poprzecinany siecią [[uskok]]ów tektonicznych i [[Strefa sejsmiczna|aktywny sejsmicznie]]. Największym naturalnym bogactwem tego regionu są lasy [[dąb korkowy|dębów korkowych]]. Najbardziej południowy kraniec Portugalii zajmują niskie góry i wyżyna [[Algarve]], zbudowane głównie z [[Łupek|łupków]] paleozoicznych. Najwyższe wzniesienie Fóia (903 m n.p.m.) położone w górach [[Serra de Monchique]] budują twardsze od łupków [[sjenit]]y. Południowe stoki gór są najbardziej suchym i gorącym regionem Portugalii. Znacznie mniejszy obszar zajmują niziny, występujące jedynie w pasie nadbrzeżnym oraz w dolnych odcinkach kilku większych dolin rzecznych. Na południe od ujścia [[Duero|Douro]], u stóp progu [[Meseta|mesety]], leży zbudowana głównie z [[pliocen|plioceńskich]] piasków Nizina Środkowoportugalska. Na wybrzeżu występują tu wydmy, za którymi czasami występują [[laguna|laguny]] (Laguna Aveiro) lub bagna. Nad dolnym Tagiem i rzeką [[Sado (rzeka)|Sado]] leży zbudowana z [[neogen|neogeńskich]] osadów Nizina Południowoportugalska. Osłonięta wapiennymi [[Stoliwo|stoliwami]] od wpływu Atlantyku ma wyraźny charakter regionu śródziemnomorskiego. Ujścia rzek są silnie zamulanymi [[liman]]ami, mimo to założono tu stolicę kraju [[Lizbona|Lizbonę]] i duży port [[Setúbal]].

=== Klimat ===
'''Typ klimatu:''' Śródziemnomorski

Portugalia położona jest w strefie klimatu śródziemnomorskiego oceanicznego. Zimą występują wyraźne różnice między północą a południem kraju. Na wysuniętym najdalej na południe Algarve zdarzają się wtedy często ciepłe, słoneczne dni, a osłonięte plaże południa pozwalają się opalać przez cały rok. Wieczory bywają chłodne, ale nie na tyle, aby zrazić turystów. W okolicach [[Lizbona|Lizbony]] zima jest łagodna, ale nieprzewidywalna – na przemian występują dni słoneczne i deszczowe. W centrum i na północy zimy bywają deszczowe i chłodne, ale nie mroźne. Okresy deszczu są przerywane rozpogodzeniami. W górach jest zdecydowanie zimniej. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od listopada do lutego w Serra da Estrela oraz w pasmach górskich na północy i wschodzie. Zima trwa krótko – od listopada/grudnia do lutego/marca, ze średnią temperaturą 12°C.
W całym kraju zaczyna być cieplej w maju i czerwcu, a wysoka temperatura utrzymuje się do września. Z wyjątkiem Algarve noce bywają chłodne nawet w lecie, zwłaszcza na wybrzeżu [[Cascais]] i [[Estoril]]u niedaleko Lizbony. Na wybrzeżu zachodnim woda w Atlantyku jest przeważnie chłodna (22°C) do lipca. Na południu ogrzewa się wcześniej.
W lecie w całym kraju panują upały. Na północy bywa tak samo gorąco, jak na pozostałym obszarze, ale występuje większe prawdopodobieństwo deszczu. Na niektórych terenach w głębi lądu spiekota staje się trudna do wytrzymania – w Alentejo i górnym Douro słupek rtęci często utrzymuje się przez dłuższy czas na poziomie
40°C. Algarve latem jest umiarkowanie gorące (31°C), dzięki chłodnym wiatrom zachodnim.

=== Zjawiska pogodowe rejestrowane w Portugalii na bazie danych archiwalnych ===
{| class="wikitable"
!Zdarzenia (średnia roczna)
!Styczeń
!Luty
!Marzec
!Kwiecień
!Maj
!Czerwiec
!Lipiec
!Sierpień
!Wrzesień
!Październik
!Listopad
!Grudzień
|-
|Deszczowe dni
|16
|14
|16
|12
|9
|5
|2
|2
|7
|10
|16
|12
|-
|Śnieżne dni
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|-
|Dni z gradem
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|-
|Burzowe dni
|1
|1
|2
|3
|2
|0
|0
|0
|3
|2
|3
|1
|-
|Mgliste dni
|6
|5
|2
|2
|1
|0
|1
|0
|2
|5
|4
|7
|-
|Dni z tornado*
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|0
|-
|Czas trwania dnia
|10
|11
|13
|14
|15
|15
|14
|13
|12
|11
|10
|9
|-
|Godzin słonecznych w ciągu dnia
|8
|7
|9
|10
|12
|13
|12
|11
|9
|9
|7
|6
|}
<nowiki>*</nowiki> Tornada – liczone za ostatnie 5 lat<ref>{{Cytuj|tytuł=Portugalia – najlepszy czas i pogoda do podróży. Informacje dla podróżników o pogodzie i klimacie.|data dostępu=2016-10-14|opublikowany=hikersbay.com|url=http://hikersbay.com/climate/portugal?lang=pl}}</ref>

