Stanisław Trzebunia
Stanisław Trzebunia (ur. 19 sierpnia 1888 w Zakopanem, zm. 31 grudnia 1960 w Warszawie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Stanisław Trzebunia (przed 1933) | |
podpułkownik piechoty | |
Data i miejsce urodzenia |
19 lipca 1888 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
31 grudnia 1960 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1950 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska |
dowódca grupy |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się 19 sierpnia 1888 w Zakopanem, w ówczesnym powiecie nowotarskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Anieli z Brzeźniaków[1]. W latach 1900–1908 uczęszczał do c. k. Wyższego Gimnazjum w Kołomyi, a następnie, w latach 1909–1914, studiował na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej[1]. W międzyczasie został powołany do c. i k. 20 pułku piechoty, w którym od stycznia do grudnia 1913 ukończył szkołę jednorocznych ochotników i zdał egzamin, uzyskując stopień kadeta rezerwy-zastępcy oficera (niem. Kadett-Offiziersstellvertreter) z lokatą 309 i starszeństwem 1 stycznia 1914[1][2].
Latem 1914 został zmobilizowany do macierzystego pułku i otrzymał dowództwo plutonu. W listopadzie tego roku, po walkach na Lubelszczyźnie i w rejonie Dęblina, na wniosek dowódcy pułku, płk. Stanisława Puchalskiego, został mianowany na stopień chorążego rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1914[3]. Na początku 1915 został wysłany na front w rejon Gorlic. W działaniach rozpoznawczych prowadzonych w drugiej połowie stycznia 1915, a następnie w szturmie na wzgórze cmentarne w Gorlicach, żołnierze jego plutonu wyróżnili się męstwem, za co c. i k. Naczelne Dowództwo Armii 3 marca 1915 wyróżniło go srebrnym Medalem Waleczności 1 klasy[2]. Wziął udział w tzw. przełamaniu gorlickim w dniach 2–5 maja 1915. Pod koniec lata tego roku, w rejonie Kowla, dostał się do niewoli rosyjskiej i trafił do oficerskiego obozu jenieckiego w Nierechcie, w guberni kostromskiej[4]. W obozie jenieckim przebywał do wybuchu rewolucji lutowej w 1917. Po opuszczeniu obozu zgłosił się do służby w Dywizji Strzelców Polskich, a później w I Korpusie Polskim w Rosji[1]. Początkowo pełnił służbę w 3 pułku Brygady Rezerwowej, a następnie na stanowisku komendanta etapu na stacji kolejowej Dorogobuż[1]. W lutym 1918, po zawarciu porozumienia z Niemcami, opuścił szeregi korpusu i przez Syberię, Władywostok oraz Szanghaj, a następnie drogą morską udał się do Europy[1].
W sierpniu 1918, po przybyciu do Francji i odbyciu przeszkolenia, został instruktorem w Centrum Wyszkolenia w Quintin[1]. W 1919 został wysłany do Polski i Gdańska z misją przygotowania przyjazdu armii gen. Hallera do kraju[1]. Następnie został wyznaczony do zorganizowania i wyszkolenia batalionu zapasowego 145 pułku strzelców kresowych we Włodzimierzu[1]. W maju 1920 został wysłany na front do macierzystego 145 pułku strzelców kresowych[1]. W czasie wojny z bolszewikami wziął udział w wyprawie kijowskiej, walkach odwrotowych, bitwie warszawskiej oraz walkach na Polesiu jako adiutant pułku, dowódca batalionu i zastępca dowódcy pułku[1]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii generała Hallera[5]. 23 września 1920 dowódca 145 pułku strzelców kresowych, major Witold Wartha we wniosku na odznaczenie kapitana Trzebuni Orderem Virtuti Militari napisał:
Bardzo dzielny i odważny oficer. W ataku odznacza się zimną krwią. Podczas ataków bolszewików na Ojrzeń dnia 18 sierpnia 1920, zbiera cofający się oddział i wpływem swoim zmusza go do kontrataku na wroga, którym to kontratakiem rozbija kolumnę atakującą i przechyla zwycięstwo na swoją stronę.
Podczas akcji 36 Brygady Piechoty dnia 11 września 1920 na Maciejów i Kowel atakowały świeże oddziały bolszewickie, od południa z prawej flanki, posuwającą się przez wieś Ruda własną brygadę. Wszczęty własny kontratak sześciu kompanii prowadził kpt. Trzebunia bez specjalnie danego mu rozkazu, z własnej inicjatywy jako adiutant pułku, aż do wsi Chworostów, zajął wieś i zadał bolszewikom bardzo ciężkie straty. Przeprowadzenie kontrataku oswobodziło zupełnie prawą flankę brygady i umożliwiło jej dalszy pochód[1].
