Tekst źródłowy strony Karol Świerczewski

{{Żołnierz infobox
 |imię i nazwisko     = Karol Świerczewski
 |imię i nazwisko org = {{k|ru|Кароль Сверчевский}}
 |pseudonim           = Walter
 |rodzaj wojsk        = lądowe
 |zwycięstwa          = 
 |grafika             = Karol Świerczewski.jpg
 |opis grafiki        = gen. broni Karol Świerczewski (1946)
 |stopień grafika     = Naramiennik General Broni.svg
 |stopień             = [[generał broni]] (Polska)
 |data urodzenia      = 10 lutego 1897
 |miejsce urodzenia   = [[Warszawa]], [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]]
 |data śmierci        = 28 marca 1947
 |miejsce śmierci     = [[Jabłonki]], [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polska]]
 |lata służby         = 1916–1947
 |siły zbrojne        = [[Plik:Coat of Arms of Russian Empire.svg|20px]] [[Armia Imperium Rosyjskiego]]<br>[[Plik:Red star.svg|20px]] [[Armia Czerwona]]<br>[[Plik:Emblem of the International Brigades.svg|20px]] [[Brygady Międzynarodowe]]<br>[[Plik:Orzeł LWP.jpg|20px]] [[Ludowe Wojsko Polskie]]
 |formacja            = 
 |jednostki           = 35 Dywizja Międzynarodowa<br>248 Dywizja Strzelców<br>[[1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR|1 Korpus PSZ w ZSRR]]<br>[[1 Armia Polska w ZSRR]]<br>[[3 Armia Wojska Polskiego]]<br>[[2 Armia Wojska Polskiego]]<br>[[Poznański Okręg Wojskowy|Okręg Wojskowy Nr III]]<br>[[Ministerstwo Obrony Narodowej]]
 |stanowiska          = dowódca dywizji piechoty<br>zastępca dowódcy korpusu<br>zastępca dowódcy armii<br>dowódca armii<br>Główny Inspektor Osadnictwa Wojskowego<br>dowódca okręgu wojskowego<br>wiceminister obrony narodowej
 |wojny i bitwy       = [[I wojna światowa]],<br>[[wojna domowa w Rosji]],<br>[[wojna polsko-bolszewicka]],<br>[[hiszpańska wojna domowa|wojna domowa w Hiszpanii]],<br>[[II wojna światowa]],<br>[[Partyzanckie walki polsko-ukraińskie|walki z UPA]]&nbsp;†
 |późniejsza praca    = 
 |odznaczenia         = {{order|OBPL|1}} {{order|VM|KW}} {{order|OKG|1}} {{order|VM|KKM}} {{order|OKG|2}} {{order|KZ|Z}} {{order|ŚKP}} {{order|MWWiN}} {{order|MZW}} {{order|MZONB}} {{order|MZiW}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|OCzSz}} {{order|OCzSz}} {{order|OCzSz}} {{order|SU-OSU|1}} {{order|SU-MWW}} {{order|SU-MZB}} {{order|SU-MZNWWO}} {{order|SU-M20RKKA}} {{order|JUG-OZO}} {{order|YU-OPG|1}} {{order|COWW|ZG}}<br>{{order|PL-OG}} {{order|PL-OK}}
 |commons             = Category:Karol Świerczewski
 |wikiźródła          = 
 |wikicytaty          = Karol Świerczewski
}}
'''Karol Wacław Świerczewski''' {{Wymowa|LL-Q809 (pol)-Cyku new-Karol Świerczewski.wav}}, [[pseudonim|ps.]] „Walter”, [[Język rosyjski|ros.]] Кароль Сверчевский (ur. [[10 lutego]]{{r|Leszek Grot w Karcie żołnierskiej|szukajwarchiwach-}} [[1897]] w [[Warszawa|Warszawie]]{{r|Michał Duda2009}}, zm. [[28 marca]] [[1947]] pod [[Jabłonki|Jabłonkami]]) – [[generał pułkownik]] [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] i [[generał broni]] [[Ludowe Wojsko Polskie|ludowego Wojska Polskiego]], [[kandydat nauk]] [[Nauki wojskowe|wojskowych]], działacz [[komunizm|komunistyczny]], członek prezydium tajnego [[Centralne Biuro Komunistów Polski|Centralnego Biura Komunistów Polski]] przy KC [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|WKP(b)]] od stycznia do sierpnia 1944 roku{{r|Czesław Grzelak Henryk Stańczyk}} i Komitetu Centralnego [[Polska Partia Robotnicza|Polskiej Partii Robotniczej]], wiceminister [[Ministerstwo Obrony Narodowej|obrony narodowej]], poseł do [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] i na [[Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy 1947]]. [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Budowniczy Polski Ludowej]].

== Życiorys ==
Urodził się przy [[Ulica Kacza w Warszawie|ulicy Kaczej 6]]{{odn|Zbiory|1971|s=1, 2}} w Warszawie na [[Wola (Warszawa)|Woli]] w rodzinie [[robotnik|robotniczej]]. Ojciec – Karol, był [[giser]]em w fabryce Gwiździńskiego w [[Warszawa|Warszawie]], matka – Antonina z domu Jędrzejewska była robotnicą w fabryce platerów „Bracia Henneberg” w Warszawie{{r|Ważniejsze daty z życia Karola Świerczewskiego}}. Był trzecim dzieckiem swoich rodziców i najstarszym z trzech synów; jego rodzeństwem byli Henryka, Leontyna, Lucyna, Zofia, Maksym, Tadeusz{{odn|Zbiory|1971|s=1}}.

Uczęszczał do [[szkoła powszechna|szkoły powszechnej]], w której skończył dwie klasy. Wraz z ojcem podjął naukę tokarstwa metali, a po jego śmierci w 1912 pracował w warszawskich zakładach [[Gerlach (przedsiębiorstwo)|Gerlacha]]{{odn|Zbiory|1971|s=1}}{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}} jako pomocnik [[tokarka|tokarza]] i tokarz metalowiec. Do 1915 kształcił się w szkole wieczorowej przy ul. Składowej, prowadzonej przez Muzeum Rzemiosła i Sztuki Stosowanej{{odn|Zbiory|1971|s=1}}. Po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w sierpniu 1915 podczas [[Bieżeństwo|masowej ewakuacji]] w głąb [[Imperium Rosyjskie|Rosji]], został przesiedlony początkowo do [[Kazań|Kazania]], następnie do [[Moskwa|Moskwy]].

Według przyjętego w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] życiorysu był członkiem [[Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy|SDKPiL]]. Od stycznia 1916 pracował w moskiewskiej fabryce „Prowodnik” jako tokarz i metalowiec. W 1916 został powołany do [[Armia Imperium Rosyjskiego|armii rosyjskiej]] i wysłany na front. W 1917 wrócił z frontu do Moskwy i po wybuchu [[rewolucja październikowa|rewolucji październikowej]] wziął udział w walkach po stronie [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|bolszewików]], wstępując do 1 Moskiewskiego Oddziału Gwardii Czerwonej. Później wstąpił do [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] i walczył przeciwko oddziałom antybolszewickim w rejonie Moskwy.

=== Rosja Radziecka i Związek Radziecki ===
W 1918 walczył przeciw [[Biali (Rosja)|Białym]], m.in. oddziałom [[ataman]]a [[Aleksiej Kaledin|Aleksieja Kaledina]] na Froncie Południowym. W pierwszą rocznicę rewolucji październikowej wstąpił do [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|RKP(b)]], zostając [[politruk|komisarzem politycznym]] Armii Czerwonej. W listopadzie 1918 brał udział w tłumieniu antybolszewickiego powstania na [[Ukraina|Ukrainie]]{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}}, dowodzonego przez gen. [[Pawło Skoropadski|Pawła Skoropadskiego]]. W 1919 został dowódcą kompanii w 123 pułku strzelców Armii Czerwonej, którą dowodził podczas walk nad rzeką [[Doniec]]. Walczył przeciwko wojskom [[Piotr Krasnow|Piotra Krasnowa]] i [[Anton Denikin|Antona Denikina]]. Za zasługi w tych walkach został mianowany dowódcą [[batalion]]u, a 12 maja 1920 odznaczony [[Order Czerwonego Sztandaru|Orderem Czerwonego Sztandaru]]{{odn|Zbiory|1971|s=23}}.

Podczas wojny [[wojna polsko-bolszewicka|polsko-bolszewickiej]] został, na własną prośbę, skierowany na Front Zachodni i walczył (wraz z armią [[Michaił Tuchaczewski|Michaiła Tuchaczewskiego]]), jako dowódca 5 batalionu w 510 pułku strzelców ([[57 Dywizja Strzelców]]), przeciw oddziałom [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego II RP]]{{u|uwaga1}}. W czasie tych walk, 22 lipca 1920, został dwukrotnie ranny w bitwie pod Chobnoje{{odn|Zbiory|1971|s=23}}. Od lipca do października 1920 przebywał na leczeniu szpitalnym. W październiku został dowódcą batalionu w 49 zapasowym pułku strzelców w [[Archangielsk]]u, a w lutym 1921 dowódcą batalionu w szkole [[Polskie Połączone Kursy Czerwonych Dowódców Armii Czerwonej|im. Czerwonych Komunardów]] w Moskwie.

W 1921 skierowano go na kurs do Wyższej Szkoły Piechoty, następnie został mianowany z ramienia WKP(b) [[politruk|komisarzem politycznym]]{{u|uwaga2}}, na Kursie Czerwonych Komunardów. W [[Gubernia tambowska|guberni tambowskiej]] tłumił [[Powstanie tambowskie|powstanie chłopskie]] pod dowództwem [[Aleksandr Antonow|Aleksandra Antonowa]], potem został skierowany do Wyższej Szkoły Piechoty Dowódców Pułków, którą ukończył w 1924. Po jej ukończeniu skierowano go na studia do [[Akademia Wojskowa im. Michaiła Frunzego|Akademii Wojskowej im. Frunzego]], którą ukończył w 1927. W 1928 został oficerem [[Sowieci|radzieckiego]] wywiadu wojskowego [[Główny Zarząd Wywiadowczy|Razwiedupru]], w którym pozostał do śmierci{{r|Długie ramię Moskwy Wywiad-s63}}. Po ukończeniu Akademii Frunzego objął funkcję szefa sztabu pułku kawalerii, a w 1929 mianowano go szefem IV Zarządu Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Funkcję tę pełnił do 1931, następnie był w dyspozycji Sztabu Generalnego do czasu wyjazdu do Hiszpanii w 1936. W tym okresie był komendantem szkoły Wojskowo-Politycznej i członkiem Sekcji Polskiej [[Międzynarodówka Komunistyczna|Międzynarodówki Komunistycznej]], w której szkolono polskich komunistów (szkolił m.in. z elementów wojskowości [[Władysław Gomułka|Władysława Gomułkę]]{{r|Władysław Gomułka Pamiętniki}}).

=== Hiszpania ===
W latach 1931–1933 i może również później, do roku 1936, Świerczewski był zaangażowany w szkolenia wojskowo-sabotażowe, prowadzone w Moskwie przez Komintern dla członków Komunistycznej Partii Hiszpanii. Jego dokładna rola jest nieznana, wiadomo jednak, że pisał dla Komisji Wykonawczej Kominternu szczegółowe raporty, sugerując m.in. różne środki dla podniesienia jakości szkoleń (m.in. wykorzystanie książki [[Stefan Rowecki|Stefana Roweckiego]] o walkach ulicznych). Już wtedy używał pseudonimu ''Walter''<ref>Gustavo Martín Asensio, ''‘Mobilizing all our forces’: Comintern Operations in Spain 1923-1936'', [w:] ''Aportes'' 109 (2022), pp. 52-54.</ref>.