== Polityka ==
=== Ustrój polityczny ===
Portugalia jest republiką o parlamentarno-prezydenckim systemie rządów. Obowiązująca konstytucja jest z 1976 roku.
Głową państwa jest prezydent i jest on wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. Może być wybrany na najwyżej dwie kadencje. Przy prezydencie działa ciało doradcze – Rada Państwa. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowe [[Zgromadzenie Republiki (Portugalia)|Zgromadzenie Republiki]]. Składa się z 230 deputowanych wybieranych na 4 lata w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim oraz proporcjonalnym. Rząd jest naczelnym organem administracji publicznej.
Portugalska scena polityczna od [[Rewolucja goździków|rewolucji goździków]] jest zdominowana przez dwie partie wywodzące się z ruchu socjalistycznego:
* Lewicową [[Partia Socjalistyczna (Portugalia)|Partię Socjalistyczną]], w skrócie '''PS'''.
* Centrową/centroprawicową [[Partia Socjaldemokratyczna (Portugalia)|Partię Socjaldemokratyczną]], w skrócie '''PSD'''.
Obok tych partii występują również inne mniejsze mające swych przedstawicieli w parlamencie:
* Chrześcijańsko-demokratyczne i centrowo/centroprawicowa [[Centrum Demokratyczne i Społeczne – Partia Ludowa]], w skrócie '''CDS/PP'''.
* [[Zieloni (Portugalia)|Partia Ekologistyczna „Zieloni”]], w skrócie '''PEV'''.
* [[Portugalska Partia Komunistyczna]], w skrócie '''PCP'''.
* koalicja kilku małych partii o radykalnie lewicowej proweniencji pod nazwą [[Blok Lewicy]], w skrócie '''BE'''.

=== Podział administracyjny ===
{{Osobny artykuł|Podział administracyjny Portugalii}}

* 18 dystryktów (distrito):
[[Dystrykt Aveiro|Aveiro]], [[Dystrykt Beja|Beja]], [[Dystrykt Braga|Braga]], [[Dystrykt Bragança|Bragança]], [[Dystrykt Castelo Branco|Castelo Branco]], [[Dystrykt Coimbra|Coimbra]], [[Dystrykt Évora|Évora]], [[Dystrykt Faro|Faro]], [[Dystrykt Guarda|Guarda]], [[Dystrykt Leiria|Leiria]], [[Dystrykt Lizbona|Lizbona]], [[Dystrykt Portalegre|Portalegre]], [[Wielkie Porto|Porto]], [[Dystrykt Santarém|Santarém]], [[Setúbal]], [[Dystrykt Viana do Castelo|Viana do Castelo]], [[Dystrykt Vila Real|Vila Real]], [[Dystrykt Viseu|Viseu]].
* 2 regiony autonomiczne:
[[Azory|Region Autonomiczny Azorów]], [[Madera|Region Autonomiczny Madery]].

=== Siły zbrojne ===
Portugalia dysponuje trzema [[rodzaj sił zbrojnych|rodzajami sił zbrojnych]]: wojskami lądowymi, [[Marinha Portuguesa|marynarką wojenną]] oraz [[Portugalskie Siły Powietrzne|siłami powietrznymi]]{{r|Global}}. Uzbrojenie sił lądowych Portugalii składało się w 2014 roku z: 133 [[czołg]]ów, 1076 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 75 zestawów [[artyleria|artylerii]] holowanej{{r|Global}}. Marynarka wojenna Portugalii dysponowała w 2014 roku 18 okrętami obrony przybrzeża, 5 [[Fregata (okręt)|fregatami]], 7 [[korweta]]mi oraz 2 [[Okręt podwodny|okrętami podwodnymi]]{{r|Global}}. Portugalskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 29 [[Samolot myśliwski|myśliwców]], 37 [[Samolot transportowy|samolotów transportowych]], 27 [[Samolot szkolno-bojowy|samolotów szkolno-bojowych]] oraz 24 [[Śmigłowiec|śmigłowców]]{{r|Global}}.

Wojska portugalskie w 2014 roku liczyły 40 tys. żołnierzy zawodowych oraz 211 tys. rezerwistów. Według rankingu ''[[Global Firepower]]'' (2014) portugalskie siły zbrojne stanowią 53. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 3,8 mld dolarów ([[Dolar amerykański|USD]])<ref name="Global">{{Cytuj stronę | url = http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=Portugal | tytuł = Portugal | opublikowany = [[Global Firepower]] | język = en | data dostępu = 2014-08-25}}</ref>.
{{Kategoria główna|Wojsko portugalskie}}

== Historia ==
{{Osobny artykuł|historia Portugalii|portugalskie imperium kolonialne}}
[[Plik:Portugal XVIII.png|mały|prawo|upright=1.2|[[Portugalskie imperium kolonialne]] w XVIII w.]]
[[Plik:Encosta das três igrejas.jpg|mały|lewo|[[Lizbona]]]]
[[Plik:O Porto (visto da Ponte Dom Luis I).jpg|mały|lewo|[[Porto]]]]
W [[starożytność|starożytności]] teren Portugalii był zamieszkany przez ludy [[Iberowie|iberyjskie]] i [[Celtowie|celtyckie]]. W III wieku p.n.e. obszary te zostały objęte wpływami [[Kartagina|Kartaginy]], a w II wieku p.n.e. stały się terenem [[Republika rzymska|Rzymian]].

