Zbigniew Bieńkowski

polski poeta, krytyk literacki, eseista i tłumacz

Zbigniew Jerzy Bieńkowski (ur. 31 sierpnia 1913 w Warszawie, zm. 23 lutego 1994 tamże) – polski poeta, krytyk literacki, eseista, tłumacz.

Zbigniew Bieńkowski
Ilustracja
Zbigniew Bieńkowski ok. 1960 roku
Data i miejsce urodzenia

31 sierpnia 1913
Warszawa

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1994
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Muzeum artysty

Trzy poematy,
Sprawa wyobraźni

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Nagrody

nagroda PEN Clubu za przekłady z lit. franc. (1964), nagroda I stopnia w dziale Radia Komisji ds. Radia i Telewizji (1981), nagroda Literatury na Świecie (1981, za rok 1980)

Grób Zbigniewa Bieńkowskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie Grzegorza i Emilii z Bzowskich, brat Witolda. W 1931 ukończył Gimnazjum Ojców Marianów na Bielanach. W latach 1932–1939 studiował prawo oraz romanistykę na Wydziale Prawa i Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, a także na paryskiej Sorbonie w latach 1938–1939. W 1938 wyjechał do Paryża na roczne stypendium Instytutu Francuskiego, gdzie zawarł znajomość m.in. z Janem Brzękowskim, a dzięki niemu z poetami francuskiej Awangardy (znaczący wpływ na twórczość poety wywarły przede wszystkim kontakty z Paulem Éluardem, Jules’em Supervielle’em). Należał do Legionu Młodych[1] – Akademickiego Związku Pracy dla Państwa. Literacko debiutował w 1936, publikując wiersze w piśmie „Okolica poetów”, a pierwszy tomik wydał w roku 1938. W 1939 wyjechał do Włoch, a stamtąd do ówczesnej Jugosławii, tam zastał go wybuch II wojny światowej.

W latach okupacji przebywał w Polsce. Był żołnierzem Armii Krajowej, kierownikiem referatu polityczno-prasowego w Wydziale Bezpieczeństwa Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu Londyńskiego[1], uczestniczył w powstaniu warszawskim.

Po wojnie pracował w redakcji „Rzeczpospolitej”, następnie w tygodniku „Odrodzenie” i miesięczniku „Twórczość”. Popularyzował poezję w Polskim Radiu. Od 1956 tworzył scenariusze, przekłady i adaptacje dla Teatr Telewizji[2] i Teatru Polskiego Radia. Był też kierownikiem literackim Teatru Muzycznego w Słupsku. W latach 1966–1972 był członkiem polskiego PEN Clubu.

Autorzy, na których skupiał się jako tłumacz to: Charles Baudelaire, Victor Hugo, Michaił Lermontow, Saint-John Perse, Paul Éluard, Jules Supervielle.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A-3-6)[3].

Życie prywatne

edytuj

Mąż Gety Bieńkowskiej, z którą miał syna Andrzeja, mąż poetki, Małgorzaty Hillar, z którą miał syna Dawida, mąż Wiery Anisimow, tłumaczki. Później związał się z poetką Adrianą Szymańską, z którą miał córkę Katarzynę, tłumaczkę i poetkę.

Publikacje

edytuj

Publikacje książkowe Zbigniewa Bieńkowskiego

I. Poezja

  • Kryształy cienia. Warszawa 1938 [arkusz poetycki].
  • Sprawa wyobraźni. Warszawa 1945, Wyd. 2 rozsz. Warszawa 1960.
  • Trzy poematy. Warszawa 1959.
  • Liryki i poematy. Warszawa 1975.
  • Poezje wybrane. Warszawa 1979.
  • Poezje zebrane. Warszawa 1993.

II. Krytyka literacka

  • Piekła i Orfeusze: szkice z literatury zachodniej. Warszawa 1960.
  • Modelunki. Szkice literackie. Warszawa 1966.
  • Poezja i niepoezja. Warszawa 1967.
  • Notatnik amerykański. Warszawa 1983.
  • W skali wyobraźni. Szkice wybrane. Warszawa 1983.
  • Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i niepoezji. Warszawa 1993.
  • Przeszłość przyszłości. Wrocław 1996.

III. Tłumaczenia

Ordery i odznaczenia

edytuj

Opracowania

edytuj
  • Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 1, wyd. PWN, Warszawa 2000.
  • Paweł Sarna: Ćwiczenia w bezmyślności. O duchu, duszy i ciele w poezji Zbigniewa Bieńkowskiego, „Opcje” 2006, nr 1(62); Tenże: Czytanie Bieńkowskiego. [w:] Nasz XX wiek. Style-Tematy-Postawy pisarskie. Red. A. Opacka, M. Kisiel. Katowice 2006, s. 86–113.
  • Paweł Sarna: Przypisy do nicości. Poezja Zbigniewa Bieńkowskiego. Mikołów 2010.

Przypisy

edytuj
  1. a b Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2023-10-04].
  2. Zbigniew Bieńkowski [online], FilmPolski [dostęp 2023-10-04] (pol.).
  3. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  4. Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 1, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1994, s. 325.
  5. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.