W latach 1936–1938 brał udział w [[Hiszpańska wojna domowa|wojnie domowej w Hiszpanii]] po stronie republikańskiej przeciwko rebelii gen. [[Francisco Franco]], pod pseudonimem ''generał Walter''. Dowodził tam kolejno: [[Brygada im. Marsylianki|XIV Brygadą Międzynarodową im. Marsylianki]], Dywizją A i 35 Dywizją Międzynarodową. Nie objął jednak bezpośredniego dowództwa nad oddziałem, w którego skład wchodzili ochotnicy z Polski, tzw. [[Batalion im. Jarosława Dąbrowskiego|Dąbrowszczaków]]{{u|uwaga3}}. W czasie walk w Hiszpanii brał udział w bitwach na Froncie Południowym, m.in. pod [[Montoro]], Lopero i Percuną nieopodal [[Kordoba|Kordoby]]. W 1937 objął dowództwo nad tzw. Dywizją A (w jej składzie znajdowały się Brygada V i XIX), która walczyła w rejonie [[Madryt]]u. Następnie objął dowództwo 35 Dywizji Międzynarodowej w V Korpusie komunistycznej Hiszpańskiej Armii Ludowej. Wyróżnił się w ofensywie [[Saragossa|saragoskiej]] i podczas odwrotu na froncie [[Aragonia|aragońskim]]. Oprócz walk z oddziałami frankistowskimi, przeprowadzał [[czystka|czystki]]{{r|Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku}} w szeregach ochotników międzynarodowych oraz pośród jeńców wojennych{{r|Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku}}.

Przyjaźnił się z pisarzem [[Ernest Hemingway|Ernestem Hemingwayem]], który w swojej książce ''[[Komu bije dzwon]]'' uwiecznił go w postaci generała Golza{{r|Zagrabiona pamięć Wojna w-s135-136}}. Sam Świerczewski został później autorem prac zebranych w książce ''W bojach o wolność Hiszpanii''.

W czerwcu 1938 otrzymał rozkaz powrotu do ZSRR, gdzie został oddany do dyspozycji Głównego Zarządu Kadr [[Ludowy Komisariat Obrony ZSRR|Ludowego Komisariatu Obrony]]. Następnie został odznaczony [[Order Czerwonego Sztandaru|Orderem Czerwonego Sztandaru]] oraz [[Order Lenina|Orderem Lenina]]. W 1940 ukończył pracę pt. ''Operacja saragoska'', w celu uzyskania tytułu kandydata nauk wojskowych{{odn|Zbiory|1971|s=115}}, o działaniach Brygad Międzynarodowych na froncie [[Saragossa|saragoskim]], za co otrzymał tzw. [[Nagroda Stalinowska|nagrodę stalinowską]]. W ramach fali „[[Wielki terror (ZSRR)|wielkiej czystki]]” został aresztowany wraz z bratem Maksymem{{fakt|data=2017-07}}. Uwolniony w 1940 powrócił do służby na stanowisko starszego wykładowcy katedry służby sztabów w Akademii Wojskowej im. Frunzego, które zajmował do 1941. W międzyczasie w 1940 został mianowany [[generał|generałem majorem]] Armii Czerwonej. W okresie od stycznia do czerwca 1941 był komendantem kursu Grup Specjalnych w [[Akademia Wojskowa im. Michaiła Frunzego|Akademii im. Frunzego]].

=== Wojna z Niemcami ===
[[Plik:Swierczewski Spychalski Zymierski.jpg|mały|upright|Od prawej ku lewej: Karol Świerczewski, [[Marian Spychalski]], [[Michał Rola-Żymierski]] nad [[Nysa Łużycka|Nysą]] w 1945 r.]]
Po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]] 22 czerwca 1941 został dowódcą 248 Dywizji Strzelców na Froncie Zachodnim. W listopadzie 1941 nad [[Wiaźma (rzeka)|Wiaźmą]], na skutek popełnionych błędów, dowodzona przez niego dywizja została rozbita podczas [[wycofanie (wojsko)|odwrotu]] w [[Bitwa pod Moskwą|bitwie pod Moskwą]]. Z 10 tysięcy żołnierzy podlegających Świerczewskiemu przy życiu pozostało zaledwie pięciu{{r|Towarzysze Niejasnego}}. Dowództwo, widząc rażącą niekompetencję i pogłębiający się [[alkoholizm]] Świerczewskiego, na dwa lata przesunęło go do szkolenia rezerw. Decyzję tę podjął [[marszałek (stopień wojskowy)|marszałek]] [[Gieorgij Żukow]], nie chcąc drażnić [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], który wcześniej zalecał przydzielenie Świerczewskiego do służby na froncie w [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]{{r|Towarzysze Niejasnego}}. Fakt, iż Świerczewski większość rozkazów wydawał w stanie upojenia alkoholowego, co miało tragiczne konsekwencje dla żołnierzy, opisywał także [[Zygmunt Berling]] w swojej książce ''Wspomnienia'' wydanej w 1990. Błędy dowódcze spowodowały, iż w 1942 Świerczewski został skierowany na tyły frontu, gdzie został dowódcą 43 Zapasowej Brygady Strzeleckiej w Syberyjskim Okręgu Wojskowym. Następnie, w okresie od lutego 1942 do czerwca 1943, był komendantem Kijowskiej Szkoły Oficerskiej.

=== Generał Ludowego Wojska Polskiego ===
[[Plik:Sejm Ustawodawczy 1947.jpg|thumb|Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego w 1947, w pierwszym rzędzie od prawej [[Stanisław Popławski]], [[Piotr Jaroszewicz]] i [[Bolesław Bierut]], w drugim rzędzie Karol Świerczewski]]
[[Plik:Karol Świerczewski 'Walter'.jpg|mały|upright|Karol Świerczewski podczas ostatniej inspekcji w OW Kraków{{odn|Zbiory|1971|s=351}}]]
[[Plik:Lodz, ul. Kilinskiego 82-Tuwima 21 (2).jpg|mały|200px|Kamienica przy [[Ulica Jana Kilińskiego w Łodzi|ul. Jana Kilińskiego]] 82 w Łodzi – ostatnie miejsce zamieszkania K. Świerczewskiego]]
W sierpniu 1943 [[Józef Stalin|Stalin]] skierował „Waltera” do organizowanych pod swym patronatem [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943–1944)|Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR]]. 18 sierpnia 1943 przybył do obozu w [[Sielce (Rosja)|Sielcach]] nad Oką jako zastępca dowódcy [[1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR|1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR]]. W styczniu 1944 został członkiem tajnego [[Centralne Biuro Komunistów Polski|Centralnego Biura Komunistów Polski]] przy [[Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego|Komitecie Centralnym WKP (b)]].

W marcu 1944 awansował do stopnia [[Generał|generała dywizji]] WP i został mianowany zastępcą dowódcy [[1 Armia Polska w ZSRR|1 Armii Polskiej w ZSRR]] do spraw liniowych. Jego alkoholizm oraz lekceważenie życia i zdrowia podległych mu żołnierzy wywoływało liczne konflikty z gen. Zygmuntem Berlingiem, dowódcą 1 Armii WP. Częściowo z tego też względu odsunięty od dowodzenia, w okresie od sierpnia do września 1944 organizował [[2 Armia Wojska Polskiego|2 Armię WP]], a następnie [[3 Armia Wojska Polskiego|3 Armię WP]]. Wiele kontrowersji budzi jego rola w sądach wojskowych przy 2 Armii WP w [[Lublin]]ie, w [[Kąkolewnica|Kąkolewnicy]], w [[Baran (uroczysko)|Uroczysku Baran]] wydających wyroki na byłych żołnierzy [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]]{{fakt|data=2015-11}}. Niektórzy autorzy informacje o chorobie alkoholowej Świerczewskiego, uznają za przesadzone i wynikające z osobistych uprzedzeń lub walki o władzę w strukturach wojskowych<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kania |imię = Leszek |tytuł = Budziszyn 1945. Ostatnia kontrofensywa Wehrmachtu: fakty i mity |wydawca = Wydawnictwo Pomost |miejsce = Poznań |rok = 2023 |strony = 36 |isbn = 978-83-89789-60-0}}</ref>.

W grudniu 1944 został dowódcą 2 Armii WP podczas [[Operacja łużycka|operacji łużyckiej]]{{u|Zob m.in. bitwa pod Budziszynem}}. Na jej czele brał udział w działaniach bojowych w forsowaniu Nysy Łużyckiej, na terenie [[Łużyce|Łużyc]] i [[Czechy|Czech]] w kwietniu i maju 1945, gdzie ponownie wykazał niekompetencję w dowodzeniu. Operacja łużycka 2 Armii WP spowodowała olbrzymie{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}} straty wśród żołnierzy. Przyczyną niepowodzenia były błędy Świerczewskiego w dowodzeniu, spowodowane częściowo problemem alkoholowym generała{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}}. Polscy [[historia wojskowości|historycy wojskowości]], C. Grzelak, H. Stańczyk i S. Zwoliński, w swojej monografii z 1993 (''Bez możliwości wyboru: Wojsko Polskie na Froncie Wschodnim 1943–1945''), wypowiadają się o stylu dowodzenia Świerczewskiego i jego sztabu bardzo krytycznie: ''Winę za niepowodzenia i doznane straty ponosi dowództwo armii, a po części także dowództwa związków taktycznych i samodzielnych oddziałów. Nie potrafiły bowiem w trudnych momentach walki zachować prężności dowodzenia, a często podejmowały decyzje sprzeczne z podstawowymi zasadami walki. (...) Największa odpowiedzialność spada jednak bezpośrednio na dowódcę armii, który (...) dopuścił do samorzutnego rozerwania jej sił, a w obliczu rysującego się niebezpieczeństwa nie potrafił ich w porę skoncentrować w najważniejszym miejscu.'' Mimo iż dopuścił się błędów dowódczych i przyczynił się do klęski podległych mu oddziałów, decyzją KRN z 11 maja 1945 Świerczewski został mianowany generałem broni z dniem 3 maja 1945{{odn|Zbiory|1971|s=140, 263}}{{r|Uchwała Prezydium Krajowej-s1}}.

Od 3 czerwca do 26 września 1945 pełnił stanowisko generalnego inspektora osadnictwa wojskowego{{odn|Zbiory|1971|s=272}}. We wrześniu 1945 został mianowany przez marszałka [[Michał Rola-Żymierski|Michała Żymierskiego]] dowódcą „Armii Polskiej na Zachodzie” z zadaniem wyjazdu do [[Londyn]]u, objęcia dowództwa nad [[Polskie Siły Zbrojne|Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie]] i zorganizowania ich powrotu do Polski. Wobec sprzeciwu rządu brytyjskiego, a przede wszystkim ówczesnego ministra spraw zagranicznych [[Ernest Bevin|Ernesta Bevina]], „Dowództwo Armii Polskiej na Zachodzie” zostało zlikwidowane, a 15 października 1945 do Londynu została skierowana Polska Misja Wojskowa na czele z generałem brygady [[Izydor Modelski|Izydorem Modelskim]]{{r|Polski czyn zbrojny w II|Józef Kuropieska Z powrotem|Długie ramię Moskwy Wywiad-s119-120}}.

27 września 1945 został dowódcą [[Poznański Okręg Wojskowy|Okręgu Wojskowego Nr III]] w Poznaniu. W dniu 14 lutego 1946 został mianowany II wiceministrem [[Ministerstwo Obrony Narodowej|Obrony Narodowej]]. W tym czasie mieszkał w [[Łódź|Łodzi]], w luksusowej modernistycznej kamienicy przy ul. J. Kilińskiego 82{{r|Książka telefoniczna Łodzi}}.

Od września 1944 był członkiem KC [[Polska Partia Robotnicza|PPR]]{{odn|Zbiory|1971|s=139}}. Był delegatem powiatowej miejskiej organizacji partyjnej na pierwszy zjazd PPR w grudniu 1945{{odn|Zbiory|1971|s=294}}. W latach 1944–1947 był posłem do [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]]. 19 stycznia 1947, w wyniku sfałszowanych przez komunistów [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku|wyborów parlamentarnych]], został [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|posłem]] na [[Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] z okręgu nr 34 [[Gniezno]]{{r|cytuj stronę url http bs}}{{odn|Zbiory|1971|s=272}}. 4 lutego 1947 został powołany na członka sejmowej komisji wojskowej z ramienia PPR{{odn|Zbiory|1971|s=272, 345}}. W czasie pełnienia tych funkcji realizował ściśle [[stalinizm|stalinowskie]] wytyczne{{r|Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku}} polityczne, m.in. odmawiając [[ułaskawienie|prawa łaski]] żołnierzom AK skazanym na śmierć{{r|Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku}}.