Pod panowaniem [[Starożytny Rzym|rzymskim]] (II w. p.n.e.- początek V w. n.e.) południowo-zachodnie ziemie półwyspu objęła od 27 p.n.e. prowincja [[Luzytania]]. Nastąpiły rozwój cywilizacyjny i integracja gospodarcza z imperium (miasta, kolonizacja, drogi, górnictwo, spichlerz zbożowy) oraz romanizacja ludności i jej chrystianizacja (III–V wiek). Po najeździe [[Germanie|germańskim]] na półwysep (409 n.e.) większą część jego zachodnich obszarów opanowali początkowo [[Swebowie]], tworząc [[Królestwo (ustrój)|królestwo]] ze stolicą w [[Braga|Bradze]], następnie [[Wizygoci]] zajęli w 469 południową część dzisiejszej Portugalii, a w 585 – jej północne obszary. Po rozbiciu (711–718) przez [[Arabowie|Arabów]] królestwa Wizygotów ziemie półwyspu objął kalifat Umajjadów.

Prowadzona od VIII wieku przez chrześcijan [[rekonkwista]] objęła w IX–XI wieku rejon Bragi, [[Porto]] i [[Coimbra|Coimbry]], które zostały zdobyte przez królów [[Królestwo Leónu|Leónu]] i [[Kastylia|Kastylii]]. Obszar ten, związany początkowo z prowincją [[Galicja (Hiszpania)|Galicia]], w 1097 r. wydzielono w hrabstwo Portucale z ośrodkiem w Porto (staroż. ''Portus Cale''), nadając je w lenno [[Henryk Burgundzki|Henrykowi Burgundzkiemu]]; 1139 jego syn przyjął tytuł króla Portugalii ([[Alfons I Zdobywca]]) i uzyskał niezależność swego państwa (ze stolicą w Coimbrze) od Leónu i Kastylii. Do połowy XIII wieku Portugalia kontynuowała rekonkwistę zachodniego pasa Półwyspu Iberyjskiego; oprócz rodzimego rycerstwa świeckiego w walkach uczestniczyły zakony rycerskie (m.in. [[Zakon Avis|Aviz]]) oraz [[Krucjata|krzyżowcy]] zachodnioeuropejscy (w 1147 zdobycie Lizbony). W 1249 osiągnięto wybrzeże Algarve na południu (Portugalia uzyskała obecny kształt terytorialny). Równocześnie monarchia dążyła do ograniczenia rosnącej potęgi możnych, Kościoła i zakonów rycerskich; popierała rozwój handlu i miast. W XIII wieku rada królewska przekształciła się w parlament stanowy, Kortezy, do których w 1254 dopuszczono delegatów miast. Około 1255 przeniesiono stolicę do [[Lizbona|Lizbony]], gdzie w latach 1288–1290 powstał pierwszy portugalski [[Uniwersytet w Coimbrze|uniwersytet]], przeniesiony później do Coimbry.
== Oświata ==
{{Osobny artykuł|Oświata w Portugalii}}
Oświata charakteryzuje się ciekawymi rozwiązaniami organizacyjno-dydaktycznymi, takimi jak kształcenie [[telewizja|telewizyjne]] na poziomie szkoły podstawowej oraz [[edukacja]] równoległa, czyli możliwość uczenia się w szkole dziennej, szkole wieczorowej lub telewizyjnie, na szczeblu szkolnictwa średniego. Portugalia ma stosunkowo wysoki wskaźnik [[Analfabetyzm w Portugalii|analfabetyzmu]] – 4,6% mieszkańców w wieku powyżej 15. roku życia nie potrafi czytać ani pisać.

== Gospodarka ==
[[Plik:Madeira 24 2014.jpg|mały|[[Madera]]]]
W drugiej połowie lat 80. [[produkt krajowy brutto]] wzrastał średnio o 4,6% rocznie. Na przyspieszenie rozwoju gospodarczego wpłynęło członkostwo w EWG (od 1986) i napływ kapitału zagranicznego. W latach 1988–1993 Portugalia otrzymała 3,7 mld dolarów amerykańskich z Regionalnego Funduszu EWG na modernizację [[przemysł]]u, gospodarki rolnej i rozbudowę infrastruktury. Od 1988 r. zaczęły się reprywatyzacja przedsiębiorstw, przejętych przez państwo po 1974 roku, oraz szybkie zmiany struktury gospodarki, opartej do lat 70. na rolnictwie i eksploatacji kolonii. W 1990 r. ok. 56% produktu krajowego brutto wytworzyły usługi (głównie [[handel]], [[turystyka]]), 38% – przemysł i budownictwo, 6% – [[rolnictwo]] i [[Gospodarka leśna|leśnictwo]]. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 21,765 dolarów amerykańskich (2014). Istotną rolę w gospodarce odgrywają przekazy pieniężne od pracujących za granicą emigrantów portugalskich (1991 – 3,4 mld dolarów amerykańskich).

Portugalia jest obecnie jednym z najwolniej rozwijających się krajów [[Europa|Europy]]. Na uwagę zasługuje fakt, iż w kwietniu 2007 r. [[The Economist]] opisała Portugalię jako „chorego człowieka Europy”<ref name="The Economist">{{cytuj stronę |url = http://www.economist.com/world/europe/displaystory.cfm?story_id=9009032 |tytuł = A new sick man of Europe |opublikowany = economist.com |data = 2007-04-12 |język = en}}</ref>. Ponadto należy zauważyć, że w 2003 r. Portugalia zanotowała spadek [[Produkt krajowy brutto|PKB]], zaś jego wzrost w 2006 r. w wysokości 1,3% był nie tylko najniższy w [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]], ale też w całej [[Europa|Europie]].

