Tekst źródłowy strony Morze Egejskie

{{Morze infobox
 | nazwa                 = Morze Egejskie
 | zdjęcie               = Aegeansea.jpg
 | opis_zdjęcia          = Obraz satelitarny Morza Egejskiego
 | kontynent             = [[Europa]] i [[Azja]]
 | państwa               = {{Państwo|GRC}}<br />{{Państwo|TUR}}
 | powierzchnia          = 196 350
 | powierzchnia_zlewiska = 
 | średnia_głębokość     = 377
 | największa_głębia     = 2529
 | objętość              = 
 | zasolenie             = od 33 do 39
 | temperatura           = w zimie 11 do 16 °C<br />w lecie 22 do 27
 | typ_morza             = 
 | wyspy                 = [[Cyklady]], [[Dodekanez]], [[Sporady]] i wiele innych
 | mapa morza            = Aegean Sea map bathymetry-fr.jpg
 | opis mapy morza       = 
 | kod mapy              = GRC
 | współrzędne           = 39 N 25 E
 | commons               = Category:Aegean Sea
}}
{{wikisłownik|Morze Egejskie}}
'''Morze Egejskie''' ({{ang.|Aegean Sea}}, {{w języku|el|Αιγαίο Πέλαγος}} – ''Egeo Pelagos'', {{łac.|Mare Aegeum}}, {{w języku|tr|Ege Denizi}}) – [[morze]] wewnątrzkontynentalne we wschodniej części [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], położone między [[Półwysep Bałkański|Półwyspem Bałkańskim]], [[Anatolia|Azją Mniejszą]] a [[wyspa]]mi [[Kreta|Kretą]], [[Karpatos]] i [[Rodos (wyspa)|Rodos]]. Poprzez [[cieśnina|cieśninę]] [[Dardanele]] łączy się z [[Morze Marmara|Morzem Marmara]] i [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]], a przez [[Kanał Koryncki]] z [[Morze Jońskie|Morzem Jońskim]].

== Geografia ==
=== Topografia<ref>{{encyklopedia PWN|id=3896676|tytuł=Egejskie, Morze|data dostępu=2020-11-10}}</ref> ===
[[Linia brzegowa]] tego morza jest bardzo rozwinięta (liczne [[półwysep|półwyspy]] i [[zatoka (geografia)|zatoki]]), a powierzchnię urozmaicają [[Wyspy Egejskie]] – [[archipelag]]i [[Cyklady|Cyklad]], [[Dodekanez]]u, [[Sporady|Sporad Północnych]], pojedyncze wyspy: [[Kreta]], [[Eubea]], [[Chios]], [[Limnos]], [[Lesbos]], [[Samotraka]], [[Imroz]] i inne. Z tego powodu wewnątrz wyróżnia się liczne mniejsze [[akwen]]y: morza, zatoki i cieśniny. Na północy leży [[Morze Trackie]], na zachodzie [[Morze Mirtejskie]], na południu [[Morze Kreteńskie]], a na wschodzie [[Morze Ikaryjskie]]. Pod względem budowy geologicznej Morze Egejskie leży na obszarze [[Płyta tektoniczna|płyty tektonicznej]] [[Mikropłyta|(mikropłyty]]) [[Płyta egejska|egejskiej]]. Występuje wiele rowów (m.in. Kreteński, Anatolijski) i basenów. Czynne 2 wulkany: Kajmeni (na wyspie Santoryn) i Nisiros.

=== Informacje ogólne ===
* długość: 649 km
* szerokość: 320 km
* duże porty morskie: [[Pireus]], [[Saloniki]], [[Eleusis]] (Grecja), [[Izmir]] (Turcja)
* główne rzeki uchodzące do Morza: Wardar, Struma, Marica, Menderes
* zasoby geologiczne: bogate złoża [[gaz ziemny|gazu ziemnego]], nieeksploatowane.
* temperatura wód powierzchniowych: lato 22–27 °C, zima 12–15,5 °C
* zasolenie 38–39‰