=== Śmierć ===
[[Plik:Bieszczady68-04-Jablonki.jpg|mały|Panorama [[Jabłonki|Jabłonek]], miejsce potyczki (1968)]]
[[Plik:Jabłonki kamień upamiętniający miejsce śmierci gen. Karola Świerczewskiego.JPG|mały|Jabłonki – kamień upamiętniający miejsce śmierci gen. Karola Świerczewskiego]]
[[Plik:Karol Świerczewski grób.JPG|mały|Grób Karola Świerczewskiego na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach]] w Warszawie]]
23 marca 1947 przybył samolotem z Warszawy do Krakowa i od tego czasu odbywał inspekcję garnizonów wojskowych w województwach [[Województwo krakowskie (1945–1975)|krakowskim]] oraz [[Województwo rzeszowskie (1945–1975)|rzeszowskim]]{{r|Jak poległ ś p gen Świerczewski-s3|Ś p gen broni Karol Świerczewski-s1|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=171–172}} ([[Rzeszów]], [[Jarosław (województwo podkarpackie)|Jarosław]], [[Przemyśl]], [[Sanok]], [[Baligród]]). 27 marca przyleciał samolotem do [[Krosno|Krosna]], skąd wybrał się do Sanoka celem dokonania inspekcji stacjonującego w tym mieście sztabu [[8 Drezdeńska Dywizja Piechoty|8 Dywizji Piechoty]]{{r|N1982}}. Tego samego dnia 27 marca około godz. 16 wraz z wyższymi oficerami przyjechał do Sanoka dwoma samochodami, podróżując [[Opel|oplem]]. Przed siedzibą sztabu 8 Dywizji Piechoty, mieszczącą się w obecnej [[Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku|kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 8]], przywitali go ówczesny burmistrz [[Michał Hipner]], wiceburmistrz [[Józef Bubella]], działacz PPS [[Roman Baczyński (1885–1961)|Roman Baczyński]], dyrektor [[Muzeum Historyczne w Sanoku|Muzeum Ziemi Sanockiej]] [[Stefan Stefański (muzealnik)|Stefan Stefański]], komendant powiatowy MO [[Kazimierz Rzeszutko]], oraz [[Filip Schneider]] dyrektor [[Autosan|Sanockiej Fabryki Wagonów „Sanowag”]] (według różnych relacji generał odwiedził tego dnia tę fabrykę lub zamierzał uczynić to nazajutrz){{r|pbc.rzeszow-8466}}. Następnie w sztabie 8 Dywizji Piechoty odbył naradę, w której uczestniczyli dowódca Okręgu Wojskowego V Kraków, gen. [[Mikołaj Prus-Więckowski]], dowódca 8 Dywizji Piechoty płk [[Józef Bielecki]] i szef sztabu 8 Dywizji Piechoty płk [[Kazimierz Ilnicki]]{{r|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=172}}.

Ostatnią noc 27/28 marca 1947 generał spędził w ww. budynku w Sanoku{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=174}}{{r|Marta Tychmanowicz2012|mdTresc-cmPokaz-297}}. Nazajutrz, w piątek 28 marca 1947 Świerczewski wczesnym rankiem przybył do [[Lesko|Leska]], gdzie w towarzystwie gen. Prus-Więckowskiego i płk. Bieleckiego{{r|TwojeBiesz}} odbył inspekcję [[34 Budziszyński Pułk Piechoty|34 Pułku Piechoty]], którego dowódcą był ppłk [[Jan Gerhard]]{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=174}}. Stamtąd wyruszyli do [[Baligród|Baligrodu]], gdzie stacjonował jeden z batalionów pułku (towarzyszyli im ppłk Jan Gerhard i kpt. [[Aleksander Cesarski]]){{r|TwojeBiesz|GWzamiast}}. Na miejscu Świerczewski ok. godz. 7.30 odwiedził cmentarz wojenny, odebrał raport dowódcy batalionu kpt. Henryka Karczewskiego, rozmawiał z żołnierzami oraz mieszkańcami i wójtem Trześniowskim{{r|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=175–176}}.

Według relacji Jana Gerharda generał dowiadując się, iż Baligród nie jest ostatnim wysuniętym na południe garnizonem, po zakończeniu inspekcji i w czasie planowanego powrotu do Leska, ok. godz. 9 nieoczekiwanie zdecydował się jeszcze na kontrolę posterunku 37 Komendy i 4 Konnej Grupy Manewrowej [[Wojska Ochrony Pogranicza|Wojsk Ochrony Pogranicza]] w [[Cisna|Cisnej]]{{r|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=176}}. W tym czasie w południowo-wschodniej Polsce trwały walki z oddziałami [[Ukraińska Powstańcza Armia|Ukraińskiej Powstańczej Armii]]{{r|N1982}}. Pomimo odradzania tego wyjazdu przez kpt. Karczewskiego, kolumna wojskowa wyruszyła zgodnie z zarządzeniem generała{{r|N1982}}. Tuż za Baligrodem awarii uległ jadący jako pierwszy w kolumnie samochód [[Dodge]]{{r|N1982}}. Po przebyciu 6&nbsp;km, ok. godz. 10 kolumna wpadła w zasadzkę członków [[sotnia|sotni]] [[Stepan Stebelski|„Chrina”]] i „Stacha” UPA (na krótko wcześniej schodzącej ze szczytu [[Chryszczata|Chryszczatej]]), które miały mieć ok. sześciokrotną przewagę liczebną nad grupą inspekcyjną{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=176–180}}. Początkowo generał rozkazał kierowcy przyspieszyć, a po przejechaniu mostku na strumieniu polecił zatrzymać się i zająć pozycje przy szosie{{r|N1982}}. Podczas potyczki pod [[Jabłonki|Jabłonkami]] gen. Świerczewski został trzykrotnie trafiony, w wyniku czego poniósł śmierć ok. godz. 11{{r|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=181}}. Prócz niego zginęli ppor. [[Józef Krysiński]]{{r|GWzamiast}} oraz kierowca generała, kpr. [[Stefan Strzelczyk]]{{r|GWzamiast|N1982}}{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=180}}. Rannych w zdarzeniu zostało kilku innych żołnierzy{{r|Pogrzeb żołnierzy poległych-s2|Monitor Polski 1947 81 543}}. Przebywali oni w [[Budynek szpitalny przy ul. Stanisława Konarskiego w Sanoku|szpitalu w Sanoku]] (zarówno ww. polegli, jak i kilku rannych zostali odznaczeni){{r|calapol}}.

Zwłoki Świerczewskiego zostały przewiezione przez Baligród (tam dokonano oględzin lekarskich jego ciała{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=184}}), Lesko, następnie na platformie samochodu ciężarowego [[ZiŁ|ZiS]] wczesnym rankiem 29 marca do Sanoka{{r|N1982}}, gdzie odbyły się pierwsze uroczystości żałobne{{r|Witold Szymczyk1969-s4}}, następnie do [[Krosno|Krosna]]{{r|Dziękujemy-s5}}, [[Rzeszów|Rzeszowa]]{{r|N1982}}, na lotnisko [[Port lotniczy Rzeszów-Jasionka|Jasionka]], skąd przetransportowano je samolotem transportowym typu [[Douglas DC-3|DC-3 Dakota]] do Warszawy{{r|Odkrywca}}. Pomimo wielokrotnie deklarowanego [[ateizm]]u, zorganizowano mu [[katolicyzm|katolicki]] pogrzeb. Przy trumnie wystawionej w Centralnym Domu Żołnierza [[egzekwie]] odprawiał [[Generalny Dziekanat Wojska Polskiego|Dziekan Generalny Wojska Polskiego]] ks. płk [[Stanisław Warchałowski (duchowny)|Stanisław Warchałowski]]{{r|Krystyna Kersten Narodziny|Rafał Dmowski2006-s380|Śmierć generała}}.

Został pochowany 1 kwietnia 1947 w Alei Zasłużonych na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarzu Wojskowym na Powązkach]] (kwatera A27-AZ-2){{r|wyszukcment}} z udziałem władz partyjnych, państwowych i kościelnych. W dniach od 31 marca do 2 kwietnia 1947 obowiązywała trzydniowa żałoba w Wojsku Polskim{{odn|Bieszczady w ogniu|1987|s=185}}. W pierwszą rocznicę śmierci na cmentarzu Wojskowym ustawiono pomnik nagrobny{{odn|Zbiory|1971|s=382}}. Ma on postać sarkofagu z piaskowca umieszczonego na cokole{{r|Malczewski54}}. Jego autorem był [[Jan Ślusarczyk]]{{r|Malczewski54}}.

=== Śledztwo ===
Władze państwowe powołały dwie komisje celem wyjaśnienia sprawy. Pierwszą w Sztabie Generalnym reprezentował płk Kossowski. Druga komisja prowadziła dochodzenie z ramienia [[Organy bezpieczeństwa publicznego (1944–1956)|Urzędu Bezpieczeństwa]] pod nadzorem [[Anatol Fejgin|Anatola Fejgina]], [[Józef Różański|Józefa Różańskiego]] i [[Główny Zarząd Informacji|Głównego Zarządu Informacji]]. Sztabowa komisja wojskowa wytknęła w raporcie niewystarczającą i nieprzeszkoloną ochronę, nieprzygotowanie na wypadek zasadzki, prowadzenie komunikacji telefonicznej w niewłaściwy sposób umożliwiający ujawnienie tajemnicy wojskowej oraz ustaliła dokonanie napadu przez oddział UPA{{r|TwojeBiesz}}. Raport sporządzony przez śledczych z UB ocenił ochronę transportu za wystarczającą, natomiast wskazał brak rozeznania generała odnośnie stanu bezpieczeństwa w rejonie inspekcji. Jednocześnie wskazano, że Karol Świerczewski poległ w zasadzce zorganizowanej przez oddział UPA, sotnię „Bira”. Wywnioskowano to z faktu, że 1 kwietnia 1947 ta jednostka napadła na polskich WOP-istów z Cisnej i na tej podstawie uznano, że jest odpowiedzialna także za zamach na generała cztery dni wcześniej{{r|TwojeBiesz}}. Później jednak twierdzono, że dokonała tego sotnia [[Stepan Stebelski|„Chrina”]], która oczekując na dostawę zaopatrzenia, natrafiła na inspekcję wojskową dowodzoną przez samego generała.

Sprawa wyjaśnienia śmierci generała została wznowiona na przełomie 1970/1971. Miała być wówczas powołana kolejna komisja pod przewodnictwem [[Marian Naszkowski|Mariana Naszkowskiego]] (jednym z członków był [[Jan Gerhard]]){{r|TwojeBiesz}}. Wynik jej prac nie doczekał się publikacji w związku z kradzieżą raportu oraz niewyjaśnioną śmiercią Jana Gerharda{{r|TwojeBiesz|GMPolitykaG}}.

=== Kwestie sporne ===
Okoliczności śmierci Świerczewskiego wzbudzały i nadal wzbudzają sporo emocji i są powodem licznych dywagacji. Sprzeczne były zeznania naocznych wojskowych świadków opisujące zdarzenie (m.in. kwestie dotyczące chwili śmierci Świerczewskiego oraz długości trwania potyczki){{r|TwojeBiesz}}. Inna sprzeczność dotyczy tożsamości oddziału UPA, który miał dokonać napadu, jako że według zeznań świadków schwytanych przez wojsko okazało się jednak, że były to czoty z sotni „Chrina” i „Stacha”. Potwierdził to historyk [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]] w swojej publikacji pt. ''Tak było w Bieszczadach'' (1999).

29 września 1952 został aresztowany przez [[Główny Zarząd Informacji|GZI MON]] pod fałszywym zarzutem udziału, z inspiracji wywiadu francuskiego, w spisku na życie gen. Świerczewskiego, [[Jan Gerhard]]. Inicjatorami spisku mieli być rzekomo [[Marian Spychalski]] oraz marszałek Michał Żymierski. Gerhard został zwolniony w 1954. Według historyka Grzegorza Motyki hipoteza o tym zamachu jest nieuprawniona{{r|GMPolitykaS}}.

Komisja dochodzeniowa oficjalnie podała, iż Karol Świerczewski zginął od dwóch kul – tymczasem na mundurze generała zachowanym w [[Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie|Muzeum Wojska Polskiego]] wskazano ślady trzech kul (również na płaszczu, którego zdjęcie opublikowano w albumie poświęconym generałowi z 1971{{odn|Zbiory|1971|s=374}}) oraz dodatkowo ślad w tylnej części munduru będący efektem przebicia materiału prawdopodobnie przez [[bagnet]] wojskowy (lub inne ostre narzędzie){{fakt|data=2013-03}}.