{{mapa lokalizacyjna
 |mapa = Portugalia
 |rozmiar = 400
 |wyrównanie = left
 |podpis = Porty lotnicze w Portugalii
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°35′13″N 08°26′43″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Braga|Braga]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°51′28″N 06°42′26″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Bragança|Bragança]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°43′33″N 07°27′56″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Chaves|Chaves]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°09′26″N 08°28′12″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Coimbra|Coimbra]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°15′53″N 07°28′48″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Covilhã|Covilhã]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°00′52″N 07°57′57″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=12|opis=[[Port lotniczy Faro|Faro]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°46′53″N 09°08′09″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=17|opis=[[Port lotniczy Lizbona|Lizbona]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°08′58″N 08°35′02″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Portimão|Portimão]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°14′53″N 08°40′53″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=13|opis=[[Port lotniczy Porto|Porto]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°39′15″N 08°44′37″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy São Jacinto|São Jacinto]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°56′26″N 08°48′34″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Sines|Sines]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°43′30″N 09°21′19″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Tires|Tires]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°16′28″N 07°43′14″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Vila Real|Vila Real]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°43′32″N 07°53′20″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Viseu|Viseu]]}}
}}

{{mapa lokalizacyjna
 |mapa = Azory
 |rozmiar = 400
 |wyrównanie = right
 |podpis = Porty lotnicze w Portugalii na Azorach
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°40′15″N 31°06′46″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Corvo|Corvo]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°27′29″N 31°07′56″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Flores|Flores]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°05′33″N 28°01′43″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Graciosa|Graciosa]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°31′12″N 28°42′59″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Horta|Horta]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°33′16″N 28°26′29″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Pico|Pico]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°44′28″N 25°41′53″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=[[Port lotniczy Ponta Delgada|Ponta Delgada]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°58′17″N 25°10′14″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Santa Maria|Santa Maria]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°39′48″N 28°10′13″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy São Jorge|São Jorge]]}}
}}

{{mapa lokalizacyjna
 |mapa = Madera
 |rozmiar = 400
 |wyrównanie = right
 |podpis = Porty lotnicze w Portugalii na Maderze
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|32°41′52″N 16°46′28″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=11|opis=[[Port lotniczy Madera|Madera]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|33°04′24″N 16°20′59″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=[[Port lotniczy Porto Santo|Porto Santo]]}}
}}
{{Clear}}
=== Turystyka ===
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 10,176 mln turystów (9,7% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 12,606 mld [[dolar amerykański|dolarów]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.unwto.org/archive/global/publication/unwto-tourism-highlights-2016-edition| tytuł = UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition| autor =| rok = 2016| opublikowany = [[Światowa Organizacja Turystyki|UNWTO]] | strony = 8| język = en | data dostępu = 2016-10-04}}</ref>.
[[Plik:Santuário de Fátima (cropped).jpg|mały|[[Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej]].]]
Portugalia jest popularnym celem turystów z całego świata, znana jest przede wszystkim z turystyki wypoczynkowej oraz krajoznawczej. Najpopularniejszymi ośrodkami turystycznymi w Portugalii są stolica i największe miasto [[Lizbona]], uznawana za jedno z najpiękniejszych miast [[Europa|Europy]], oraz [[Porto]]. Portugalia to także znaczący ośrodek [[Turystyka religijna|turystyki pątniczej]], ze względu na słynne [[Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej|sanktuarium]] w [[Fatima (miasto)|Fatimie]].

Portugalia najczęściej odwiedzana jest przez turystów z [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Francja|Francji]], [[Hiszpania|Hiszpanii]] oraz [[Niemcy|Niemiec]].

Ze względu na położenie geograficzne oraz walory antropogeniczne i przyrodnicze, wyróżnionych zostało osiem portugalskich regionów turystycznych:
# Costa de Lisboa – miasto [[Lizbona]], przedmieścia i okolice.
# Costa Verde – portugalskie „zielone wybrzeże” obejmujące całą północną linię brzegową Portugalii.
# Costa da Prata – portugalskie „srebrne wybrzeże” obejmujące wybrzeże centralnej Portugalii od [[Lizbona|Lizbony]] do [[Porto]].
# Montanhas – górzysty region północno-środkowej Portugalii.
# Planicies – nizinny region Alentejo na południu.
# Algarve – południowe wybrzeże Portugalii.
# Madeira – [[Madera]] położona nad [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]]
# Azores – [[Azory|archipelag wysp azorskich]].

=== Emisja gazów cieplarnianych ===
Łączna emisja [[równoważnik dwutlenku węgla|równoważnika dwutlenku węgla]] z Portugalii wyniosła w 1990 roku 60,356 Mt, z czego 43,679 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 4,388 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1 dolar [[produkt krajowy brutto|PKB]] 217&nbsp;kg. Po roku 1990 całkowita emisja wahała się, osiągając maksimum w pierwszej dekadzie XXI w. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 52,612 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 5,112 t i w przeliczeniu na 1 dolar PKB 178&nbsp;kg. Przez cały czas głównymi branżami odpowiedzialnymi za tę emisję były transport i energetyka. MW całkowitej emisji gazów cieplarnianych dwutlenek węgla zawsze stanowił większość. Emisje [[metan]]u były na drugim miejscu, a [[tlenek diazotu|podtlenku azotu]] na trzecim. Zauważalne były też emisje [[Fluorowane gazy cieplarniane|gazów fluorowanych]]<ref>{{Cytuj | autor = F. Monforti-Ferrario, G. Oreggioni, E. Schaaf, D. Guizzardi, J.G.J. Olivier, E. Solazzo, E. Lo Vullo, M. Crippa, M. Muntean, E. Vignati | tytuł = Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study | url = https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/9d09ccd1-e0dd-11e9-9c4e-01aa75ed71a1/language-en | miejsce = Luksemburg | wydawca = Publications Office of the European Union | data = 2019 | s = 186 |rozdział=Portugal| isbn = 978-92-76-11100-9 | doi = 10.2760/687800 | język = en | typ nośnika = pdf}}</ref>.

