Tekst źródłowy strony Can-Am

'''Can-Am''' (pełna nazwa '''The Canadian American Challenge Cup''') – seria wyścigowa w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] organizowana przez SCCA (Amerykański Klub Samochodów Sportowych) w latach 1966–1974 oraz 1977–1986.

Powołany do życia w 1966 roku Can-Am w krótkim okresie stał się najszybszą serią wyścigową na świecie. Samochody rozwijały większe prędkości, niż ówczesna [[Formuła 1]]. Sprzyjały temu dość ubogie limity budowy silnika. Pierwszy tytuł zdobył [[John Surtees]], ale później nastąpiła era zespołu [[McLaren]]. W latach 1968–1970 samochody McLarena wygrały kolejne 23 wyścigi, a kierowcy [[Denny Hulme]] oraz [[Bruce McLaren]] wywalczyli solidarnie po dwa tytuły. Pasma sukcesów nie przerwała nawet tragiczna śmierć McLarena na torze [[Goodwood]] w 1970 roku. Nowozelandczyk testował wówczas jeden z nowych prototypów Can-Am.

W 1972 roku na torach Can-Am pojawił się najpotężniejszy samochód sportowy w historii – [[Porsche 917|Porsche 917/30]], dysponujący 1100-konnym, pięciolitrowym silnikiem z turbodoładowaniem. Podczas jednej z sesji testowych za jego kierownicą [[Mark Donohue]] osiągnął niewyobrażalną wręcz prędkość maksymalną 402&nbsp;km/h. Określony mianem ''Turbopanzer'' samochód wygrał wszystkie wyścigi w sezonie 1973, czym wymusił pierwsze poważne ograniczenia sprzętowe w historii cyklu.

Pasmo sukcesów Can-Am nagle dobiegło końca w 1974 roku. [[Kryzys naftowy|Kryzys paliwowy]] i ekonomiczna recesja w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] drastycznie podniosły koszty organizacji wyścigów, skutkiem czego Can-Am zawiesił działalność na okres dwóch lat. Był to jednocześnie koniec tzw. ''Złotej Ery'' tej serii.

Cykl wskrzeszono w 1977 roku, jednak w znacznie ograniczonej formie. Limit maksymalnej pojemności silników obniżono do trzech litrów, samochody nie osiągały już tak zawrotnych prędkości. Mimo to w pierwszych czterech latach tytuły mistrzowskie wciąż zdobywali kierowcy związani na stałe z [[Formuła 1|Formułą 1]].

Po kilku latach seria całkowicie straciła na prestiżu i skupiała praktycznie tylko zawodników z kontynentu amerykańskiego. Rezygnacja z udziału czołowych konstruktorów i dalsze cięcie kosztów ostatecznie spowodowało upadek serii w 1986 roku.

== Mistrzowie Can-Am w latach 1966–1986 ==
{| class="wikitable"
!Sezon
!Kierowca
!Zespół
!Samochód
|-
|1966
|{{Flaga|GBR}} [[John Surtees]]
|Team Surtees
|Lola T70-Chevrolet
|-
|1967
|{{Flaga|NZL}} [[Bruce McLaren]]
|[[McLaren|Bruce McLaren Motor Racing]]
|McLaren M6A-Chevrolet
|-
|1968
|{{Flaga|NZL}} [[Denny Hulme]]
|[[McLaren|Bruce McLaren Motor Racing]]
|McLaren M8A-Chevrolet
|-
|1969
|{{Flaga|NZL}} [[Bruce McLaren]]
|[[McLaren|Bruce McLaren Motor Racing]]
|McLaren M8B-Chevrolet
|-
|1970
|{{Flaga|NZL}} [[Denny Hulme]]
|[[McLaren|Bruce McLaren Motor Racing]]
|McLaren M8D-Chevrolet
|-
|1971
|{{Flaga|USA}} [[Peter Revson]]
|[[McLaren|Bruce McLaren Motor Racing]]
|McLaren M8F-Chevrolet
|-
|1972
|{{Flaga|USA}} [[George Follmer]]
|[[Penske Racing]]
|Porsche 917/10
|-
|1973
|{{Flaga|USA}} [[Mark Donohue]]
|[[Penske Racing]]
|Porsche 917/30KL
|-
|1974
|{{Flaga|GBR}} [[Jackie Oliver]]
|[[Shadow Racing Cars]]
|Shadow DN4A-Chevrolet
|-
|1975-76
|Mistrzostw nie rozgrywano
|
|
|-
|1977
|{{Flaga|FRA}} [[Patrick Tambay]]
|Carl Haas & Jim Hall Racing
|Lola T333CS-Chevrolet
|-
|1978
|{{Flaga|AUS}} [[Alan Jones (kierowca)|Alan Jones]]
|Carl Haas & Jim Hall Racing
|Lola T333CS-Chevrolet
|-
|1979
|{{Flaga|BEL}} [[Jacky Ickx]]
|[[Newman/Haas/Lanigan Racing|Carl Haas Racing]]
|Lola T333CS-Chevrolet
|-
|1980
|{{Flaga|FRA}} [[Patrick Tambay]]
|[[Newman/Haas/Lanigan Racing|Carl Haas Racing]]
|Lola T530-Chevrolet
|-
|1981
|{{Flaga|AUS}} [[Geoff Brabham]]
|Team VDS
|Lola T530-Chevrolet / VDS 001-Chevrolet
|-
|1982
|{{Flaga|USA}} [[Al Unser Jr.]]
|Galles Racing
|Frissbee GR3-Chevrolet
|-
|1983
|{{Flaga|CAN}} [[Jacques Villeneuve (ur. 1953)|Jacques Villeneuve]]
|Canadian Tire
|Frissbee GR3-Chevrolet
|-
|1984
|{{Flaga|IRL}} Michael Roe
|Don Walker
|VDS 002-Chevrolet / VDS 004-Chevrolet
|-
|1985
|{{Flaga|USA}} Rick Miaskiewicz
|Mosquito Autosport
|Frissbee GR3-Chevrolet
|-
|1986
|{{Flaga|CAN}} Horst Kroll
|Kroll Racing
|Frissbee KR3-Chevrolet
|}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://web.archive.org/web/20050831104919/http://www.research-racing.de/CanAm1.htm Historia Can-Am]
* [http://www.classicscars.com/wspr/results/canam/nf_canam_home.html Wyniki wyścigów z lat 1966-1986]

[[Kategoria:Serie wyścigowe]]