Wątpliwości te rozpatrywał również [[Dariusz Baliszewski]] pisząc (2009): „dokumenty i świadectwa dziś ujawniane dopiero zaczynają prawdziwe śledztwo w sprawie śmierci generała. Być może śledztwo to wyjaśni niezwykłą wizytę Świerczewskiego w [[Moskwa|Moskwie]] 22 lutego 1947 roku, podczas której [[Józef Stalin|Stalin]] miał zaproponować Świerczewskiemu objęcie [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego]]. Być może [[śledztwo]] to wyjaśni także niepojętą przemianę Świerczewskiego, który według wielu świadectw z komisarza politycznego stał się człowiekiem manifestującym swą polskość, rozczytującym się w polskiej poezji i literaturze i dyskryminującym oficerów radzieckich, którzy nie umieli się po polsku zameldować.[...] Ci, którzy go dobrze znali, twierdzą, że Świerczewski w Polsce nagle po wojnie odnalazł utraconą przed laty ojczyznę i chciał już na zawsze pozostać Polakiem.”[...]<ref>[[Dariusz Baliszewski]]: Historia Nadzwyczajna, Wrocław, 2009, [[Wydawnictwo Dolnośląskie]], [[ISBN]] 978-83-245-8762-9, s. 135.</ref>
<!-- [[WP:WER]]
Część współczesnych historyków, prowadzących badania twierdzi, że Świerczewski mógł zostać celowo poświęcony przez kierownictwo partyjne, aby jego śmierć mogła stać się pretekstem do rozpoczęcia [[Akcja „Wisła”|Akcji „Wisła”]]{{fakt|data=2013-03}}, co nie zostało potwierdzone{{fakt|data=2015-11}}. -->

== Legenda, upamiętnienia i kontrowersje ==
[[Plik:Stary pomnik Swierczewskiego w Jablonkach-Old monument of Swierczewski in Jablonki.jpg|mały|Pierwszy pomnik Karola Świerczewskiego w Jabłonkach (1952)]]
[[Plik:Pomnik Świerczewskiego.jpg|mały|upright|Nieistniejący drugi [[pomnik Karola Świerczewskiego Waltera w Jabłonkach]] (w tle góra [[Walter (szczyt)|Walter]])]]
[[Plik:Poznan 06 pomnik.jpg|mały|upright|Nieistniejący [[Pomnik Karola Świerczewskiego w Poznaniu|pomnik gen. Karola Świerczewskiego w Poznaniu]]]]
[[Plik:Pomnik Świerczewskiego w Zabrzu 2 (Nemo5576).jpg|mały|upright|Nieistniejący pomnik gen. Karola Świerczewskiego w Zabrzu]]
[[Plik:Medal za Waszą Wolność i Naszą1.jpg|mały|upright|[[Medal „Za waszą wolność i naszą”]] z podobizną generała]]
[[Plik:000103 Lt Adolf Drazek (Spalte der Militär-Inspektion von 34. Bautzener Infanterie-Regiment unter dem General Świerczewski-Walter am 28 March 1947) 2012.JPG|mały|200px|Apel poległych przy pomniku w Jabłonkach czyta 31 marca 2012 porucznik Adolf Drążek – ostatni żyjący żołnierz kolumny inspekcyjnej gen. Świerczewskiego z dnia 28 marca 1947]]
[[Plik:Památník gen. Swierczewskeho, Mělník.jpg|mały|upright|pomnik gen. Świerczewskiego, [[Mielnik (Czechy)|Mělník]]]]
Władze PRL wykreowały Świerczewskiego na bohatera narodowego, czyniąc go ikoną komunistycznej propagandy{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}}. Jako „generał Walter” został bohaterem wielu legend i mitów, niewiele mających wspólnego z rzeczywistością{{r|Karol Świerczewski (1897–1947)}}. Już na drugi dzień po zgonie [[Biuro Polityczne KC PZPR|Biuro Polityczne Polskiej Partii Robotniczej]] odznaczyło go [[Order Virtuti Militari|Krzyżem Wielkim Orderu Wojennego Virtuti Militari]] oraz postanowiono o budowie pomnika, przemianowaniu ulicy i nazwy fabryki na jego imienia i utworzeniu stypendium jego imienia na Akademii Wojennej{{r|UkrTowHist}}. W uchwale Sejmu z 15 kwietnia 1947 stwierdzono, iż ''Generał Karol Świerczewski dobrze zasłużył się Ojczyźnie i Narodowi Polskiemu''{{odn|Zbiory|1971|s=394–395}}.

Na fasadzie kamienicy w Sanoku, gdzie generał spędził ostatnią noc w życiu, odsłonięto tablicę pamiątkową{{r|N1982|Przewodnik po upamiętnionych-s389}}. Została odsłonięta 27 marca 1953 w przeddzień szóstej rocznicy śmierci generała{{r|N1982|Benedykt Gajewski2003-s7}}. Szczyt w pobliżu miejsca śmierci generała, noszący pierwotnie nazwę Woronikówka, w 1967 przemianowano na [[Walter (szczyt)|Walter]]{{r|Jerzy Wrona W Bieszczadach}}. W 30. rocznicę śmierci generała w 1977 pobliskie wsie: leżące nieopodal Jabłonek [[Rabe (powiat leski)|Rabe]] i [[Hłomcza]] w [[Sanok (gmina wiejska)|gminie Sanok]] zostały przemianowane w hołdzie K. Świerczewskiemu (Rabe na Karolów, Hłomcza na Świerczewo){{r|Obchody 30 rocznicy śmierci-s1|Uroczystości ku czci Generała-s2}}; zmienione nazwy istniały do 1983 r.

W [[Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie]] ustanowiono salę honorową poświęconą generałowi Karolowi Świerczewskiemu{{odn|Zbiory|1971|s=409}}. Od 1945 do 1956 działał [[Korpus kadetów (Polska)|Korpus Kadetów]] im. gen. Karola Świerczewskiego w Warszawie, gdzie przy placówce odsłonięto pomnik z popiersiem generała{{odn|Zbiory|1971|s=383}}. Został także patronem licznych szkół (m.in. w 1963 [[Zespół Szkół nr 2 im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku|Technikum Mechaniczne w Sanoku]]), zwłaszcza podstawowych, również poza granicami PRL (np. w 1987 w czechosłowackim [[Stropkov]]ie{{r|Zespół szkół w Stropkovie-s3}}). Jego imieniem nazwano wiele instytucji, zakładów przemysłowych (np. [[Włókiennicza Spółdzielnia Pracy im. gen. Karola Świerczewskiego w Radymnie]]{{r|spolradymno}}) i ulic, m.in. jako „aleję Świerczewskiego” warszawską [[Trasa W-Z w Warszawie|trasę W-Z]] (współczesną [[Aleja „Solidarności” w Warszawie|aleję „Solidarności”]]), ulicę i osiedle w [[Bełchatów|Bełchatowie]], [[Akademia Sztabu Generalnego|Akademię Sztabu Generalnego]] w [[Rembertów|Rembertowie]] (tam odsłonięto popiersie 28 marca 1962{{odn|Zbiory|1971|s=393}}), [[Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie|Akademię Wychowania Fizycznego]] w Warszawie (tam odsłonięto tablicę pamiątkową{{odn|Zbiory|1971|s=384}}), [[Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie|Pomorską Akademię Medyczną w Szczecinie]], [[VIS (przedsiębiorstwo)|Fabrykę Wyrobów Precyzyjnych VIS]] w Warszawie, Zakłady Mechaniczne „Zamech” w [[Elbląg]]u, [[huta Andrzej|hutę Andrzeja]] w [[Zawadzkie]]m, [[Fabryka Broni „Łucznik”|Zakłady Metalowe „Łucznik”]] im. gen. Waltera w [[Radom]]iu oraz [[Spółdzielnia Inwalidów Przemysłu Cukierniczego „Walter”|Spółdzielnię Inwalidów Przemysłu Cukierniczego „Walter”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Spółdzielnia Inwalidów Przemysłu Cukierniczego „Walter” – Fabryki Pragi – Twoja Praga |data dostępu = 2024-03-21 |opublikowany = twoja-praga.pl |url = https://www.twoja-praga.pl/praga/fabryki/7630.html |język = pl}}</ref> na warszawskim [[Grochów (Warszawa)|Grochowie]]. Oprócz wspomnianej wyżej alei w Śródmieściu jego imię nosiła ul. Generała Waltera w [[Falenica|Falenicy]] (zmieniona w grudniu 2013 na Zatrzebie{{r|Wiadomości Sąsiedzkie}}), [[Staszów|Staszowie]] (zmieniona w kwietniu 2013 na [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]), czy w [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]] (zmienioną w 1992 na Józefa Piłsudskiego). Imieniem Karola Świerczewskiego nazwano [[Rzeszowski Pułk Obrony Terytorialnej]], [[Chorągiew Podkarpacka ZHP|Rzeszowską Chorągiew ZHP]]{{r|Harcerski zlot w Bieszczadach-s1}}. Świerczewskiego za patrona obrała sobie także organizacja młodzieżowa „[[walterowcy]]”, do której należeli m.in. [[Jacek Kuroń]] i [[Adam Michnik]].

18 października 1956, w 20. rocznicę utworzenia pierwszych jednostek polskich w Republikańskiej Armii Hiszpańskiej, został ustanowiony [[Medal „Za waszą wolność i naszą”]], na którego [[Awers i rewers|awersie]] została umieszczona podobizna Karola Świerczewskiego, a ponadto generał został pośmiertnie odznaczony tym medalem{{odn|Zbiory|1971|s=373}}. [[Edmund Majkowski]] był autorem medalionu upamiętniającego generała z 1962{{odn|Zbiory|1971|s=390}}. Inne medale upamiętniające Karol Świerczewskiego zostały wybite w 1976 i 1977, a zaprojektowany zostały przez [[Wiesław Müldner-Nieckowski|Wiesława Müldner-Nieckowskiego]] i Józefa Misztelę{{r|medale1}}. Wizerunek generała tworzyli w swoich dziełach artyści rzeźbiarze i malarze: [[Jerzy Jarnuszkiewicz]]{{odn|Zbiory|1971|s=395}}, [[Tadeusz Kulisiewicz]]{{odn|Zbiory|1971|s=396–398}}, [[Wiktor Langner]]{{odn|Zbiory|1971|s=399}}, [[Xawery Dunikowski]]{{odn|Zbiory|1971|s=400}}, [[Jerzy Lutomski (artysta)|Jerzy Lutomski]]{{odn|Zbiory|1971|s=401}}, [[Jan Zamoyski (malarz)|Jan Zamoyski]]{{odn|Zbiory|1971|s=402}}, [[Alfred Jesiorn]]{{odn|Zbiory|1971|s=403}}, [[Bronisława Wilimowska]]{{odn|Zbiory|1971|s=404}}, [[Gustaw Zemła|Kazimierz Gustaw Zemła]]{{odn|Zbiory|1971|s=406}}, [[Alfons Karny]]{{odn|Zbiory|1971|s=407}}.

Podobizna Świerczewskiego widniała na monecie 10-złotowej z 1967 roku. Moneta ta została wybita z miedzioniklu w nakładzie 2 milionów egzemplarzy, miała średnicę 28 mm, wagę 9,5 g, rant ząbkowany<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Parchimowicz |imię = Janusz |tytuł = Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916 |wydawca = Nefryt |miejsce = Szczecin |data = 1995 |strony = 59 |isbn = 83-902670-1-2}}</ref>. Jego wizerunek widniał także na banknocie o nominale 50&nbsp;zł, będącym w obiegu w latach 1975–1994{{r|To już 20 lat Pamiętasz jeszcze}}. [[Poczta Polska]] wielokrotnie upamiętniała go na znaczkach pocztowych. W latach 80. był organizowany cykliczny Międzynarodowy Maraton Walterowski w [[Łyżwiarstwo szybkie|łyżwiarstwie szybkim]]{{r|Wiesław Koszela407-s6}} oraz [[Ekiden|bieg sztafetowy]] do Jabłonek{{r|Wiesław Koszela408-s1}}.

W 1948 [[Janina Broniewska]] wydała [[hagiografia|hagiograficzną]] biografię generała – ''[[O człowieku, który się kulom nie kłaniał]]''.