== Demografia ==
{| class="wikitable" style="font-size: 90%; float: right; margin: 0 0 1em 1em;"
!bgcolor=#ffffff colspan="6" align=center| Ludność Portugalii <small>(według spisów powszechnych)</small>
|-
!Lata
!Ludność
!Lata
!Ludność
|-
![[1864]]
|4 188 419
![[1960]]
|8 851 240
|-
![[1890]]
|5 049 729
![[1970]]
|8 648 369
|-
![[1911]]
|5 969 056
![[1981]]
|9 833 041
|-
![[1920]]
|6 032 991
![[1991]]
|9 862 540
|-
![[1930]]
|6 825 883
![[2001]]
|10 356 117
|-
![[1940]]
|7 722 152
![[2011]]
|10 562 178<ref>{{Cytuj |tytuł = Instituto Nacional de Estatistica, Censos - Resultados definitivos. Portugal - 2011 |data dostępu = 2023-10-13 |opublikowany = censos.ine.pt |url = https://censos.ine.pt/xportal/xmain?xpid=CENSOS&xpgid=ine_censos_publicacao_det&contexto=pu&PUBLICACOESpub_boui=73212469&PUBLICACOESmodo=2&selTab=tab1&pcensos=61969554}}</ref>
|-
![[1950]]
|8 510 240
![[2021]]
|10 343 066<ref>{{Cytuj |tytuł = Instituto Nacional de Estatistica, Censos - Resultados definitivos - 2021|data dostępu = 2023-10-13 |opublikowany = ine.pt |url = https://www.ine.pt/xportal/xmain?xpid=INE&xpgid=ine_publicacoes&PUBLICACOESpub_boui=65586079&PUBLICACOESmodo=2}}</ref>
|}

W XIII w. Portugalię zamieszkiwało około 1 mln lub nieco więcej osób. Po gwałtownym spadku zamieszkującej ten obszar liczby ludności w stuleciu następnym, w XV w. liczba ta ponownie wzrosła do około 1 miliona. Przeciętna gęstość ludności w późnośredniowiecznej Portugalii wynosiła około 11 osób na km²<ref>{{Cytuj|autor = Marian Małowist |tytuł = Konkwistadorzy portugalscy |data = 1992 |isbn = 83-06-02261-0 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państ. Instytut Wydawniczy |s = 17 |oclc = 177009701 }}</ref>. Powszechny spis ludności przeprowadzony w 2001 roku wykazał, że populacja Portugalii wynosiła wówczas 10 356 117 mieszkańców (z czego 51,7% to kobiety). Na koniec pierwszej dekady XXI w. szacowało się tę liczbę na około 10,6 miliona i większość przyrostu ludności miała miejsce za sprawą imigrantów. Według danych na rok 2008 jedna czwarta z 440 tysięcy imigrantów pochodzi z [[Brazylia|Brazylii]] (106 tys.). Kolejne miejsca zajmują [[Ukraina]] (53,5 tys.), [[Republika Zielonego Przylądka]] (51,5 tys.), [[Rumunia]] (28 tys.), [[Angola]] (27,5 tys.) i [[Gwinea Bissau|Gwinea-Bissau]] (24,5 tys.)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://dn.sapo.pt/inicio/portugal/interior.aspx?content_id=1307427 | tytuł = Um em cada quatro imigrantes é de nacionalidade brasileira | opublikowany = dn.sapo.pt | archiwum = https://web.archive.org/web/20090716063930/http://dn.sapo.pt/inicio/portugal/interior.aspx?content_id=1307427 | zarchiwizowano = 2009-07-16}} – Diário de Notícias.</ref>.

Według ''The Portugal News'', liczba obcokrajowców mieszkających w Portugalii podwoiła się w ciągu ostatniej dekady by w 2022 r. osiągnąć 800 tys. osób. Badanie wykazało, że 76% obcokrajowców w Portugalii pochodzi z krajów spoza UE, przy czym największą grupę stanowią Brazylijczycy – 29,3%. Inne główne populacje zagraniczne to: Brytyjczycy (6%), mieszkańcy Zielonego Przylądka (4,9%), Włosi (4,4%), [[Hindusi]] (4,3%) i Rumuni (4,1%)<ref>{{Cytuj |tytuł = Foreign Population in Portugal Sees Dramatic Rise |data dostępu = 2024-05-18 |opublikowany = etias.com |url = https://etias.com/articles/portugal-foreign-population-growth-2023 |język = en}}</ref>.
== Kultura ==
[[Plik:Casa Da Musica (3190746009).jpg|mały|upright|Casa da Música w Porto]]
Portugalia to jedno z państw [[języki romańskie|romańskich]]. W kulturze Portugalii widoczny jest wpływ różnych cywilizacji: tych, które dotarły do Półwyspu Iberyjskiego (m.in. Celtów, Rzymian, Maurów), jak również tych, z którymi Portugalczycy mieli styczność w wyniku morskich wypraw w okresie wielkich odkryć geograficznych. Portugalia posiada również silne historyczne oraz kulturowe powiązania z sąsiednią [[Hiszpania|Hiszpanią]], wywarła także ogromny wpływ kulturowy i językowy na [[Brazylia|Brazylię]].