Po zakończeniu działań wojennych kapitan Trzebunia pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 72 pułku piechoty w Radomiu, pełniąc kolejno funkcję adiutanta pułku, dowódcy batalionu i kwatermistrza[1]. 1 czerwca 1921 był przydzielony do Centrum Wyszkolenia Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów[6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 328. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. 10 lipca 1922 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy batalionu[8]. W 1923 był dowódcą batalionu sztabowego 72 pp[9]. W 1924 został przydzielony do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisko referenta wyszkolenia, a następnie kierownika referatu wyszkolenia[1][10]. 1 grudnia 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika z dniem 15 sierpnia 1924 i 89. lokatą w korpusie oficerów piechoty[11]. W maju 1926 został przydzielony do Korpusu Kadetów Nr 2 w Modlinie (od lipca tego roku w Chełmnie) na stanowisko komendanta[12][13]. 23 grudnia 1927 został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku[14]. W lipcu 1928 został przeniesiony do 37 pułku piechoty w Kutnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[15]. W marcu 1929 został ponownie przeniesiony do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Powiatowej Komendy Uzupełnień Kutno na stanowisko pełniącego obowiązki komendanta[16]. W styczniu 1932 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IV[17], a z dniem 30 kwietnia tego roku przeniesiony w stan spoczynku[18].
Po zakończeniu służby wojskowej zamieszkał w Warszawie przy ul. Zielnej 13 m. 4[1]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[19]. W 1937 objął stanowisko szefa bezpieczeństwa w budowanych Zakładach Południowych[20][21]. Po wybuchu II wojny organizował obronę zakładu i miasta Stalowa Wola. W dalszym ciągu kampanii wrześniowej stanął na czele Grupy „Stalowa Wola”, walczącej na linii Sanu i w rejonie Janowa Lubelskiego[22]. Po kapitulacji uniknął niewoli i przyjechał do Warszawy[23]. W kwietniu 1940 przedostał się na Węgry i przez Jugosławię dotarł do Palestyny[23]. W 1944 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Zdemobilizowany w 1950 do 1952 przebywał m.in. w Anglii, a następnie wrócił do Polski. Podjął pracę m.in. jako księgowy w Ścinawce, a od 1955 w Warszawie[2]. Zmarł 31 grudnia 1960 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera D, rząd 2, miejsce 22,23)[24].
Był żonaty z Jadwigą (1897–1980), córką Adolfa Suligowskiego (1849–1932) i Wandy (1861–1932)[24]. Miał córkę Wandę Jadwigę (1929–2021), inżyniera[1][25].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 505[1] – 17 maja 1921[26][27]
- Krzyż Walecznych[1][28]
- Medal Niepodległości – 25 stycznia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[29][30][31]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[1]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[1]
- Medal Zwycięstwa[1]
- francuski Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny[1]
- Srebrny Medal Waleczności 1 klasy[32]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Kwestionariusz osobowy. CAW. [dostęp 2024-01-12].
- ↑ a b c Trzebunia Stanisław, ppłk WP. Fundacja Przywróćmy pamięć. [dostęp 2024-01-11].
- ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 397.
- ↑ Lista strat nr 290. k. u. k. Kriegsministerium, 1915-10-12, s. 5..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920, s. 788.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 199.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 32.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 552.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 331, 402.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 16, 292, 344.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 732.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 6 maja 1926, s. 143.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 117, 165.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927. Dodatek Nr 1, s. 2.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928, s. 218.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929, s. 90.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 23 grudnia 1931, s. 415.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 21 kwietnia 1932, s. 299.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 325, 842.
- ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 129.
- ↑ Maksimiec 2008 ↓, s. 201.
- ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 129, 131, 140, 145, 150, 154, 332.
- ↑ a b Maksimiec 2008 ↓, s. 206.
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: SULIGOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-01-14] .
- ↑ Wanda Trzebunia-Siwicka: Jak to się zaczęło? Pierwsze ośrodki telewizyjne w Polsce. Lata 1952–1969. Wydawnictwo Kartograficzne Polkart, październik 2012. [dostęp 2024-01-14].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921, s. 996.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-12].
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 33.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 511.
Bibliografia
edytuj- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
- Stanisław Maksimiec. Działania Grupy „Stalowa Wola” we wrześniu 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (223), 2008. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.