Poeci opiewali generała w swoich utworach: [[Władysław Broniewski]] był autorem poematu pt. ''Opowieść o życiu i śmierci Karola Waltera-Świerczewskiego, robotnika i generała''{{odn|Zbiory|1971|s=353–354}}, francuski poeta [[Paul Éluard]] napisał ''Wiersz na śmierć generała Świerczewskiego''{{odn|Zbiory|1971|s=372}}, [[Mieczysław Jastrun]] – ''Tren na śmierć generała Świerczewskiego''{{odn|Zbiory|1971|s=373–374}}, [[Leon Pasternak]] – ''No passaran!''{{odn|Zbiory|1971|s=395–396}}, [[Robert Stiller]] – ''Serce generała''{{odn|Zbiory|1971|s=396–399}}. Książkę biograficzną o generale w 1977 wydał także radziecki oficer i pisarz [[Emil Kardin]] (pt. ''Ile trwa półwiecze?''){{r|N1979-248|Książka o Świerczewskim-s3}}. W 1953 powstał film biograficzny pod tytułem ''[[Żołnierz zwycięstwa]]'' w reżyserii [[Wanda Jakubowska|Wandy Jakubowskiej]] z [[Józef Wyszomirski|Józefem Wyszomirskim]] w roli głównej.

W miejscu śmierci generała 18 kwietnia 1948 odsłonięto pierwszy pomnik. Drugi [[pomnik Karola Świerczewskiego Waltera w Jabłonkach]] odsłonięto w 1962{{r|N1982}} w tym samym miejscu. Naprzeciw pomnika, w 40. rocznicę śmierci generała 28 marca 1987 przy udziale córek generała – Antoniny, Marty i Zorii – został otwarty „Dom Pamięci gen. Karola Świerczewskiego”, którego ekspozycję przygotowali pracownicy [[Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie]], [[Ireneusz Wojciechowski]] i [[Henryk Bielecki]]{{r|Wiesław Koszela408-s12|Wiesław Koszela408-s5|Bogdan Biskup1987-s3-4|Patriotyczna manifestacja-s1-2}}. Obiekt działał jako filia [[Muzeum Historyczne w Sanoku|Muzeum Historycznego w Sanoku]] pod kierownictwem [[Edward Zając|Edwarda Zająca]] i był finansowany z budżetu miasta [[Sanok]]a{{r|Władysław Stachowicz2008-s301}}. Próby zniszczenia monumentu w latach dziewięćdziesiątych XX wieku skończyły się niepowodzeniem, na skutek ostrego protestu mieszkańców Bieszczadów, gdzie Świerczewski wciąż cieszy się sympatią części mieszkańców. Ostatecznie monument zburzono w 2018{{r|zburz}}, po wejściu w życie przyjętej przez Sejm RP ustawy dekomunizacyjnej{{r|zakazprop}}.

Inny, blisko 16-metrowy [[Pomnik Karola Świerczewskiego w Poznaniu|pomnik]], który stał w Poznaniu przez 30 lat przy ul. Grochowskiej, został rozebrany 8 czerwca 2009 (decyzje podjęły władze miasta, a przeciw zburzeniu protestowali członkowie Obywatelskiego Ruchu Obrony Pomników i Pamiątek Lewicowych w Wielkopolsce „Walter” oraz m.in. dwaj wiceprzewodniczący [[Parlament Europejski|Parlamentu Europejskiego]]: [[Marek Siwiec]] i hiszpański deputowany [[Miguel Ángel Martínez Martínez]]{{r|Poznań spór o pomnik generała|Talibowie chcą zburzyć pomnik}}). Pomnik-popiersie generała odsłonięto 28 marca 1966 w czechosłowackim [[Mielnik (Czechy)|Mielniku]], wyzwolonym przez oddziały 2 Armii WP{{odn|Zbiory|1971|s=389}}. Imieniem generała zostały nazwane koszary [[Nationale Volksarmee|Narodowej Armii Ludowej NRD]]{{odn|Zbiory|1971|s=392}}.

[[Instytut Pamięci Narodowej]] podjął akcję w celu usunięcia nazw ulic i pomników ku czci ideologii m.in. komunistycznej, domagając się m.in. usunięcia nazw ulic imienia Świerczewskiego. Pomnik Świerczewskiego w [[Zabrze|Zabrzu]] został usunięty w 2010. Muzeum, które przez wiele lat prezentowało wystawę poświęconą generałowi, jest obecnie domem prywatnym.

W 65. rocznicę śmierci Świerczewskiego 31 marca 2012 miały miejsce uroczystości upamiętniające pod pomnikiem w Jabłonkach{{r|Upamiętnili żołnierzy walczących}}. Zostały zorganizowane przez stowarzyszenie „Lepsze Dziś” z Rzeszowa pod hasłem „pojednania polsko-ukraińskiego”{{r|Obchody rocznicy śmierci}}, a inicjatywę dofinansował urząd marszałkowski [[Województwo podkarpackie|województwa podkarpackiego]]{{r|Województwo przyznało dotacje}}. Szef [[Instytut Pamięci Narodowej|Instytutu Pamięci Narodowej]] [[Łukasz Kamiński]] skierował na ręce marszałka województwa podkarpackiego [[Mirosław Karapyta|Mirosława Karapyty]] list, w którym zwrócił uwagę na niestosowność takich uroczystości. Przekazał ponadto na ręce marszałka województwa biogram Świerczewskiego, w którym opisane są jego zbrodnie{{r|rp|Gloryfikacja komunistycznego}}. Po licznych protestach dofinansowanie zostało cofnięte. Cała sprawa została nagłośniona przez ogólnokrajowe media jako debata nt. gloryfikacji komunizmu{{r|Oddawali hołd komuniście|Podkarpacie urzędnicy sprawdzą|rp|Zbrodniarz uczczony za pieniądze}}.

== Życie prywatne ==
Brat Karola, Maksym, zginął na froncie w 1943{{fakt|data=2024-11}}.

W 1920 r. pierwszą żoną Karola Świerczewskiego została Anna Worobiowa{{odn|Zbiory|1971|s=23, 137}}, a drugą została Władysława Piechocka{{u|Nosiła nazwisko Piechocka}}{{odn|Zbiory|1971|s=343}}{{r|N1979-248}}.

Jego dziećmi byli: Zora{{u|uwaga5}}, Antonina (zm. 1985{{r|UMW}}, uczestnicząca w obchodach 30. rocznicy śmierci generała na Podkarpaciu{{r|Kronika województw Krosno-s1}}), Marta i syn – Karol Walter (został mężem córki [[Karol Małcużyński|Karola Małcużyńskiego]]){{r|Janusz Królikowski Generałowie}}.

== Ordery i odznaczenia ==
; Polskie
* [[Order Virtuti Militari|Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari]] – 31 marca 1947, pośmiertnie{{r|Postanowienie Prezydenta}}{{odn|Zbiory|1971|s=368, 371}}
* Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari – 11 maja 1945 (dekoracja w Belwederze 5 sierpnia 1945){{r|Uchwałą Prezydium Krajowej}}{{odn|Zbiory|1971|s=140, 263, 265}}
* [[Order Budowniczych Polski Ludowej]] – 22 lipca 1949, pośmiertnie, w grupie pierwszych odznaczonych{{r|Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej}}{{odn|Zbiory|1971|s=379, 381}}
* [[Order Krzyża Grunwaldu|Order Krzyża Grunwaldu I klasy]] – 19 lipca 1945 (uchwała [[Krajowa Rada Narodowa|KRN]])<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Aleksander Mazur |tytuł = Order Krzyża Grunwaldu. Monografia historyczna |data = 2005}}</ref>
* [[Order Krzyża Grunwaldu|Order Krzyża Grunwaldu II klasy]] – 3 stycznia 1945 (uchwała [[Krajowa Rada Narodowa|KRN]])<ref name=":0" />
* [[Krzyż Zasługi|Złoty Krzyż Zasługi]]{{odn|Zbiory|1971|s=350}}
* [[Medal za Warszawę 1939–1945]] – 8 maja 1946{{odn|Zbiory|1971|s=272}}
* [[Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk]] – 8 maja 1946{{odn|Zbiory|1971|s=272, 308}}
* [[Medal Zwycięstwa i Wolności 1945]] – 8 maja 1946{{odn|Zbiory|1971|s=272}}
* [[Odznaka Grunwaldzka]] – 5 sierpnia 1945{{odn|Zbiory|1971|s=271}}
* [[Odznaka Kościuszkowska]] – 22 lipca 1946{{odn|Zbiory|1971|s=272}}
* [[Śląski Krzyż Powstańczy]] – grudzień 1946{{odn|Zbiory|1971|s=272, 346}}
* [[Medal „Za waszą wolność i naszą”]] – 1956, pośmiertnie{{odn|Zbiory|1971|s=373}}
* [[Medal „Za udział w walkach o Berlin”]] 1966, pośmiertnie<ref>''Wojskowy Przegląd Historyczny'', nr 3 (39), 1966, s. 410.</ref>
; Zagraniczne
* [[Order Lenina]] – dwukrotnie, po raz pierwszy w 1938 ([[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]){{odn|Zbiory|1971|s=115, 262}}
* [[Order Czerwonego Sztandaru]] – trzykrotnie (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=23, 24, 115, 262}}
* [[Order Suworowa (ZSRR)|Order Suworowa]] I klasy (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=265}}
* [[Medal „Za wyzwolenie Warszawy”]] – 8 maja 1946 (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=272, 308}}
* [[Medal „Za zdobycie Berlina”|Medal za Zdobycie Berlina]] – 8 maja 1946 (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=272, 308}}
* [[Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]] – 8 maja 1946 (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=272}}
* [[Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”]] – 1938 (ZSRR){{odn|Zbiory|1971|s=115}}
* Order Laurów Madrytu I klasy – maj 1938 (Placa Laureada de Madrid, Hiszpania){{odn|Zbiory|1971|s=61}}
* [[Order za Odwagę (Jugosławia)|Order „Za Waleczność”]] – 17 marca 1946 (Jugosławia){{odn|Zbiory|1971|s=272, 300}}{{r|users.skynet-39yugo}}
* [[Order Partyzanckiej Gwiazdy (Jugosławia)|Order Partyzanckiej (Czerwonej) Gwiazdy]] – 17 marca 1946 (Jugosławia){{odn|Zbiory|1971|s=301}}
* [[Czechosłowacki Order Wojskowy za Wolność]] – 11 marca 1947{{odn|Zbiory|1971|s=272, 352}}
* {{fakt|Order Wyzwolenia Czechosłowacji ([[Czechosłowacja]])|data=2016-11}}
* Order Wyzwolenia Republiki – 1948, pośmiertnie ([[Hiszpania]]){{odn|Zbiory|1971|s=363}}