Na Liście Światowego Dziedzictwa [[UNESCO]] znajduje się 13 miejsc z Portugalii, z czego 9 z nich to zabytki architektoniczne, a 2 to regiony uprawy wina<ref>[http://whc.unesco.org/en/statesparties/pt Portugal – UNESCO World Heritage Centre].</ref>.

Od 1990 roku, liczba publicznych obiektów kulturalnych w Portugalii wzrosła. Oprócz [[Muzeum Calouste Gulbenkiana]], otwartego w 1969 roku w Lizbonie, powstały m.in. [[Centro Cultural de Belém]] w Lizbonie, [[Museu de Arte Contemporânea de Serralves]] oraz [[Casa da Musica|Casa da Música]] w Porto.

=== Architektura ===
[[Plik:Léglise Sainte-Marie et le monastère des Hiéronymites (Lisbonne) (1454116766).jpg|mały|upright|Klasztor Hieronimitów w Lizbonie]]
Charakterystyczny dla Portugalii jest [[styl manueliński]], cechujący się ozdobną ornamentyką o motywach orientalnych i morskich (np. liny okrętowe, fale, koniki morskie czy koralowce). Styl ten powstał w okresie wielkich odkryć geograficznych, dokonywanych przez Portugalię, pod rządami króla Manuela I. Znakomitymi przykładami stylu manuelińskiego są: [[Klasztor Hieronimitów]] i [[Torre de Belém]] w [[Lizbona|Lizbonie]] oraz [[Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomarze|Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomar]].

Przykładami współczesnej architektury są: znajdujący się w [[Porto]] budynek – [[Casa da Musica|Casa da Música]], nagrodzony przez RIBA<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.architecture.com/Awards/RIBAEuropeanAwards/2007/CasaDaMusica/CasaDaMusica.aspx | tytuł = Casa da Musica | opublikowany = architecture.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20111107105315/http://www.architecture.com/Awards/RIBAEuropeanAwards/2007/CasaDaMusica/CasaDaMusica.aspx | zarchiwizowano = 2011-11-07}}.</ref>, oraz [[Parque das Nações]] w Lizbonie [http://portaldasnacoes.pt].
Do znanych na całym świecie, współczesnych architektów portugalskich zaliczają się: [[Eduardo Souto de Moura]], [[Álvaro Siza|Álvaro Siza Vieira]], [[Gonçalo Byrne]], [[Filipe Oliveira Dias]] oraz [[Carrilho da Graça]].

=== Muzyka ===
Portugalska muzyka obejmuje rozmaite gatunki muzyczne. Przede wszystkim jednak Portugalia słynie z tęsknych pieśni [[fado]] wykonywanych przy akompaniamencie [[gitara portugalska|gitar portugalskich]]. Najbardziej znanymi na świecie wykonawcami tej muzyki są: [[Amália Rodrigues]], Carlos Humberto Paredes, [[José Afonso]], [[Mariza]], [[Carlos do Carmo]], [[António Chainho]], [[Mísia]] i [[Madredeus]].

Nurt współczesnej muzyki portugalskiej reprezentują takie zespoły, jak [[Buraka Som Sistema]] (muzyka elektroniczna), Moonspell (gothic metal), Blasted Mechanizm (electro-rock) oraz The Gift.

W Portugalii odbywa się wiele letnich festiwali poświęconych różnym gatunkom muzyki. Do najważniejszych należą: [[Festival Sudoeste|TMN Festival Sudoeste]] (w Zambujeira do Mar), [[Paredes de Coura Festival]] (w Paredes de Coura), Optimus Alive! (w Passeio Marítimo de Algés), [[Rock in Rio (festiwal)|Rock in Rio Lisboa]] (w Lizbonie) oraz Super Bock Super Rock. W 2005 roku, Portugalia gościła w Lizbonie [[Ceremonia MTV Europe Music Award|MTV Europe Music Awards]].

Dziedzinę muzyki poważnej reprezentują m.in. pianiści Artur Pizarro i Maria João Pires oraz wiolonczelistka [[Guilhermina Suggia]]. Do znanych portugalskich kompozytorów należą: [[José Vianna da Motta]], [[Carlos Seixas]], [[João Domingos Bomtempo]], [[João de Sousa Carvalho]], [[Luís de Freitas Branco]] i jego student [[Joly Braga Santos]], [[Fernando Lopes-Graça]], [[Emmanuel Nunes]] i [[Sérgio Azevedo]].

=== Literatura ===
[[Plik:Luís de Camões por François Gérard.jpg|mały|upright|Luís de Camões, portugalski poeta XVI wieku]]

Literatura portugalska, będąc jedną z najstarszych zachodnich literatur, rozwinęła się poprzez teksty pisane oraz pieśni wykonywane przez trubadurów.
Za największych twórców portugalskich uznaje się poetę i podróżnika [[Luís de Camões|Luísa de Camões]], twórcę epopei „[[Luzjady|Os Lusíadas]]” (Luzjady), [[Fernando Pessoa|Fernanda Pessoę]]<ref>[http://www.wdl.org/en/item/11198/ ''The Lusiads''].</ref>, poetę okresu modernizmu, oraz laureata [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]] w dziedzinie literatury w 1998 roku – [[José Saramago]].
Literaturę portugalską reprezentują tacy pisarze jak [[Francisco de Sá de Miranda]], [[Gil Vicente]], [[Brás Garcia de Mascarenhas]], [[Almeida Garrett]], Camilo Castelo Branco, Eça de Queiroz, [[Sophia de Mello Breyner]], [[António Lobo Antunes]] oraz Miguel Torga. Z literatury portugalskiej wyodrębniła się literatura brazylijska.

