Radio-Stop
Radio-Stop – system zabezpieczenia ruchu kolejowego stosowany na sieci PKP Polskich Linii Kolejowych.
Historia
edytujBezpośrednią przyczyną wprowadzenia Radio-Stopu były wypadki kolejowe, do których dochodziło na przełomie lat 70. i 80. XX w., którym mógłby zapobiec system radiołączności pociągowej – pod Wrocławiem w 1977 roku, pod Otłoczynem w 1980 roku oraz pod Osieckiem w 1981 roku[1][2]. System został wdrożony do eksploatacji na sieci PKP ok. 1987 roku[2].
Wprowadzenie Radio-Stopu zwiększyło poziom bezpieczeństwa na polskiej kolei[2], a jego użycie pozwoliło uniknąć wielu niebezpiecznych zdarzeń[3], m.in. w 2017 roku w Worowie[4], w 2019 roku pod Złocieńcem[5] i w 2024 roku w Trzebini[6].
Charakterystyka
edytujSystem umożliwia zatrzymanie będących w ruchu pojazdów trakcyjnych w miejscu, gdzie zachodzi zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Jego uruchomienie następuje poprzez wciśnięcie przycisku „Alarm” kolejowego urządzenia łączności (radiotelefonu), które rozpoczyna wysyłanie drogą radiową sygnału dźwiękowego A 1r „Alarm” – trzech następujących po sobie tonów o różnej częstotliwości powtarzanych cyklicznie[a]. W efekcie następuje zahamowanie wszystkich pojazdów trakcyjnych znajdujących się w zasięgu urządzenia nadającego sygnał A 1r, jeżeli są one połączone z urządzeniami samoczynnego hamowania pociągu – w przeciwnym wypadku maszynista słyszący sygnał A 1r jest zobowiązany do natychmiastowego zatrzymania pojazdu kolejowego[7]. Radiołączność funkcjonuje w systemie analogowym[8]
Wady systemu
edytujRadio-Stop umożliwia nadanie sygnału A 1r „Alarm” wyłącznie na kanale, który jest ustawiony na urządzeniu łączności. Jeżeli będzie ono ustawione na inny kanał niż przypisany dla linii kolejowej, po której porusza się pojazd kolejowy wyposażony w urządzenie (jak w przypadku pociągu interRegio 13126 Matejko w katastrofie pod Szczekocinami), użycie Radio-Stopu będzie nieskuteczne[9]. Radio-Stop jest również niekompatybilny z cyfrowym systemem łączności GSM-R[10]. W przypadku pojazdów przystosowanych jedynie do łączności cyfrowej wymagany jest specjalizowany moduł transmisyjny[11]. W przypadku całkowitej łączności cyfrowej wykorzystywany jest Enhanced Railway Emergency Call. System powiadamia pracowników o niebezpieczeństwach związanych z koniecznością ewentualnego zatrzymania ruchu w danym miejscu[12]
Nieuprawnione użycie
edytujFunkcjonowanie systemu Radio-Stop w ramach łączności analogowej[10] powoduje, że sygnał A 1r może nadać każda osoba wyposażona w radiotelefon. Problem ten znany był już w 1989 roku – zakładano wtedy, że forma sygnału będzie skłaniała maszynistów do aktywacji systemu dla żartów[2]. W latach 2012–2017 zanotowano 1873 przypadki nieuprawnionego użycia systemu Radio-Stop[13], zaś w latach 2015–2022 system był aktywowany przez osoby nieuprawnione średnio 567 razy w roku[14].