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="Nosiła nazwisko Piechocka">Nosiła nazwisko Piechocka po śmierci generała Świerczewskiego.</ref>
<ref name="uwaga1">M.in. starcia pod [[Rzeczyca (obwód homelski)|Rzeczycą]], [[Kalinowice (województwo lubelskie)|Kalinowicami]] i [[Mozyrz]]em.</ref>
<ref name="uwaga2">W biografiach Świerczewskiego z okresu PRL podawano, iż był tam wykładowcą taktyki.</ref>
<ref name="uwaga3">Początkowo batalion, rozbudowany do [[Brygada im. Jarosława Dąbrowskiego|XIII Brygady Międzynarodowej im. Jarosława Dąbrowskiego]].</ref>
<ref name="uwaga5">Była żoną płk. [[Dmitrij Wozniesienski|Dmitrija Wozniesienskiego]].</ref>
<ref name="Zob m.in. bitwa pod Budziszynem">Zob. m.in. [[bitwa pod Budziszynem (1945)|bitwa pod Budziszynem]].</ref>
}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Benedykt Gajewski2003-s7">{{cytuj pismo |autor = [[Benedykt Gajewski]] |tytuł = „Uzdrowiciele” historii |czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] |strony = 7 |data = nr 17 z 2003}}</ref>
<ref name="Bogdan Biskup1987-s3-4">{{cytuj pismo |autor = Bogdan Biskup |tytuł = Grze dosięgły go kule… |url = https://web.archive.org/web/20160312195527/http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=8791&from=publication |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 3–4 |data = nr 74 z 28–29 marca 1987}}</ref>
<ref name="calapol">{{cytuj pismo |tytuł = Cała Polska w żałobie po wielkim żołnierzu i obywatelu |url = https://www.sbc.org.pl/publication/402090 |czasopismo = [[Trybuna Dolnośląska]] |wolumin = Nr 76 |strony = 1 |data = 2 kwietnia 1947}}</ref>
<ref name="cytuj stronę url http bs">{{cytuj stronę |url = http://isip.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19470130031/O/M19470031.pdf |tytuł = Protokół z posiedzenia Państwowej Komisji Wyborczej w dniu 1 lutego 1947 r. |opublikowany = isip.sejm.gov.pl |archiwum = http://archive.is/nUre9 |zarchiwizowano = 2017-11-07 |data dostępu = 2017-11-07}}</ref>
<ref name="Czesław Grzelak Henryk Stańczyk">Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Stefan Zwoliński, Armia Berlinga i Żymierskiego, Warszawa 2009, s. 42.</ref>
<ref name="Długie ramię Moskwy Wywiad-s119-120">{{cytuj książkę |autor = [[Sławomir Cenckiewicz]] |tytuł = Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 |strony = 119–120}}</ref>
<ref name="Długie ramię Moskwy Wywiad-s63">{{cytuj książkę |autor = Sławomir Cenckiewicz |tytuł = Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 |strony = 63}}</ref>
<ref name="Dziękujemy-s5">{{cytuj pismo |tytuł = Dziękujemy |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8773 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 5 |data = nr 95 z 23–24 kwietnia 1983}}</ref>
<ref name="Gloryfikacja komunistycznego">{{cytuj stronę |url = http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/576645,Gloryfikacja-komunistycznego-generala-za-publiczne-pieniadze |tytuł = Gloryfikacja komunistycznego generała za publiczne pieniądze |opublikowany = polskieradio.pl |data = 30 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160408034846/http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/576645,Gloryfikacja-komunistycznego-generala-za-publiczne-pieniadze |zarchiwizowano = 2016-04-08}}</ref>
<ref name="GMPolitykaG">{{cytuj stronę |url = http://www.polityka.pl/historia/226761,1,kryptonim-bieszczady.read |tytuł = Kryptonim Bieszczady |autor = [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]] |opublikowany = Polityka, 4 listopada 2009 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160310184934/http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/226761,1,kryptonim-bieszczady.read |zarchiwizowano = 2016-03-10 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="GMPolitykaS">{{cytuj stronę |url = http://www.polityka.pl/historia/213542,1,nie-bylo-zamachu-na-waltera.read |tytuł = Nie było zamachu na Waltera |autor = Grzegorz Motyka |data = 2009-11-04 |opublikowany = Polityka |archiwum = https://web.archive.org/web/20160313025517/http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/213542,1,nie-bylo-zamachu-na-waltera.read |zarchiwizowano = 2016-03-13 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="GWzamiast">{{cytuj stronę |url = http://wyborcza.pl/1,76842,11430361,28_marca_1947_r__Zamiast_chleba___general.html |tytuł = 28 marca 1947 r. Zamiast chleba – generał |autor = Włodzimierz Kalicki |data = 2012-04-01 |opublikowany = [[Gazeta Wyborcza]] |archiwum = https://web.archive.org/web/20131029231744/http://wyborcza.pl/1,76842,11430361,28_marca_1947_r__Zamiast_chleba___general.html |zarchiwizowano = 2013-10-29 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="Harcerski zlot w Bieszczadach-s1">{{cytuj pismo |tytuł = Harcerski zlot w Bieszczadach |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=4381 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 1 |data = nr 183 z 18 lipca 1969}}</ref>
<ref name="Jak poległ ś p gen Świerczewski-s3">{{cytuj pismo |tytuł = Jak poległ ś. p. gen. Świerczewski. Komunikat Ministerstwa Obrony Narodowej |url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/17288 |czasopismo = [[Rzeczpospolita (gazeta)|Rzeczpospolita]] i Dziennik Gospodarczy |strony = 3 |data = nr 88 z 30 marca 1947}}</ref>
<ref name="Janusz Królikowski Generałowie">{{cytuj książkę |autor = Janusz Królikowski |tytuł = Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 |wydawca = Adam Marszałek |data = 2010 |isbn = 9788376118017 |tom = 4}}</ref>
<ref name="Jerzy Wrona W Bieszczadach">{{cytuj książkę |autor = Jerzy Wrona |tytuł = W Bieszczadach |wydawca = [[Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne|WSiP]] |miejsce = Warszawa |data = 1985 |seria = Biblioteczka Geograficzna Polska |strony = 62 |isbn = 83-02-02368-X}}</ref>
<ref name="Józef Kuropieska Z powrotem">{{cytuj książkę |autor = Józef Kuropieska |tytuł = Z powrotem w służbie |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |miejsce = Warszawa |data = 1984 |strony = 48–58 |isbn = 83-06-01075-2}}</ref>
<ref name="Karol Świerczewski (1897–1947)">{{cytuj |tytuł = Karol Świerczewski (1897–1947) |url = http://www.ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=398&id=4918&search=81880 |wydawca = [[Instytut Pamięci Narodowej]] |data = 2000–2007 |archiwum = https://web.archive.org/web/20120402141720/http://www.ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=398&id=4918&search=81880 |zarchiwizowano = 2012-04-02 |data dostępu = 2007-10-05}}</ref>
<ref name="Kronika województw Krosno-s1">{{cytuj pismo |tytuł = Kronika województw. Krosno. A. Świerczewska zakończyła wizytę na Podkarpaciu |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/6494 |czasopismo = Nowiny |strony = 1 |data = nr 72 z 30 marca 1977}}</ref>
<ref name="Krystyna Kersten Narodziny">{{cytuj książkę |autor = Krystyna Kersten |tytuł = Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948 |wydawca = Kantor Wydawniczy SAWW |data = 1990 |strony = 637 |isbn = 83-85066-09-8}}</ref>
<ref name="Książka o Świerczewskim-s3">{{cytuj pismo |tytuł = Książka o Świerczewskim |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8479 |czasopismo = Nowiny |strony = 3 |data = nr 69 z 28 marca 1979}}</ref>
<ref name="Książka telefoniczna Łodzi">{{cytuj książkę |tytuł = Książka telefoniczna Łodzi na 1946 r |strony = 3a}}</ref>
<ref name="Leszek Grot w Karcie żołnierskiej">[[Leszek Grot]] w ''Karcie żołnierskiej służby Karola Świerczewskiego'' (s. 269) stwierdził, że w Urzędzie Stanu Cywilnego Warszawa-Śródmieście zachowała się księga parafialna [[Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie|Parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny]] z 1897. Na s. 156 księgi, pod numerem 623, widnieje wpis dotyczący urodzin Karola Świerczewskiego. Z zapisu w księdze parafialnej wynika, że urodził się on '''29 stycznia''' według [[Kalendarz juliański|kalendarza juliańskiego]] ('''10 lutego''' według [[Kalendarz gregoriański|kalendarza gregoriańskiego]] – zobacz [[daty nowego i starego porządku]]). Autor artykułu przypuszcza, że „Karol Świerczewski, wiedząc od rodziców, że urodził się 10 lutego, przyjął, że jest to data według kalendarza juliańskiego, dodał więc 12 dni i wyszedł dzień 22 lutego (według kalendarza gregoriańskiego). W ten sposób spowodował zamieszanie wokół własnej daty urodzenia. W świetle zapisu metrykalnego, który niewątpliwie uznać należy za najbardziej wiarygodny zgodnie z obowiązującym w Polsce kalendarzem, dzień urodzin generała Karola Świerczewskiego obchodzić powinniśmy 29 stycznia.”.</ref>
<ref name="Malczewski54">{{cytuj książkę |nazwisko = Malczewski |imię = Juliusz Jerzy |tytuł = Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach |wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza |miejsce = Warszawa |data = 1975 |strony = 54}}</ref>
<ref name="Marta Tychmanowicz2012">{{cytuj stronę |url = http://wiadomosci.wp.pl/karol-swierczewski-czlowiek-ktory-sie-kulom-nie-klanial-6037271960228993a |tytuł = Karol Świerczewski: człowiek, który się kulom nie kłaniał |autor = Marta Tychmanowicz |opublikowany = Wiadomości wp.pl |data = 28 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20141006070725/http://wiadomosci.wp.pl/karol-swierczewski-czlowiek-ktory-sie-kulom-nie-klanial-6037271960228993a |zarchiwizowano = 2014-10-06 |data dostępu = 2014-10-01}}</ref>
<ref name="mdTresc-cmPokaz-297">{{cytuj stronę |url = http://www.sanok.pl/zabytki/ |tytuł = Zabytki « Oficjalna strona Miasta Sanoka (Secesyjna kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego) |autor = Robert Bańkosz |opublikowany = Urząd Miasta Sanoka |archiwum = https://web.archive.org/web/20161024023653/http://www.sanok.pl/zabytki/ |zarchiwizowano = 2016-10-24 |data dostępu = 2017-11-07}}</ref>
<ref name="medale1">{{cytuj książkę |autor = [[Andrzej Romaniak]] |tytuł = Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów |wydawca = [[Muzeum Historyczne w Sanoku]] |miejsce = Sanok |data = 2005 |strony = 71, 75 |isbn = 83-919305-8-0}}</ref>
<ref name="Michał Duda2009">{{cytuj stronę |url = http://historycy.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=136%3Audzia-polakow-w-hiszpaskiej-wojnie-domowej-1936-1938&catid=42%3Awiek-xx&Itemid=53 |tytuł = Udział Polaków w hiszpańskiej wojnie domowej (1936–1938) |autor = Michał Duda |opublikowany = historycy.pl |data = 10 marca 2009 |archiwum = http://archive.is/12PYJ |zarchiwizowano = 2013-04-16}}</ref>
<ref name="Monitor Polski 1947 81 543">{{Monitor Polski|1947|81|543}}.</ref>
<ref name="N1979-248">{{cytuj pismo |autor = [[Witold Szymczyk]] |tytuł = Emila Kardina spotkania z Polską |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=7843 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 3 |data = nr 248 (9627) z 3–4 listopada 1979}}</ref>
<ref name="N1982">{{cytuj pismo |autor = [[Artur Bata]] |tytuł = Nie o każdym śpiewają pieśń… |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8754 |czasopismo = Nowiny |strony = 4 |data = nr 61 z 26–28 marca 1982}}</ref>
<ref name="Obchody 30 rocznicy śmierci-s1">{{cytuj pismo |tytuł = Obchody 30 rocznicy śmierci gen. Karola Świerczewskiego |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/6494 |czasopismo = Nowiny |strony = 1 |data = nr 69 z 26–27 marca 1977}}</ref>
<ref name="Obchody rocznicy śmierci">{{cytuj stronę |url = http://www.polskatimes.pl/artykul/543503,obchody-rocznicy-smierci-gen-swierczewskiego-w-jablonkach,id,t.html |tytuł = Obchody rocznicy śmierci gen. Świerczewskiego w Jabłonkach. Czy to propagowanie komunizmu? |opublikowany = polskatimes.pl |data = 31 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20150205070109/http://www.polskatimes.pl/artykul/543503,obchody-rocznicy-smierci-gen-swierczewskiego-w-jablonkach-czy-to-propagowanie-komunizmu,id,t.html |zarchiwizowano = 2015-02-05}}</ref>
<ref name="Oddawali hołd komuniście">{{cytuj stronę |url = http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/603854,Oddawali-hold-komuniscie-Zwroca-dofinansowanie |tytuł = Oddawali hołd komuniście-zwrócą dofinansowanie |opublikowany = polskieradio.pl |data = 14 maja 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20170713184530/http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/603854,Oddawali-hold-komuniscie-Zwroca-dofinansowanie |zarchiwizowano = 2017-07-13}}</ref>
<ref name="Odkrywca">{{cytuj stronę |url = http://odkrywcy.pl/kat,132794,page,5,title,Najtrwalszy-mit-PRL-zamach-na-Waltera,wid,15035749,wiadomosc.html?smg4sticaid=61080e |tytuł = Najtrwalszy mit PRL – zamach na „Waltera” |autor = [[Andrzej Olejko]] |data = 2012-10-24 |opublikowany = Odkrywca |archiwum = https://web.archive.org/web/20171107230701/http://odkrywcy.pl/kat,132794,page,5,title,Najtrwalszy-mit-PRL-zamach-na-Waltera,wid,15035749,wiadomosc.html?smg4sticaid=61a2f9 |zarchiwizowano = 2017-11-07 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="Patriotyczna manifestacja-s1-2">{{cytuj pismo |tytuł = Patriotyczna manifestacja w Jabłonkach k. Baligrodu w 90. rocznicę urodzin i w 40. rocznicę śmierci generała Karola Świerczewskiego |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/9512 |czasopismo = Nowiny |strony = 1–2 |data = nr 75 z 30 marca 1987}}</ref>
<ref name="pbc.rzeszow-8466">[[Kazimierz Rzeszutko]] podał, że generał odwiedził wówczas fabrykę obserwując jej odbudowę ze zniszczeń wojennych, zob. {{Cytuj pismo |autor = [[Kazimierz Rzeszutko]] |tytuł = Tak rodziła się jedność. Nie były to łatwe dni |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8466 |czasopismo = Nowiny |strony = 4 |data = nr 285 z 15 grudnia 1978}} W sprzeczności do tego [[Artur Bata]] podał, że generał zamierzał odwiedzić fabrykę następnego dnia po zakończeniu inspekcji, a podczas prowadzenia inspekcji 28 marca 1947 miał spieszyć się celem powrotu do Sanoka i spotkania z załogą „Sanowagu”, zob. {{Cytuj pismo |autor = [[Artur Bata]] |tytuł = Nie o każdym śpiewają pieśń… |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8754 |czasopismo = Nowiny |strony = 4 |data = nr 61 z 26–28 marca 1982}} {{Cytuj książkę |autor = Artur Bata |tytuł = Bieszczady w ogniu |wydawca = [[Krajowa Agencja Wydawnicza]] |miejsce = Rzeszów |data = 1987 |strony = 172 |isbn = 83-03-01790-X}}</ref>
<ref name="Podkarpacie urzędnicy sprawdzą">{{cytuj stronę |url = http://www.wprost.pl/ar/314074/Podkarpacie-urzednicy-sprawdza-czy-nie-doszlo-do-gloryfikacji-gen-Swierczewskiego/ |tytuł = Podkarpacie – urzędnicy sprawdzą czy nie doszło do gloryfikacji gen. Świerczewskiego |opublikowany = wprost.pl |data = 31 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20150205052121/http://www.wprost.pl/ar/314074/Podkarpacie-urzednicy-sprawdza-czy-nie-doszlo-do-gloryfikacji-gen-Swierczewskiego/ |zarchiwizowano = 2015-02-05}}</ref>
<ref name="Pogrzeb żołnierzy poległych-s2">{{cytuj pismo |tytuł = Pogrzeb żołnierzy poległych wraz z gen. Świerczewskim |url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/17289 |czasopismo = [[Rzeczpospolita (gazeta)|Rzeczpospolita]] i Dziennik Gospodarczy |strony = 2 |data = nr 89 z 31 marca 1947}}</ref>
<ref name="Polski czyn zbrojny w II">{{cytuj książkę |autor = Witold Biegański (redakcja; opracowanie zbiorowe) |tytuł = Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Walki formacji polskich na zachodzie 1939–1945 |wydawca = Wydawnictwo MON |miejsce = Warszawa |data = 1981 |strony = 728–729 |isbn = 83-11-06577-2 |tom = 2}}</ref>
<ref name="Postanowienie Prezydenta">Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 31 marca 1947 r. o odznaczeniu generała broni Świerczewskiego Karola, Wiceministra Obrony Narodowej, b. dowódcy 2. Armii Wojska Polskiego, zwycięscy znad Nysy Łużyckiej – w uznaniu jego zasług przy formowaniu i organizowaniu Wojska Polskiego – oraz za zwycięskie dowodzenie w walce z niemieckim faszyzmem: {{Monitor Polski|1947|59|419}}.</ref>