=== Kino ===
Kino portugalskie posiada długoletnią tradycję, sięgającą początków tej formy przekazu w późnych latach XIX wieku. Do grona najlepszych portugalskich reżyserów należą: [[Arthur Duarte]], [[António Lopes Ribeiro]], [[Pedro Costa]], [[Manoel de Oliveira]], António-Pedro Vasconcelos, João Botelho oraz Leonel Vieira. Natomiast najbardziej znanymi portugalskimi aktorami są [[Joaquim de Almeida]], [[Daniela Ruah]], Maria de Medeiros, Diogo Infante, Soraia Chaves, Vasco Santana, Ribeirinho oraz António Silva.

=== Kuchnia narodowa ===
{{Osobny artykuł|Kuchnia portugalska}}
[[Plik:Bacalhau Lisboa.jpg|mały|Bacalhau, czyli suszony dorsz]]
[[Plik:MargaretCafe PasteisDeNata.JPG|mały|Pastéis de nata]]
Kuchnię portugalską cechuje zróżnicowanie. Łatwy dostęp do morza zagwarantował bogactwo ryb i skorupiaków, na których bazują potrawy z regionów nadmorskich, natomiast w centralnej części kraju dominują dania mięsne i sery. Wiele produktów Portugalczycy zawdzięczają najeźdźcom: Rzymianie pozostawili po sobie pszenicę, winną latorośl, figi, oliwki i migdały, natomiast Maurowie – ryż, owoce cytrusowe, szafran oraz zamiłowanie do ciast z miodem, migdałami i figami. Dzięki morskim ekspedycjom, portugalska kuchnia wzbogaciła się o rozmaite przyprawy z Indii i Dalekiego Wschodu, m.in. pieprz, cynamon, goździki i gałkę muszkatołową, oraz afrykańskie [[Piri-piri|papryczki piri piri]]. Przywieziono także egzotyczne owoce, pomidory, ziemniaki, kukurydzę oraz kakao.

Narodową potrawą Portugalii jest ''bacalhau'', solony i suszony dorsz, którego podobno można przyrządzić na 365 sposobów, czyli tyle, ile jest dni w roku. Każdy z regionów ma swój unikatowy sposób jego przyrządzania. Innym, równie popularnym daniem są grillowane sardynki ({{port.|sardinhas grelhadas}}).

Każdy region kraju posiada swoją tradycyjną potrawę. Na przykład w [[Aveiro]] są to słodkie ''[[ovos moles]]'', natomiast w [[Algarve]] ''cataplana'', czyli owoce morza, duszone w specjalnym, miedzianym naczyniu z przykrywką. Na północy kraju popularna jest ''caldo verde'' – zielona zupa z ziemniaków, a na Azorach – ''cozido das Furnas'' – jednogarnkowe danie duszone w gorącej ziemi, tuż nad parującymi źródłami wulkanicznymi. Lizbona szczyci się ''pastéis de Belém'' (''pastéis de nata''), czyli babeczkami z budyniowym nadzieniem, posypanymi cynamonem i cukrem pudrem, a Porto – ''tripas à moda do Porto'', czyli flaczkami z białą fasolą.

{{osobny artykuł|Wina portugalskie}}
Portugalskie wina zdobyły światową sławę oraz kilka międzynarodowych nagród. Najbardziej znane na świecie są wino [[Porto (wino)|porto]] (pochodzące z doliny Douro) oraz niezwykle trwałe wino [[Madera (wino)|madera]]. Z Portugalii pochodzi także m.in. [[vinho verde]] oraz wina regionalne, np. z Douro, Alentejo, Dão, Bairrada, a także wino moscatel (z okolic Setúbal i Favaios).

W Portugalii odbywają się festiwale kulinarne, m.in. ''Algarve Gourmet'' w regionie Algarve<ref>{{Cytuj | url=http://www.allgarve.pt/V2/pt/todos/gastronomia/todos.aspx | tytuł=ALLGARVE Experiências que marcam<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=allgarve.pt | archiwum=https://web.archive.org/web/20101120223645/http://www.allgarve.pt/V2/pt/todos/gastronomia/todos.aspx | zarchiwizowano=2010-11-20 | data dostępu=2024-04-25}}</ref>, ''Festival Nacional de Gastronomia'' w Santarém (region Alentejo)<ref>[https://web.archive.org/web/20110202231748/http://festivalnacionaldegastronomia.com/ Festival Nacional de Gastronomia]</ref> oraz ''Międzynarodowy Festiwal Czekolady (International Chocolate Festiwal)'' w Óbidos, a także Festiwal Owoców Morza, czyli ''Festival do Marisco'' w Olhão.

=== Sport ===
[[Plik:Argentine - Portugal - Cristiano Ronaldo.jpg|mały|Cristiano Ronaldo]]
Piłka nożna jest najpopularniejszym sportem w Portugalii. W kraju organizuje się zarówno amatorskie mecze lokalne, jak i światowej klasy spotkania na profesjonalnym poziomie. Największą legendą portugalskiej piłki nożnej jest [[Cristiano Ronaldo]], choć na świecie uznaniem cieszą się także [[Luís Figo]] i [[Eusébio]] – obaj są zdobywcami tytułu [[Piłkarz Roku FIFA|Piłkarza Roku FIFA]], oraz trenerzy: [[José Mourinho]], [[Carlos Queiroz]], [[Manuel José]] i [[André Villas-Boas]].