25 sierpnia 2023 roku w godzinach wieczornych nieznana osoba aktywowała system Radio-Stop w okolicach Szczecina. Nieuprawnionemu użyciu systemu towarzyszyło nadawanie na łączach kolejowych hymnu Federacji Rosyjskiej[15], co spowodowało dyskusję na temat zabezpieczenia polskiej sieci kolejowej przed sabotażem[16], jak i samego Radio-Stopu[14]. Sygnał był również nadawany między 26 a 29 sierpnia kilka razy dziennie w różnych częściach kraju[17]. 30 sierpnia 2023 roku prezes PKP PLK Ireneusz Merchel zapowiedział przyspieszenie wymiany systemu Radio-Stop na cyfrowy, co ma przynieść redukcję liczby przypadków nieuprawnionego użycia systemu[18].
Uwagi
edytuj- ↑ Sygnał A 1r może również zostać nadany poprzez pięciokrotne wypowiedzenie słowa „Alarm” – należy wtedy natychmiast zatrzymać pociąg.
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Bieńko, Osieck, 4 czerwca 1981 r., „Świat Kolei 5/2018”, s. 39.
- ↑ a b c d Kilka przykrych słów o systemie Radio-Stop i sabotażu kolei w Szczecinie | Zaufana Trzecia Strona [online], Zaufana Trzecia Strona | Niezależne źródło wiadomości o świecie bezpieczeństwa IT, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Kamil Wilde, Jan Siudecki, Zarządzanie bezpieczeństwem migracji do GSM-R, „Magazyn Kultury Bezpieczeństwa”, Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2019, s. 61-67.
- ↑ Dwa pociągi TLK na jednym torze. Zatrzymały się 100 metrów od siebie [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych, Raport nr PKBWK/5/2020 z badania incydentu kolejowego kategorii C 41 zaistniałego w dniu 30 lipca 2019 r. o godzinie 16:53 na stacji Złocieniec, tor nr 2, w km 114,131, linia kolejowa nr 210 Chojnice – Runowo Pomorskie, Warszawa, 16 lipca 2020, s. 72.
- ↑ Dwa pociągi na jednym torze. O krok od katastrofy kolejowej w Małopolsce [online], www.rmf24.pl [dostęp 2024-08-25] (pol.).
- ↑ PKP Polskie Linie Kolejowe, Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E-1) [online], s. 104–105.
- ↑ Janusz Dyduch, Andrzej Cholewa, Kierunki działań po katastrofie kolejowej pod Szczekocinami, „Technika Transportu Szynowego”, s. 11-18.
- ↑ Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych, Raport nr PKBWK/1/2013 z badania poważnego wypadku kat. A 01 zaistniałego w dniu 3 marca 2012 r. o godz. 20:55 na szlaku Sprowa – Starzyny w torze nr 1 w km 21,250 linii kolejowej nr 64 Kozłów – Koniecpol, Warszawa, 15 lutego 2013, s. 95–96.
- ↑ a b Urządzenia kontroli czujności (CA/SHP) i RADIOSTOP – transportszynowy.pl [online], www.transportszynowy.pl [dostęp 2023-08-31].
- ↑ Mirosław Siergiejczyk, Stanisław Gago, Zagadnienia bezpieczeństwa systemu GSMR w aspekcie wspomagania transportu kolejowego, „Logistyka”, 4/2012, s. 661-670.
- ↑ Mirosław Siergiejczyk, D. Włodarczyk, Radio network planning of gSM-R in polish railways standards, „Telematics Transport System”, 7, 2014, s. 42-46 (ang.).
- ↑ Najwyższa Izba Kontroli, Bezpieczeństwo przewozów kolejowych, 2018, s. 16.
- ↑ a b „Włamanie” do Radiostopu to codzienność od lat. I nic [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Ktoś radio-stopem zatrzymywał pociągi na Zachodnim Pomorzu. W tle hymn Rosji [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Kto nadaje sygnały alarmowe na kolei? „Ludzie służb mówią: nie ma przypadków, są tylko znaki” [online], www.newsweek.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Kolejne nieuprawnione użycia radio-stopu. Pierwsi sprawcy zatrzymani [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).
- ↑ Merchel: Przyspieszymy wymianę systemu radio-stop na cyfrowy [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-08-31] (pol.).