<ref name="Poznań spór o pomnik generała">{{cytuj stronę |url = http://www.epoznan.pl/index.php?section=news&subsection=news&id=13566 |tytuł = Poznań: spór o pomnik generała Karola Świerczewskiego |opublikowany = epoznan.pl |data = 23 kwietnia 2009 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160408193608/http://epoznan.pl/index.php?section=news&subsection=news&id=13566 |zarchiwizowano = 2016-04-08}}</ref>
<ref name="Przewodnik po upamiętnionych-s389">{{cytuj książkę |tytuł = Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945 |wydawca = [[Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa|Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa]] / [[Sport i Turystyka]] |miejsce = Warszawa |data = 1988 |strony = 389 |isbn = 83-217-2709-3 |rozdział = Województwo krośnieńskie}}</ref>
<ref name="Rafał Dmowski2006-s380">{{cytuj książkę |tytuł = Dzieje Wojsko Społeczeństwo. studia ofiarowane prof. dr. hab. Edwardowi Pawłowskiemu z okazji sześćdziesiątej piątej rocznicy urodzin |url = https://web.archive.org/web/20170805055925/https://repozytorium.uph.edu.pl/bitstream/handle/11331/261/Dmowski.R.Podstawy_prawne_dzialanosci_kapelanow_wludowym_wojsku_polskim.pdf |inni = Henryk Hermann, Stanisław Jaczyński, Hubert Królikowski (red.) |wydawca = Wydawnictwo Akademii Podlaskiej |miejsce = Siedlce |data = 2006 |strony = 380 |rozdział = Podstawy prawne działalności kapelanów wojskowych w Ludowym Wojsku Polskim (zarys problematyki) |nazwisko r = Dmowski |imię r = Rafał}}</ref>
<ref name="rp">{{cytuj stronę |url = http://www.rp.pl/artykul/851804-Zbrodniarz-uczczony-za-pieniadze-podatnikow.html |tytuł = Zbrodniarz uczczony za pieniądze podatników |autor = [[Cezary Gmyz]], Wojciech Wybranowski |opublikowany = rp.pl |data = 29 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20150927213704/http://www4.rp.pl/artykul/851804-Zbrodniarz-Swierczewski-uczczony-za-pieniadze-podatnika.html |zarchiwizowano = 2015-09-27}}</ref>
<ref name="Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku">{{cytuj książkę |tytuł = Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rytm”. Instytut Nauk Politycznych PAN |miejsce = Warszawa |rok = 2004 |isbn = 83-88490-67-2 |strony = 1263–1264}}</ref>
<ref name="spolradymno">{{cytuj pismo |tytuł = Stuletnia Spółdzielnia w Radymnie odznaczona |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8858 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |wolumin = Nr 234 |strony = 1 |data = 1 października 1984}}</ref>
<ref name="szukajwarchiwach-">Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Narodzenia NMP w Warszawie (Leszno) z 1897 r. – [https://szukajwarchiwach.pl/72/1217/0/-/48/skan/full/cnBpqMB7hM5LN2u4nJIGqA akt nr. 623].</ref>
<ref name="Śmierć generała">{{cytuj stronę |url = http://www.newsweek.pl/polska/smierc-generala,27881,1,1.html |tytuł = Śmierć generała |data = 2002-03-24 |opublikowany = newsweek.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170805015400/http://www.newsweek.pl/polska/smierc-generala,27881,1,1.html |zarchiwizowano = 2017-08-05 |data dostępu = 2016-12-11}}</ref>
<ref name="Ś p gen broni Karol Świerczewski-s1">{{cytuj pismo |tytuł = Ś.p. gen. broni Karol Świerczewski |url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/17287 |czasopismo = Rzeczpospolita i Dziennik Gospodarczy |strony = 1 |data = nr 87 z 29 marca 1947}}</ref>
<ref name="Talibowie chcą zburzyć pomnik">{{cytuj stronę |url = http://www.tvn24.pl/-1,1597362,0,1,talibowie-chca-zburzyc-pomnik-waltera,wiadomosc.html |tytuł = „Talibowie” chcą zburzyć pomnik Waltera |opublikowany = tvn24.pl |data = 25 kwietnia 2009 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160316105329/http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/talibowie-chca-zburzyc-pomnik-waltera,93567.html |zarchiwizowano = 2016-03-16}}</ref>
<ref name="To już 20 lat Pamiętasz jeszcze">{{cytuj stronę |url = http://archiwum.businessinsider.com.pl/h4602#image_8e9e1b5b-09fd-4663-ad60-d8f1238a034a |tytuł = To już 20 lat. Pamiętasz jeszcze stare banknoty? |opublikowany = businessinsider.com.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170825194932/http://archiwum.businessinsider.com.pl/h4602 |zarchiwizowano = 2017-08-25 |data dostępu = 2017-08-25}}</ref>
<ref name="Towarzysze Niejasnego">{{cytuj książkę |nazwisko = Lipiński |imię = Piotr |tytuł = Towarzysze Niejasnego |wydawca = Wydawnictwo Prószyński i S-ka |miejsce = Warszawa |data = 2003 |isbn = 83-7337-310-1 |strony = 48}}</ref>
<ref name="TwojeBiesz">{{cytuj stronę |url = http://www.twojebieszczady.net/upa/upa8.php |tytuł = VIII. Śmierć generała Karola Świerczewskiego |autor = Zbigniew Jantoń |opublikowany = [[Polityka (tygodnik)|Polityka]], nr 12/2007 |archiwum = https://web.archive.org/web/20170810172411/http://www.twojebieszczady.net/upa/upa8.php |zarchiwizowano = 2017-08-10 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="Uchwała Prezydium Krajowej-s1">{{cytuj pismo |tytuł = Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej o nadaniu kolejnych stopni generalskich |czasopismo = [[Polska Zbrojna]] |strony = 1 |data = 12 maja 1945}}</ref>
<ref name="Uchwałą Prezydium Krajowej">Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 11 maja 1945 ''za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą''. {{Monitor Polski|1945|6|26}} {{Cytuj pismo |tytuł = Odznaczenia Generałów Wojska Polskiego przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej |czasopismo = Polska Zbrojna |strony = 1 |data = 12 maja 1945}}</ref>
<ref name="UkrTowHist">{{cytuj stronę |url = http://uitp.net.pl/index.php/opracowania/133-tajemnica-smierci-generala-karola-swierczewskiego |tytuł = Tajemnica śmierci generała Karola Świerczewskiego |autor = [[Bohdan Halczak]] |data = 2011-12-12 |opublikowany = Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce |archiwum = https://web.archive.org/web/20140723220221/http://uitp.net.pl/index.php/opracowania/133-tajemnica-smierci-generala-karola-swierczewskiego |zarchiwizowano = 2014-07-23 |data dostępu = 2013-04-30}}</ref>
<ref name="UMW">{{cytuj stronę |url = http://www.mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=cmentarze |tytuł = Lista pochowanych. Antonina Świerczewska |opublikowany = um.warszawa.pl |data dostępu = 2017-07-21}}</ref>
<ref name="Upamiętnili żołnierzy walczących">{{cytuj stronę |url = http://esanok.pl/2012/zbrodniarz-swierczewski-dla-wielu-nadal-bohaterem-video-hd.html |tytuł = Upamiętnili żołnierzy walczących z bandami UPA |opublikowany = esanok.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170718074320/http://esanok.pl/2012/zbrodniarz-swierczewski-dla-wielu-nadal-bohaterem-video-hd.html |zarchiwizowano = 2017-07-18}}</ref>
<ref name="Uroczystości ku czci Generała-s2">{{cytuj pismo |tytuł = Uroczystości ku czci Generała Waltera |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/6494 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 2 |data = nr 70 z 28 marca 1977}}</ref>
<ref name="users.skynet-39yugo">Nie należy mylić z [[Medal Waleczności (Serbia)|Medalem Waleczności]]. Por. {{Cytuj stronę |url = http://users.skynet.be/hendrik/eng/39yugo.html |tytuł = Order for Bravery |opublikowany = users.skynet.be |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20161209023349/http://users.skynet.be/hendrik/eng/39yugo.html |zarchiwizowano = 2016-12-09 |data dostępu = 2016-11-20}}</ref>
<ref name="Ważniejsze daty z życia Karola Świerczewskiego">{{cytuj książkę |tytuł = W bojach o wolność Hiszpanii |wydawca = Wydawnictwo MON |miejsce = Warszawa |rok = 1967 |strony = 324}}</ref>
<ref name="Wiadomości Sąsiedzkie">{{cytuj stronę |url = http://www.wiadomoscisasiedzkie.pl/news/110/n/5034 |tytuł = Wiadomości Sąsiedzkie |autor = Marcin Kurpios |opublikowany = wiadomoscisasiedzkie.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170905192700/http://www.wiadomoscisasiedzkie.pl/news/110/n/5034 |zarchiwizowano = 2017-09-05 |data dostępu = 2014-11-10}}</ref>
<ref name="Wiesław Koszela407-s6">{{cytuj pismo |autor = [[Wiesław Koszela]] |tytuł = II Międzynarodowy Maraton Walterowski |url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=570 |czasopismo = [[Gazeta Sanocka – Autosan]] |strony = 6 |data = nr 8 (407) z 10–20 marca 1987}}</ref>
<ref name="Wiesław Koszela408-s1">{{cytuj pismo |autor = Wiesław Koszela |tytuł = Walterowska sztafeta |url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=570 |czasopismo = Gazeta Sanocka – Autosan |strony = 1 |data = nr 9 (408) z 20–31 marca 1987}}</ref>
<ref name="Wiesław Koszela408-s12">{{cytuj pismo |autor = Wiesław Koszela |tytuł = W przededniu Walterowskiej rocznicy |url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=570 |czasopismo = Gazeta Sanocka – Autosan |strony = 1 |data = nr 9 (408) z 20–31 marca 1987}}</ref>
<ref name="Wiesław Koszela408-s5">{{cytuj pismo |autor = Wiesław Koszela |tytuł = Do wolności przez Polskę, a do Polski przez cały świat |url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=570 |czasopismo = Gazeta Sanocka – Autosan |strony = 5 |data = nr 9 (408) z 20–31 marca 1987}}</ref>
<ref name="Witold Szymczyk1969-s4">{{cytuj pismo |autor = Witold Szymczyk |tytuł = W rocznicę śmierci generała Waltera. Strzały pod Baligrodem |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=4377 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 4 |data = nr 74 z 28 marca 1969}}</ref>
<ref name="Władysław Gomułka Pamiętniki">{{cytuj książkę |autor = Władysław Gomułka |tytuł = Pamiętniki |wydawca = BGW |data = 1994 |strony = 427 |isbn = 83-7066-552-7 |tom = 1}}</ref>
<ref name="Władysław Stachowicz2008-s301">{{cytuj pismo |autor = Władysław Stachowicz |tytuł = Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990 |czasopismo = Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej |wydawca = Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej” |strony = 301 |issn = 1731-870X |data = Sanok: 2008}}</ref>
<ref name="Województwo przyznało dotacje">{{cytuj stronę |url = http://esanok.pl/2012/wojewodztwo-przyznalo-dotacje-ale-w-uroczystosciach-oficjalnie-udzialu-nie-wezmie-audio.html |tytuł = Województwo przyznało dotacje w kwocie 10 tys. na uczczenie zbrodniarza Świerczewskiego? (audio) |opublikowany = esanok.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170718013006/http://esanok.pl/2012/wojewodztwo-przyznalo-dotacje-ale-w-uroczystosciach-oficjalnie-udzialu-nie-wezmie-audio.html |zarchiwizowano = 2017-07-18}}</ref>
<ref name="wyszukcment">[http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/mapa/mapa.php?cment=PWZKI&rzad=ALEJA%20ZAS%C5%81U%C5%BBONY&kwatera=A%2027&grob=2&dane=+imie=+nazwisko=%C5%9Awierczewski+check_nazwisko=+check_ur=+rok=1800+miesiac=1+dzien=1+rok2=2020+miesiac2=5+dzien2=15+check_zg=+rok_zg1=1800+miesiac_zg1=1+dzien_zg1=1+rok_zg2=2020+miesiac_zg2=5+dzien_zg2=15+cmentarz=powazkowski#kotwica Wyszukiwarka cmentarna. Warszawskie cmentarze].</ref>
<ref name="Zagrabiona pamięć Wojna w-s135-136">{{cytuj książkę |nazwisko = Chodakiewicz |imię = Marek Jan |tytuł = Zagrabiona pamięć. Wojna w Hiszpanii (1936–1939) |strony = 135–136}}</ref>
<ref name="zakazprop">{{Dziennik Ustaw|2018|1103}} – ''Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki''.</ref>
<ref name="Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej">Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu „Budowniczych Polski Ludowej”: {{Monitor Polski|1950|5|51}}.</ref>
<ref name="Zbrodniarz uczczony za pieniądze">{{cytuj stronę |url = http://wiadomosci.wp.pl/zbrodniarz-uczczony-za-pieniadze-podatnikow-6031659656487553a |tytuł = Zbrodniarz uczczony za pieniądze podatników |opublikowany = wp.pl |data = 30 marca 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20171108064448/https://wiadomosci.wp.pl/zbrodniarz-uczczony-za-pieniadze-podatnikow-6031659656487553a?ticaid=116977 |zarchiwizowano = 2017-11-08}}</ref>
<ref name="zburz">{{cytuj |url = http://www.nowiny24.pl/bieszczady/a/ostatnie-chwile-slynnego-pomnika-gen-karola-swierczewskiego-w-jablonkach-w-bieszczadach-dzis-ma-ruszyc-rozbiorka,12949195/ |tytuł = Ostatnie chwile słynnego pomnika gen. Karola Świerczewskiego w Jabłonkach w Bieszczadach. Dziś ma ruszyć rozbiórka |opublikowany = nowiny24.pl |język = pl |data dostępu = 2018-02-23}}</ref>
<ref name="Zespół szkół w Stropkovie-s3">{{cytuj pismo |tytuł = Zespół szkół w Stropkovie (CSRS) nosi imię generała Waltera |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/9518 |czasopismo = Nowiny |strony = 3 |data = nr 215 z 15 września 1987}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |autor = [[Kazimierz Konieczny]], [[Henryk Wiewióra]] |tytuł = Karol Świerczewski Walter. Zbiory [[Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie]] |wydawca = [[Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”]] |miejsce = Warszawa |data = 1971 |odn = {{odn/id|Zbiory|1971}}}}
* {{Cytuj |autor = [[Zygmunt Berling]]; |tytuł = Wspomnienia |data = 1990 |isbn = 83-7043-128-3 |miejsce = Warszawa |wydawca = Polski Dom Wydawniczy |oclc = 834087875}}
* [[Dariusz Baliszewski]]: Historia Nadzwyczajna, Wrocław, 2009, [[Wydawnictwo Dolnośląskie]], [[ISBN]] 978-83-245-8762-9
* [[Janina Broniewska]]: ''O człowieku, który się kulom nie kłaniał''. Wyd. Książka: Warszawa 1948.
* {{cytuj książkę |autor = [[Sławomir Cenckiewicz]] |tytuł = Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 |wydawca = [[Zysk i S-ka]] |miejsce = Warszawa |rok = 2011 |strony = |isbn = 978-83-7506-875-7}}
* {{cytuj książkę |autor = [[Marek Jan Chodakiewicz]] |tytuł = Zagrabiona pamięć. Wojna w Hiszpanii (1936–1939) |wydawca = Fronda |miejsce = Warszawa |rok = 2010 |strony = |isbn = 978-83-62268-08-5}}
* [[Leszek Grot]]: ''Karta żołnierskiej służby Karola Świerczewskiego'', „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 1 (119), Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”: Warszawa 1987.
* [[Czesław Grzelak]], [[Henryk Stańczyk]], [[Stefan Zwoliński]]: ''Bez możliwości wyboru. Wojsko Polskie na Froncie Wschodnim 1943–1945''. Warszawa 1993.
* [[Wanda Jakubowska]] (reż.): ''Żołnierz zwycięstwa'' (film biograf.), 1953.
* [[Henryk Kosk]]: ''Generalicja polska''. T. 2. Pruszków: Ajaks, 2001.
* [[Eryk Krasucki]]: ''Przepis na nowego bohatera narodowego''. „Biuletyn [[Instytut Pamięci Narodowej|IPN]]”, nr 7/2006.
* ''Mała encyklopedia wojskowa'' t. 3 wyd.: MON, Warszawa, 1971.
* ''Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich'', s. 177. Praca zbiorowa pod redakcją [[Grażyna Kieniewicz|Grażyny Kieniewiczowej]] i [[Alina Sokołowska|Aliny Sokołowskiej]]. Warszawa: [[Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza]], 1968.
* [[Mariusz Patelski]]: ''Karol Świerczewski Walter – komunista i generał'', „Zeszyty Naukowe [[Uniwersytet Opolski|Uniwersytetu Opolskiego]]. Historia” 1996, nr 32, s. 73–82.
* ''Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku''. Wydawnictwo Rytm: Warszawa 2005. {{ISBN|83-7399-084-4}}.
* {{Cytuj |autor = [[Maciej Szczurowski]] |tytuł = Dowódcy Wojska Polskiego na froncie wschodnim 1943–1945. Słownik biograficzny |data = 1996 |isbn = 83-87103-08-X |miejsce = Pruszków |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Ajaks” |oclc = 835920190}}
* {{Cytuj |odn = {{odn/id|Bieszczady w ogniu|1987}} |autor = [[Artur Bata]] |tytuł = Bieszczady w ogniu |wydawca = [[Krajowa Agencja Wydawnicza]] |miejsce = Rzeszów |data = 1987 |s = 171–172 |isbn = 83-03-01790-X}}
* [https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/45452 Informacje w BIP IPN]