Największymi klubami sportowymi w Portugalii są: [[SL Benfica]] (Sport Lisboa e Benfica), [[FC Porto]] (Futebol Clube do Porto) oraz [[Sporting CP]] (Sporting Clube de Portugal). Kluby te często określane są jako ''„os três grandes”'', czyli „wielka trójka”.

10 lipca 2016 reprezentacja Portugalii zdobyła pierwszy w historii tytuł Mistrza Europy.

Surfing i bodyboarding są bardzo popularne w Portugalii. Ericeira (okolice Lizbony) zajęła 3. miejsce w rankingu Top 10 najlepszych miejsc do surfowania na świecie (według magazynu Sunday Times, 2010 rok)<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/travel/holiday_type/water_sports/article7126609.ece. The Times & The Sunday Times<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>. W Portugalii odbywają się też zawody surfingowe Quiksilver Pro Portugal<ref>{{Cytuj | url=http://quiksilverlive.com/proportugal2010/schedule.en.html | tytuł=Men's Board Shorts - High Quality & Performance Driven &#124; Quiksilver<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=com/proportugal2010/schedule.en.html | język=en | data dostępu=2024-05-04}}</ref>.

Najważniejszym wyścigiem kolarskim w Portugalii jest [[Volta a Portugal]].

Portugalia znana jest także ze sportów motorowych. Co roku rozgrywane są stanowiący eliminację [[Rajdowe mistrzostwa świata|Rajdowych Mistrzostw Świata]] [[Rajd Portugalii]] oraz zaliczany do [[Rajdowe Mistrzostwa Europy|Mistrzostw Europy]] Rali Vinho da Madeira. W latach 1984–1996 na [[Autódromo do Estoril]], a w roku 2020 na [[Portimao International Circuit]] rozgrywano mistrzostwa [[Formuła 1|Formuły 1]]. Do 2012 roku obiekt ten gościł również [[Motocyklowe mistrzostwa świata|Moto GP]]. Najbardziej znanym portugalskim kierowcą wyścigowym jest [[Tiago Monteiro]].

W Portugalii znajduje się ponad 70 pól golfowych rozsianych po całym kraju. Najwięcej z nich jest w regionie Algarve oraz w okolicach Lizbony. W Vilamoura (Algarve) odbywa się prestiżowy turniej golfowy [[Portugal Masters]], należący do [[PGA European Tour]].

Portugalia ma długie tradycje jeździeckie. Odbywają się tu ważne zawody – Estoril International Showjumping Competition<ref>{{Cytuj | url=http://www.globalchampionstour.com/events/2010/estoril | tytuł=Estoril - About - Global Champions Tour<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=globalchampionstour.com | język=en | archiwum=https://web.archive.org/web/20101230200649/http://www.globalchampionstour.com/events/2010/estoril | zarchiwizowano=2010-12-30 | data dostępu=2024-04-25}}</ref>, będące jednym z etapów Global Champions Tour.

W centrum i na południu Portugalii można jeszcze obejrzeć [[Portuguese-style bullfighting|tourada à corda]], czyli walkę z bykiem przytrzymywanym na linie.

W północnej części Portugalii powstała oryginalna sztuka walki – [[Jogo do Pau]], polegająca na walce z przeciwnikiem przy pomocy długiego kija.

== Religia ==
{{osobny artykuł|Religia w Portugalii}}
[[Plik:Procissao em Figueiredo (38).JPG|mały|Katolicka procesja]]
Religie (według spisu z 2021)<ref>{{Cytuj |autor = INE |tytuł = Indicador |data dostępu = 2023-11-11 |opublikowany = tabulador.ine.pt |url = https://tabulador.ine.pt/indicador/?id=0011644&lang=EN}}</ref>:
* [[Katolicyzm|katolicy]]: 80,2%
* niezrzeszeni: 14,1%
* [[protestantyzm|protestanci]] (głównie: [[pentekostalizm|zielonoświątkowcy]]): 2,1%
* [[Świadkowie Jehowy]]: 0,7%
* [[prawosławie|prawosławni]]: 0,7%
* inni chrześcijanie: 1%
* [[islam|muzułmanie]]: 0,4%
* inne religie: 0,7%.

== Zobacz też ==
* [[władcy Portugalii]]
* [[prezydenci Portugalii]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
{{commonscat|Portugal}}
{{Wikiatlas|Portugal}}
* {{Cytuj stronę | url = http://portugalia-online.net/index.php | tytuł = Portugalia-online | opublikowany = portugalia-online.net | archiwum = https://web.archive.org/web/20051031045141/http://portugalia-online.net/index.php | zarchiwizowano = 2005-10-31}}

{{Krainy historyczne Portugalii}}
{{Państwa Europy}}
{{Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej}}
{{Grupa szablonów
|tytuł = Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
|lista =
{{NATO}}
{{Unia Europejska}}
{{Strefa euro}}
{{Rada Europy}}
{{OBWE}}
{{Unia Łacińska}}
{{WTO}}
{{OECD}}
{{EuroMed}}
}}
{{Historia Portugalii}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Portugalia| ]]
[[Kategoria:Kraje iberyjskie]]
[[Kategoria:Państwa członkowskie Unii Europejskiej]]
[[Kategoria:Państwa należące do NATO]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Państwa w Europie Południowej]]