Porucznik

oficerski stopień wojskowy zaliczany do młodszych oficerów

Porucznik (por.) – oficerski stopień wojskowy występujący w większości armii świata. W Wojsku Polskim zaliczany jest do korpusu oficerów młodszych. Niższym stopniem jest podporucznik, a wyższym kapitan. Polski oficer w stopniu porucznika na naramiennikach nosi trzy gwiazdki.

Porucznik
Wojska Lądowe
Aktualne oznaczenie stopnia
naramiennik
naramiennik
kurtka nieprzemakalna
kurtka nieprzemakalna
Oznaczenie stopnia do 1952
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia do 1939
naramiennik
naramiennik

Obecnie w WP zawodowi oficerowie posiadający stopień porucznika głównie pełnią służbę na stanowiskach szefów i oficerów sekcji sztabów batalionów/dywizjonów oraz zastępców dowódców kompanii/baterii. Są to stanowiska, które przygotowują do objęcia stanowiska dowódcy kompanii/baterii (przewidziane dla kapitanów).

W XVI wieku był zastępcą hetmana w dowodzeniu całym wojskiem, jego częścią lub częścią szyku[1]. W końcu XVI wieku zastępca dowódcy roty[1]. W drugiej połowie XVII wieku dowódca chorągwi, a dowódcy chorągwi pułkownikowskich byli faktycznymi dowódcami pułków często tytułowanymi pułkownikami[1].

Stopień porucznika występuje również w Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Służbie Ochrony Państwa, Agencji Wywiadu, Służbie Wywiadu Wojskowego, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Odpowiednikiem tego stopnia w policji jest komisarz, w Państwowej Straży Pożarnej kapitan, a w Służbie Celno-Skarbowej komisarz.

Etymologia

edytuj

„Porucznik” wywodzi się z występującego w staropolszczyźnie czasownika „poruczyć”, czyli ‘oddać w czyje ręce z zaufaniem, powierzyć’, który z kolei wywodzi się od słowa „ręka”. Pierwotnie słowo „porucznik” miało znaczenie bardziej ogólne: ‘ten, któremu co poruczono, pełnomocnik, posłannik, zastępca’[2].

Oznaczenia

edytuj

Oznaczenie stopnia na czapce garnizonowej lub rogatywce składa się z wąskiego galonu umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z trzech gwiazdek umieszczonych na środku otoku. Na berecie i furażerce oznaka stopnia składa się z jednej belki i trzech gwiazdek. Natomiast na naramiennikach znajdują się trzy gwiazdki (bez belki). W Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej, Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz w Ludowym Wojsku Polskim do 1952 roku stopień ten był opisywany dwiema gwiazdkami.

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku porucznik nosił trzy gwiazdki umieszczone na środku taśmy otokowej w linii równoległej do krawędzi taśmy; odległość między ramionami gwiazdek wynosiła 2 mm. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku. Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz trzy gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następną – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki. Na naramiennikach trzy gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia podobnie jak druga[3].

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: na środku naramiennika wzdłuż dwie gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach[a]. Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu otoku dwie gwiazdki[4].

W Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego oznaką stopnia były szlify gładkie bez frędzli z 1 paskiem, a od 1827 roku 2 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne[5][5].

W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia były epolet z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frędzli). Na taśmie jedwabny pręcik karmazynowy. Naramienniki jazdy posiadały taśmy w karpią łuskę[5].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 3 gwiazdki[6].

Stopnie porucznika w innych krajach

edytuj
Zobacz też: Lejtnant.
  • Afganistan: Lomri Baridman
  • Albania: Toger
  • Angola: Primeiro Tenente
  • Argentyna: Teniente Primero (Wojska Lądowe); Primer Teniente (Lotnictwo)
  • Austria: Oberleutnant
  • Białoruś: Cтаршы лейтэнант (transkryp. starszy lejtenant[7])
  • Belgia: Lieutenant
  • Bhutan: Deda Gom
  • Bośnia i Hercegowina: Poručnik
  • Brazylia: Primeiro Tenente
  • Bułgaria: Cтарши Лейтенант (transkryp. starszi lejtenant[8])
  • Kambodża: Ak-no-say-ney-tor
  • Republika Zielonego Przylądka: Primeiro Tenente
  • Chińska Republika Ludowa: Zhōngwèi
  • Cesarstwo Chińskie (Dynastia Qing): (Fù jūn xiào)
  • Chorwacja: Natporučnik
  • Kuba: Primer Teniente
  • Cypr: Ypolokhagos (Wojska Lądowe); Yposminagos (Lotnictwo)
  • Czechy: Nadporučík
  • Dania: Premierløjtnant
  • Dominikana: Primer Teniente
  • Estonia: Leitnant
  • Finlandia: Luutnantti
  • Gruzja: უფროსი ლეიტენანტი (Up’rosi Leytenanti)
  • Grecja: Ypolokhagos (Wojska Lądowe); Yposminagos (Lotnictwo)
  • Węgry: Főhadnagy
  • Indonezja: Letnant Satu
  • Iran: ستوان یكم (Setvan Yekom)
  • Irlandia: Lieutenant (angielskojęzyczne); Lefteanant (irlandzkojęzyczne)
  • Izrael: סגן (Segen)
  • Japonia: Nitō Rikui
  • Kazachstan: Cтарший Лейтенант (transkryp. starszyj lejtenant[potrzebny przypis])
  • Północna Korea i Południowa Korea: 중위 (Jungwi)
  • Laos: Roithõäkäd[potrzebny przypis]
  • Łotwa: Virsleitnants
  • Luksemburg: Premier Lieutenant
  • Malezja: Leftenan
  • Nepal: Upa-Senani
  • Macedonia: Поручник (transkryp. porucznik[9])
  • Mongolia: Ахлах дэслэгч (Ahlah deslegcz)
  • Mozambik: Tenente
  • Holandia: Eerste Luitenant
  • Nikaragua, Paragwaj i Urugwaj: Teniente Primero
  • Norwegia: Løytnant
  • Pakistan: Lieutenant
  • Portugalia: Tenente
  • Rumunia: Locotenent
  • Rosja: Cтарший Лейтенант (starszyj lejtienant[10], skrótowo – starlej)
  • Serbia: Поручник (transkryp. porucznik[11])
  • Słowacja: Nadporučík
  • Słowenia: Nadporočnik
  • Szwecja: Löjtnant
  • Szwajcaria: Oberleutnant (niemieckojęzyczne); Premier Lieutenant (francuskojęzyczne); Primotenente (włoskojęzyczne)
  • Tajwan: Chungwei
  • Tajlandia: Roi Tho
  • Turcja: Üsteğmen
  • Ukraina: Cтарший лейтенант (transkryp. starszyj łejtenant[12], поручник (porucznyk)
  • USA: First Lieutenant
  • Uzbekistan: Katta Leytenant
  • Wietnam: Trung úy
  • Jugosławia: Поручник (porucznik[11])

Zobacz też

edytuj
  1. Długość promienia od środka – 1 cm.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Laprus 1971 ↓, s. 321.
  2. Krystyna Długosz-Kurczabowa: Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego. Warszawa: PWN, 208, s. 546.
  3. Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
  4. Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 17.
  5. a b c Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni.
  6. Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni oficerów.
  7. Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 79. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu białoruskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).
  8. Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 80. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu bułgarskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).
  9. Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 81. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu serbskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).
  10. Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 76. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu rosyjskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).
  11. a b Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 82. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu macedońskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).
  12. Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 78. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu ukraińskiego). [dostęp 2009-02-06]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
  • Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
  • Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka", 1919.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.