Shaanxi (wymowa; chiń. upr. 陕西; chiń. trad. 陝西; pinyin Shǎnxī; Wade-Giles Shan-hsi) – prowincja w północno-środkowej części ChRL. Teren prowincji obejmuje część Wyżyny Lessowej. Od południa ograniczone górami Qin Ling.

Prowincja Shaanxi
prowincja
ilustracja
Państwo

 ChRL

Stolica

Xi’an

Kod ISO 3166-2

CN-61

Gubernator

Zhao Yide[1]

Powierzchnia

205 800 km²

Populacja (2020)
• liczba ludności


39 528 999[2]

• gęstość

190 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba prefektur

10

Liczba powiatów

107

Liczba gmin

1745

Położenie na mapie Chin
Położenie na mapie
Strona internetowa

Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co „Na Zachód od Shan”. Zapisuje się ją jednak przez podwójne „a” dla odróżnienia od prowincji Shanxi, której nazwa w transkrypcji pinyin brzmi Shānxī.

Historia

edytuj

Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę cywilizacji chińskiej. Stolica prowincji Xi’an była siedzibą władców 13 chińskich dynastii w okresie od XI wieku p.n.e.X wieku n.e. W prowincji tej zaczynał się również jedwabny szlak. W okresie rządów Mongołów w XIII wieku prowincja straciła na znaczeniu. 23 stycznia 1556 w prowincji Shaanxi miało miejsce trzęsienie ziemi uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii – zginęło ok. 830 000 ludzi.

Geografia

edytuj

Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry Qin Ling tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m n.p.m. (Taibai Shan, 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry Daba Shan stanowią granicę z prowincją Syczuan. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki Han Shui, dopływu Jangcy. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych – rozwija się uprawa ryżu, bawełny i herbaty. Góry pokryte są rozległymi lasami – częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach.

Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią Wyżyny Lessowej, ciągnie się równoleżnikowo szeroka, podłużna, odwadniana przez rzekę Wei He kotlina, która jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym glebom aluwialnym i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa – jedwabny szlak, wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową ZhengzhouXi’anLanzhou. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji.

Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy lessowej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka Huang He, płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od Wielkiego Muru. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy stepy przechodzą w półpustynie. W rolnictwie dominuje pszenica, gaoliang i proso – uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin.

Podział administracyjny

edytuj
Mapa Lp. Nazwa Chiński Hanyu pinyin Siedziba
 
— Miasto zarządzane bezpośrednio przez władze prowincji —
1 Xi’an 西安市 Xī’ān Shì Dzielnica Weiyang
— Prefektury miejskie —
2 Ankang 安康市 Ānkāng Shì Dzielnica Hanbin
3 Baoji 宝鸡市 Bǎojī Shì Dzielnica Weibin
4 Hanzhong 汉中市 Hànzhōng Shì Dzielnica Hantai
5 Shangluo 商洛市 Shāngluò Shì Dzielnica Shangzhou
6 Tongchuan 铜川市 Tóngchuān Shì Dzielnica Yaozhou
7 Weinan 渭南市 Wèinán Shì Dzielnica Linwei
8 Xianyang 咸阳市 Xiányáng Shì Dzielnica Qindu
9 Yan’an 延安市 Yán’ān Shì Dzielnica Baota
10 Yulin 榆林市 Yúlín Shì Dzielnica Yuyang

Demografia

edytuj

Osadnictwo prowincji Shaanxi jest bardzo stare. Gęstość zaludnienia wynosi poniżej 40 osób/km² na północy do ponad 300 w obniżeniu rzeki Wei He. W odróżnieniu od innych prowincji w północno-zachodnich Chinach, jest to obszar etnicznie jednolity. Poza niewielką liczbą Hui, nie ma tu w zasadzie mniejszości niechińskich.

Przypisy

edytuj
  1. Zhao Yide appointed acting governor of Shaanxi Province [online] [dostęp 2021-05-20] (ang.).
  2. Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3) [online] [dostęp 2021-05-20] (ang.).