Tekst źródłowy strony Mineralogia

[[Plik:Thin section scan crossed polarizers Siilinjärvi R636-105.90.jpg|mały|Zeskanowany obraz cienkiego przekroju rudy [[apatyt]]u z [[Siilinjärvi]] w świetle spolaryzowanym krzyżowo]]
'''Mineralogia''' – nauka zajmująca się badaniem [[minerał]]ów.

== Charakterystyka ==
Głównym zadaniem mineralogii jest poznanie budowy wewnętrznej minerału, morfologii jego kryształów, genezy, występowania, asocjacji oraz chemizmu. Naukami wywodzącymi się z mineralogii są [[petrografia]], [[petrologia]], [[gemmologia]], [[krystalografia]] i jej pochodne. Mineralogia dzieli się także na [[topomineralogia|topomineralogię]] (nauka o występowaniu minerałów), [[mineralogia genetyczna|mineralogię genetyczną]] oraz mineralogię opisową. Jest przede wszystkim nauką interdyscyplinarną, pełni istotną rolę w badaniach w zakresie chemii, fizyki, ochrony środowiska, astronomii, medycyny oraz w naukach technicznych.

Działalność badawcza mineralogii zmierza w kilku kierunkach. Jeden z nich prowadzi w stronę poznania tych składników skorupy ziemskiej, które mogą być wykorzystywane w celach praktycznych (fizyka, medycyna, technika).

Przedmiot badań zbliża mineralogię do nauk geologicznych, z którymi jest silnie związana, natomiast sposób traktowania przedmiotu badań, metody stosowane do poznania składników skorupy ziemskiej oraz sposób wnioskowania zbliża ją do dziedzin fizyki i chemii.

== Historia mineralogii ==
{{Dopracować|sekcja=|1=Zgodnie z historią edycji ta sekcja ta sekcja najprawdopodobniej nie jest oparta na źródle z bibliografii; należy dodać przypisy}}
Najstarsze zachowane wiadomości o minerałach zapisane są w papirusach staroegipskich. Starożytni Grecy jako pierwsi zaczęli tworzyć podstawy naukowego zajmowania się składnikami skorupy ziemskiej. Najdawniejszą zachowana pracą z tego okresu jest rozprawa ucznia [[Arystoteles]]a i [[Platon]]a, [[Teofrast z Eresos|Teofrasta z Ersos]] (370–287 p.n.e.) ''[[O kamieniach]]'' (Περὶ λίθων).

Myśląc o historii mineralogii – nauki o [[minerał]]ach, należy zastanowić się najpierw co można uznać za jej początek. Najważniejszymi świadectwami są pozostałości po starych kulturach, pozostałości materialne. Mamy tutaj na myśli zabytki wykonane z minerałów, lub z zespołów minerałów – czyli [[skała|skał]]. Przykładem mogą być malowidła na ścianach [[jaskinia|jaskiń]] wykonane farbami mineralnymi, narzędzia pracy, kamienne i ceramiczne naczynia, części uzbrojenia, a nawet budowle. To wszystko prowadzi do jednego wniosku – człowiek już dawno poznał wartość [[Kamień (frakcja)|kamieni]] i nauczył się je użytkować. Po tym jak nasz przykładowy człowiek myślący nauczył się posługiwać wspomnianymi kamieniami – poznał kowalność [[metale|metali rodzimych]] i zaczął sporządzać wyroby kute z „kamienia”. Przykładem mogą być zachowane do dziś staroegipskie wyroby kute ze [[złoto|złota rodzimego]] z [[Okres predynastyczny i protodynastyczny w Egipcie|okresu Ambra]] (4400–4236 p.n.e.). Najdłużej ten sposób obróbki przetrwał na [[Grenlandia|Grenlandii]], gdzie jeszcze w XIX w. odkuwano przedmioty codziennego użytku z [[żelazo|żelaza rodzimego]] wydobywanego z [[bazalt]]ów na wyspie [[Disko (wyspa)|Disko]]. Dalszym ogniwem w rozwoju kultury materialnej człowieka było poznanie sposobów wytapiania metali z [[ruda|rud]], co zapoczątkowało nieprzerwany rozwój [[hutnictwo|hutnictwa]], które wycisnęło najsilniejsze piętno na dziejach ludzkości.

