Przewiercień długolistny

Przewiercień długolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	przewiercień
Gatunek	przewiercień długolistny
	Nazwa systematyczna
	Bupleurum longifolium L.; Sp. pl. 1:237. 1753
Synonimy
	Bupleurum aureum Fisch.;
	Bupleurum aureum Fisch.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przewiercień długolistny^[5] (Bupleurum longifolium L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Zasięg występowania

Rośnie dziko w Europie Południowej i Środkowej na obszarze od Francji po południową Rosję. Na północy sięga do Niemiec i Polski; na południu po Bułgarię^[6].

W Polsce jest to gatunek rzadki. Występuje głównie na Wyżynie Małopolskiej i w rejonie doliny dolnej Wisły. W górach jest rzadki, znany z nielicznych tylko stanowisk w Karpatach i Sudetach. W Karpatach w ostatnich latach potwierdzono jego występowanie tylko na kilku stanowiskach: Lackowa w Beskidzie Niskim, Riaba Skała w Bieszczadach, Wąwóz Szopczański, podnóże Trzy Korony i po wschodniej stronie przełęczy Szopka w Pieninach oraz Dolina Długa i Czerwone Żlebki w Tatrach^[7].

Morfologia

Kwiatostan

Owoce

Pokrój: Roślina zielna z cienkim kłączem, z którego wyrasta rozgałęziająca się w górze łodyga, osiągająca od 50 do 100 cm wysokości. Jest ona dęta i obła, delikatnie kreskowana, nierzadko czerwono nabiegła^[8].
Liście: Odmienne liście dolne i łodygowe. Liście dolne zielone, eliptycznie lub podłużnie jajowate, z długim, oskrzydlonym ogonkiem. Liście łodygowe często żółtawozielone, siedzące, szerokimi uszkami obejmujące łodygę, jajowate lub jajowatopodługowate. Oba rodzaje liści posiadają sieciowatą nerwację^[7]^[8].
Kwiaty: Drobne, zebrane po ok. 20 w baldaszki o średnicy 1–2,5 cm, wsparte 5–8 pokrywkami. Baldaszki w liczbie 5–12 tworzą baldach złożony wsparty 3–5 szeroko jajowatymi pokrywami^[7]^[8]. Płatki korony żółte półkoliste lub odwrotnie szeroko trójkątne, z łatką na szczycie^[8].
Owoce: Eliptyczne, błyszczące rozłupnie osiągające 5–7 mm długości^[8]. Każda z rozłupni złożona z dwóch rozłupek, mających po 5 nitkowatych żeberek^[7]^[8].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia lub bylina, czasem monokarpiczna – zamierająca po owocowaniu^[8], hemikryptofit. Rośnie u podnóży skał, na piargach, skalistych i trawiastych zboczach i półkach skalnych, na obrzeżach lasów i zarośli, w traworoślach, murawach kserotermicznych i murawach naskalnych. Kwitnie w sierpniu i wrześniu. Liczba chromosomów 2n = 16^[7]. Gatunek charakterystyczny związku Calamagrostion, zespołu Bupleuro-Calamagrostietum arundinaceae i zespołu Festucetum carpaticae^[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)^[10]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[11].

Od 2014 r. roślina podlega w Polsce ochronie gatunkowej^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-05].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Bupleurum longifolium L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-10] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 52-53 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-05].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[powo-6] Bupleurum longifolium L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-10] .

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[koczwara-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 52-53 .

[9] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[rozp2014-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]