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |url = http://ewymiar.pl/panoramy-sferyczne/grab.php?cat=59&s=60 |tytuł = Panorama sferyczna pomnika Karola Świerczewskiego w Jabłonkach |opublikowany = ewymiar.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20071203010241/http://ewymiar.pl/panoramy-sferyczne/grab.php?cat=59&s=60 |zarchiwizowano = 2007-12-03}} <small>(wymagana [http://www.java.com/pl/download/index.jsp Java])</small>
* {{Cytuj |tytuł = Nazwy do zmiany – ul. Świerczewskiego Karola |url = https://ipn.gov.pl/pl/upamietnianie/dekomunizacja/zmiany-nazw-ulic/nazwy-ulic/nazwy-do-zmiany/38022,ul-Swierczewskiego-Karola.html |opublikowany = IPN}}
* [http://www.konflikty.pl/a,2108,II_wojna_swiatowa,W_pijanym_widzie_-_general_Walter_na_czele_armii_polskich.html ''W pijanym widzie – generał Walter na czele armii polskich''], konflikty.pl

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Świerczewski, Karol}}
[[Kategoria:Karol Świerczewski| ]]
[[Kategoria:Absolwenci Akademii Wojskowej im. M. Frunzego]]
[[Kategoria:Biografie kanonu polskiej Wikipedii]]
[[Kategoria:Czerwoni (wojna domowa w Rosji)]]
[[Kategoria:Członkowie Czerwonej Gwardii (Rosja)]]
[[Kategoria:Członkowie Centralnego Biura Komunistów Polski]]
[[Kategoria:Członkowie Komitetu Centralnego PPR]]
[[Kategoria:Dowódcy 2 Armii Wojska Polskiego]]
[[Kategoria:Dowódcy Poznańskiego Okręgu Wojskowego]]
[[Kategoria:Funkcjonariusze Razwiedupra]]
[[Kategoria:Generałowie broni ludowego Wojska Polskiego]]
[[Kategoria:Generałowie majorowie Sił Zbrojnych ZSRR]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za udział w walkach o Berlin”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem za Warszawę 1939–1945]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za waszą wolność i naszą”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za wyzwolenie Warszawy”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Grunwaldzką]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Kościuszkowską]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Śląskim Krzyżem Powstańczym]]
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem za Odwagę (Jugosławia)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Partyzanckiej Gwiazdy (Jugosławia)]]
[[Kategoria:Ofiary zamachów ukraińskich nacjonalistów]]
[[Kategoria:Oficerowie polityczni Armii Czerwonej]]
[[Kategoria:Osoby przedstawione na polskich monetach]]
[[Kategoria:Osoby przedstawione na banknotach PRL]]
[[Kategoria:Patroni jednostek ludowego Wojska Polskiego]]
[[Kategoria:Pierwowzory postaci literackich]]
[[Kategoria:Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie]]
[[Kategoria:Polacy i obywatele polscy w Armii Czerwonej (1918–1946)]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni hiszpańskimi orderami i odznaczeniami]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Lenina]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Suworowa]]
[[Kategoria:Polacy upamiętnieni nazwami obiektów fizjograficznych na Ziemi]]
[[Kategoria:Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej]]
[[Kategoria:Polacy w rewolucji październikowej]]
[[Kategoria:Polscy działacze KPZR]]
[[Kategoria:Polscy funkcjonariusze rosyjskich i radzieckich służb specjalnych]]
[[Kategoria:Polskie Siły Zbrojne w ZSRR 1943–1944]]
[[Kategoria:Posłowie do Krajowej Rady Narodowej]]
[[Kategoria:Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)]]
[[Kategoria:Posłowie z okręgu Gniezno (PRL)]]
[[Kategoria:Radzieccy dowódcy dywizji w II wojnie światowej]]
[[Kategoria:Uczestnicy forsowania Nysy Łużyckiej (1945)]]
[[Kategoria:Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona bolszewicka)]]
[[Kategoria:Wiceministrowie obrony narodowej 1945–1989]]
[[Kategoria:Uczestnicy walk z ukraińskim podziemiem zbrojnym 1939–1947 (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Ofiary zabójstw w Polsce Ludowej]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1897]]
[[Kategoria:Zmarli w 1947]]