Początki mineralogii, podobnie i jak wielu innych [[nauki przyrodnicze|nauk przyrodniczych]], są ściśle związane z koniecznością zaspokajania bytowych potrzeb ludzkości. Najdawniejsze zainteresowania mineralogią mają charakter czysto [[utylitaryzm|utylitarny]]. Najstarsze zachowane wiadomości o minerałach zapisane są w [[papirus|papirusach staroegipskich]]. O zakresie tych zainteresowań i o wysiłku, jaki dawni Egipcjanie wkładali w poznanie świata minerałów i skał, świadczą ich narzędzia znalezione w opuszczonych [[kopalnia|kopalniach złota rodzimego]] w [[Transwal]]u i [[Rodezja|Rodezji]]. Wskazują one, że staroegipscy poszukiwacze „żółtego metalu” docierali tam już w [[epoka brązu|epoce brązu]]. Spośród licznych ludów wykorzystujących minerały i skały – pierwsi Grecy poczęli tworzyć postawy ''naukowego ujmowania'' zagadnień dotyczących składników [[skorupa ziemska|skorupy ziemskiej]].
Wzmianki o minerałach znajdują się w pismach [[Arystoteles]]a (384–322 p.n.e.). pt. „O kamieniach”, w której zawarty jest opis dość znacznej – jak na owe czasy – liczby minerałów. Znacznie więcej wiadomości o minerałach zawartych jest w późniejszych pismach [[Dioscorides]]a (ok. 50 p.n.e.), oraz w dziełach [[Strabon]]a i [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]], a zwłaszcza w rozprawie Pliniusza Starszego pt. „Historia naturalis” (77 n.e.). Z naukowego punktu widzenia jego rozprawa wykazuje niższy poziom, niż dawniejsze prace greckie – jednak to [[Pliniusz Młodszy]] dał początek nowej nauce, [[wulkanologia|wulkanologii]], opisując sławny wybuch [[Wezuwiusz]]a w 79 r. n.e. Warto też zwrócić uwagę, że to Rzymianie doprowadzili do rozkwitu poszukiwanie, eksploatację i przeróbkę wielu surowców mineralnych. Zainteresowania ich jednak miały charakter niemal wyłącznie praktyczny. Po wyżej wspomnianym rozwoju nauki o minerałach, który trwał kilka wieków – nastąpił okres zastoju, a nawet zapomnienia o dawnych osiągnięciach tej gałęzi wiedzy.

Dopiero na początku XI w. pojawiają się rozprawy [[Arabia|arabskiego]] lekarza [[Awicenna|Ibn Sina]] (980–1037), zwanego w Europie Awicenną. Opracował on nie tylko oryginalną [[systematyka|systematykę minerałów]], ale zwrócił również uwagę na ich warunki powstawania. Z tego okresu pochodzi również rozprawa uczonego [[astronomia|astronoma]] [[Biruni|Albiruni]] z [[Chorezmia|Chorezmii]] (dziś [[Uzbekistan]]), który pierwszy zamieścił w opisach minerałów dane dotyczące ważniejszych [[Stałe fizyczne|stałych fizycznych]]. Tak więc w dziejach mineralogii silnie zaznaczył się bujny, choć krótkotrwały rozwój [[Arabowie|kultury arabskiej]]. Ważnych wydarzeniem w rozwoju mineralogii w Europie jest rozprawa [[Albert Wielki|Alberta Wielkiego]] pt. „De mineralibus”, napisana w II poł. XIII w.
Silny wpływ na rozwój mineralogii wywarł [[Georgius Agricola|Georg Bauer]] (1494–1555) znany pod nazwiskiem [[Georgius Agricola|Agricola]], który zebrał materiały rozproszone w dawniejszych pismach, uzupełnił je wiadomościami uzyskanymi od górników saskich i czeskich, a po dopełnieniu własnymi spostrzeżeniami ujął w kilku rozprawach. Wyjątkowe stanowisko w rozwoju nauki o minerałach zajmuje jego rozprawa z 1546 r. pt. „De natura fossilium”, gdyż od niej datuje się początek mineralogii jako nauki doświadczalnej. Ważną rolę odegrała też w podobnym czasie ogłoszona rozprawa Biringucciego, uwzględniająca doświadczenia górników alpejskich, apenińskich, sycylijskich i sadryńskich.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|mineralogia}}
* [[kosmomineralogia]]

== Bibliografia ==
* [[Andrzej Bolewski|Bolewski A.]], [[Andrzej Manecki (mineralog)|Manecki A.]], ''Mineralogia szczegółowa'', Wyd. Polskiej Agencji Ekologicznej, Warszawa, 1993, {{ISBN|83-85636-03-X}}.

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.farlang.com/gemstones/agricola_textbook_of_mineralogy/page_001 Georg Agricola: „De Natura Fossilium”/Textbook of Mineralogy] {{lang|en}}

{{Nauki o Ziemi}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Mineralogia| ]]