=== Przynależność polityczna ===
[[Plik:Griechische Inseln.svg|thumb|300px|Ciemnoniebieskim kolorem zaznaczono greckie wyspy. Ogromna większość wysp na Morzu Egejskim należy do Grecji. Często znajdują się bardzo blisko [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]. Siłą rzeczy kontrola Turcji nad tym akwenem jest skromna. A dokładny przebieg granicy [[wody terytorialne|wód terytorialnych]] budzi spory.]]
Obszar Morza Egejskiego podzielony jest pomiędzy [[Grecja|Grecję]] i [[Turcja|Turcję]]. Pomiędzy tymi państwami istnieje poważny spór dotyczący zarówno przynależności państwowej niektórych wysp Morza Egejskiego (powstały wskutek pewnych nieścisłości w traktatach międzynarodowych z początku XX w.), jak i interpretacji przepisów prawa międzynarodowego dotyczących zasięgu [[morze terytorialne|wód terytorialnych]] i [[szelf kontynentalny|szelfu kontynentalnego]] i związanych z tym praw do eksploatacji zasobów ekonomicznych morza (Turcja m.in. sprzeciwia się poszerzeniu przez Grecję pasa wód terytorialnych do 10 mil morskich)<ref>Por. m.in.: {{cytuj stronę |url = https://web.archive.org/web/20150929072001/http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=34146&no_cache=1 |tytuł = Greece and Turkey Spar over Offshore Oil Exploration |autor = John C. K. Daly |data = 2008-11-19 |praca = Eurasia Daily Monitor Volume: 5 Issue: 222 |opublikowany = The Jamestown Foundation |data dostępu = 2010-12-02}}; {{cytuj książkę |nazwisko = Mallinson |imię = William |tytuł = Cyprus: A Modern History |url = http://books.google.pl/books?id=HEjkuhF2GsMC |wydawca = I.B. Tauris |miejsce = London |rok = 2005 |strony = 126–130 |isbn = 1-85043-580-4}}; {{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20071216085906/http://www.allbusiness.com/legal/international-law/709006-1.html |tytuł = Aegean peace: international law and the Greek-Turkish conflict |autor = Constantinos Stephanopoulos |autor link = Konstantinos Stefanopulos |data = 1998-12-22 |praca = Harvard International Review |opublikowany = AllBusiness.com |data dostępu = 2010-12-02}}; {{cytuj książkę |nazwisko = Bölükbaşı |imię = Deniz |tytuł = Turkey and Greece: The Aegean Disputes: A Unique Case in International Law |url = http://books.google.pl/books?id=BUQKR-IlwNUC |wydawca = Cavendish Publishing |miejsce = London/Portland |rok = 2004 |isbn = 1-85941-953-4}}</ref>. Spór ten jest jednym z czynników wpływających na pojawianie się napięć w stosunkach grecko-tureckich, w jego trakcie dochodziło do szeregu incydentów międzynarodowych, niekiedy skutkujących ofiarami w ludziach<ref>Np.: {{cytuj książkę |nazwisko = Mallinson |imię = William |tytuł = Cyprus: A Modern History |url = http://books.google.pl/books?id=HEjkuhF2GsMC |wydawca = I.B. Tauris |miejsce = London |rok = 2005 |strony = 126 |isbn = 1-85043-580-4}}; {{cytuj stronę |url = https://archive.is/20120804001146/http://www.greekembassy.org/Embassy/content/en/Article.aspx?office=3&folder=223&article=17599 |tytuł = Greek, Turkish jetfighters collide over Aegean Sea |data = 2006-05-24 |opublikowany = Embassy of Greece, Press Office |data dostępu = 2010-12-02}}</ref>.

=== Miasta nad Morzem Egejskim<ref>{{Cytuj |tytuł = Morze Egejskie |data dostępu = 2020-11-10 |opublikowany = www.travelin.pl |url = https://www.travelin.pl/geo/morze-egejskie}}</ref> ===
* Wolos
* Dimini
* Sesklo
* Agnia
* Pinkates
* Kala
* Nera
* Marathos
* Velanidia
* Chania
* Anakazis
* Koropi
* Afissos
* Kalamos
* Argalasti
* Chorto
* Lavkos
* Milina
* Alatas
* Palatio
* Trikeri
* Korfalki
* Almiros
* Platanos
* Amaloapoli
* Sourpi
* Limnos
* Izmir
* Chlos
* Ateny
* Rodos
* Kos
* Saloniki
* Kawala

== Fauna ==
[[Plik:Port of Heraklion, Crete, Greece 03.jpg|mały|Port w Heraklion nad Morzem Egejskim, Grecja]]
W morzu poławia się [[Makrela atlantycka|makrele]] i [[sardynka|sardynki]], [[krewetki]], [[gąbki]]. Morze Egejskie zamieszkuje około 35 gatunków [[Rekiny|rekinów]]<ref>[http://forum.gazeta.pl/forum/w,37196,54629440,81208812,Rekiny_Morza_Egejskiego.html ''Rekiny Morza Egejskiego'' – forum.gazeta.pl].</ref>.

== Etymologia ==
Pochodzenie nazwy jest najczęściej wiązane z postacią [[Egeusz]]a, mitycznego króla [[Ateny|Aten]].

== Zobacz też ==
* [[kultura egejska]]
* [[Wyspy Egejskie]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Morza}}
{{Podział Morza Śródziemnego}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Części Morza Śródziemnego|Egejskie]]
[[Kategoria:Morza oblewające Europę|Egejskie]]
[[Kategoria:Geografia Grecji]]
[[Kategoria:Geografia Turcji]]
[[Kategoria:Morze Egejskie| ]]