Towarzystwo Naukowe Warszawskie
Towarzystwo Naukowe Warszawskie (TNW) – polskie towarzystwo naukowe ogólne założone w 1907 w Warszawie, o strukturze akademickiej z dwustopniowym członkostwem na podstawie wyboru.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1 marca 1907 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Zasięg | |
| Prezes |
prof. dr hab. Dagmara Mirowska-Guzel |
| Nr KRS | |
| Data rejestracji |
30 kwietnia 2002 |
| Powiązania | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′16″N 21°01′05″E/52,237778 21,018194
| |
| Strona internetowa | |
Celem TNW jest popieranie i rozwijanie badań naukowych we wszystkich dziedzinach wiedzy, przez organizowanie zebrań naukowych, wykładów i odczytów, a także ogłaszanie konkursów na prace naukowe i przyznawanie nagród i prowadzenie działalności wydawniczej.
Historia
edytuj
TNW powstało w 1907 r. i stanowiło kontynuację działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Jego celem było rozwijanie i popieranie badań we wszystkich dziedzinach wiedzy oraz ogłaszanie po polsku prac naukowych.
Członkowie założyciele TNW wywodzili się głównie z koła warszawskiego członków Polskiej Akademii Umiejętności oraz z kręgu absolwentów Szkoły Głównej i członków Kasy im. Józefa Mianowskiego. Przed I wojną światową TNW stało się największą instytucją naukową na obszarze zaboru rosyjskiego. Sekretarzem generalnym Towarzystwa w latach 1909–1916, 1918–1919, 1925 był Franciszek Pułaski.
W maju 1911 Edward Flatau przekazał TNW założoną przez siebie przy Towarzystwie Psychologicznym pracownię neurologiczną wraz z całym inwentarzem i zasiłkiem w wysokości 2000 rb. Towarzystwo Naukowe Warszawskie otrzymało w darze od hr. Józefa Potockiego dom przy ul. Śniadeckich 8, gdzie mieściła się pracownia neurobiologiczna. Przez wiele lat Flatau był jej kierownikiem. Według Hermana[1] „Dzień w dzień o godzinie 9 zjawiał się Flatau w pracowni neurobiologicznej przy ul. Śniadeckich 8. Tu wykonywał doświadczenia na zwierzętach, przeglądał preparaty histologiczne, zbierał piśmiennictwo, konferował ze swoimi współpracownikami. O godzinie 11 szedł na kawę do pobliskiej kawiarni Ostrowskiego przy zbiegu ul. Koszykowej i Marszałkowskiej i już po 15 minutach jechał do Szpitala na Czystem przy ul. Dworskiej 15”. Pracownia prowadziła badania w zakresie anatomii ogólnej i porównawczej ustroju nerwowego, fizjologii, anatomii patologicznej, patologii doświadczalnej oraz terapii doświadczalnej układu nerwowego.
W 1918 r. Towarzystwo otrzymało do dyspozycji z przeznaczeniem na siedzibę Pałac Staszica[2].
W trakcie II wojny światowej TNW działało konspiracyjnie, organizując zebrania i wspomagając działanie tajnego szkolnictwa wyższego w Warszawie. Straty osobowe z czasu wojny (85 osób) sięgnęły jednej trzeciej stanu przedwojennego[3]. Zniszczeniu uległa siedziba TNW w Pałacu Staszica w Warszawie oraz liczne naukowe zakłady, pracownie i laboratoria.
Powojenna sowietyzacja nauki polskiej i związane z tym utworzenie Polskiej Akademii Nauk w 1951 połączone było z systematyczną likwidacją TNW, którego majątek w całości przekazano PAN. Ostatnie posiedzenie Prezydium TNW miało miejsce 31 grudnia 1952, po którym towarzystwo uległo likwidacji, a jego pracownicy przeszli do pracy w PAN. W 1954 PAN wydał zaległy „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” za rok 1952[4].
Reaktywacja TNW w 1981 r.
edytuj23 listopada 1980 na zebraniu w mieszkaniu Piotra Kubikowskiego, gdzie dyskutowało ośmiu członków dawnego Towarzystwa, zgłoszono postulat reaktywowania TNW jako korporacji uczonych, która „będzie rozwijała działalność odczytową i wydawniczą, obejmującą szeroką tematykę interdyscyplinarną”. Stosowną uchwałę podjęto na kolejnym spotkaniu dnia 6 maja 1981. W listopadzie lista członków założycieli liczyła już 40 osób; przewodniczącym został chemik Wiktor Kemula. Oficjalnej rejestracji Towarzystwa w Urzędzie Miasta st. Warszawy dokonano 4 grudnia 1981.
Struktura TNW
edytujCzłonkami TNW jest obecnie (2020) około 450 uczonych, powiązanych głównie z warszawskimi instytucjami naukowymi. Od 1907 członkami Towarzystwa było blisko 1500 wybitnych uczonych. TNW jest podzielone na 6 wydziałów tematycznych:
- językoznawstwa i historii literatury
- nauk historycznych, społecznych i filozoficznych
- nauk matematycznych i fizycznych
- nauk biologicznych
- nauk medycznych
- nauk technicznych z sekcją rolniczą
Oprócz tego 3 komisje zarządu głównego: rewizyjna, wydawnicza i archiwalno-biblioteczna, a także 2 komisje wydziałowe: kultury słowa i językowa komisja slawistyczna. W ramach TNW działa też biblioteka. Wydawany jest „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” (za lata 1914–1952, 1983–). Od 6 listopada 2018 Towarzystwo Naukowe Warszawskie ma status Organizacji Pożytku Publicznego (KRS 0000110663).
Prezesi TNW
edytuj
- Aleksander Jabłonowski (1907–1913)
- Teodor Dydyński (1913–1916)
- Bronisław Chlebowski (1916–1918)
- Jan Karol Kochanowski (1918–1925)
- Kazimierz Żórawski (1925–1931)
- Wacław Sierpiński (1931–1952)
- Wiktor Kemula (1981–1985)
- Aleksander Gieysztor (1986–1992)
- Bolesław Górnicki (1992–1995)
- Witold Rudowski (1995–2001)
- Andrzej Paszewski (2001–2007)
- Janusz Lipkowski (2007–2020)
- Jerzy Marian Langer (2020–2023)
- Dagmara Mirowska-Guzel[5] (od 2023)
Przypisy
edytuj- ↑ Eufemiusz Józef Herman: Historia neurologii polskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975 (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. XCVII).
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 189.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 29, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Piotr Hübner: Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, t. II, s. 778–784, 834 (Wszechnica Polskiej Akademii Nauk. Problemy Naukowe Współczesności).
- ↑ Strona Towarzystwa Naukowego Warszawskiego [online] [dostęp 2024-02-03].