Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna

Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolami [tʂ] lub [ʈʂ].

Spółgłoska zwarto-szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna

Numer IPA	103, 134
tʂ
Jednostka znakowa	t​ʂ
Unikod	U+0074 U+0282
UTF-8 (hex)	74 ca 82
ʈʂ
Jednostka znakowa	ʈ​ʂ
Unikod	U+0288 U+0282
UTF-8 (hex)	ca 88 ca 82
t͡ʂ
Jednostka znakowa	t​͡​ʂ
Unikod	U+0074 U+0361 U+0282
UTF-8 (hex)	74 cd a1 ca 82
Inne systemy
X-SAMPA	ts`
Kirshenbaum	ts`
Przykład
informacje • pomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

• modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
• prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
• czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją
• dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną, a następnie do przejścia bezpośrednio, bez plozji, do spółgłoski [ʂ].
• wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna

Warianty

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [t͡ʂʲ]
• wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [t͡ʂˠ]
• napięcie mięśni gardła – mowa o spółgłosce faryngalizowanej [t͡ʂˁ]
• zaokrąglenie warg, mowa wtedy o spółgłosce labializowanej [t͡ʂʷ]

Przykłady

Język		Słowo	IPA	Znaczenie	Notatki
Adygejski		чъыгы	[t͡ʂəɣə]	'drzewo'
Asturyjski	Niektóre dialekty	ḷḷobu	[ʈ͡ʂoβu]	'wilk'
Białoruski		пачатак / pačatak	[paʈ͡ʂatak]	'początek'
Chiński	Mandaryński	中文 / zhōngwén	[ʈ̺͡ʂ̺ʊŋ˥ u̯ən˧˥]	'język chiński'	Spółgłoska apikalna. Kontrastuje z formą aspirowaną.
Chanty	Dialekty wschodnie	ҷӓңҷ	[ʈ͡ʂaɳʈ͡ʂ]	'kolano'	Szczelinowa w dialektach północnych.
	Dialekty południowe
Mapudungun		trafoy	[ʈ͡ʂa.ˈfoj]	'to zostało zniszczone'
Polski		czas	[ˈʈ͡ʂas̪]	'czas'
Keczua	Cajamarca–Cañaris	chupa	[ʈ͡ʂupə]	'ogon'
Rosyjski		лучше / luchshe	[ˈlut͡ʂʂje]	'lepiej'
Serbskochorwacki		чеп / čep	[ʈ͡ʂe̞p]	'korek'
Śląski		szczopek	[ʂʈ͡ʂopɛk]	'szczupak'
Słowacki		čakať	[ˈʈ͡ʂakat]	'czekać'
Wietnamski		trà	[ʈ͡ʂaː˨˩]	'herbata'	U niektórych osób używających Wietnamskiego.
Yi		ꍈ / zha	[ʈ͡ʂa˧]	'trochę'	Kontrastuje z formą aspirowaną