Pejpus
Pejpus, Jezioro Czudzkie (est. Peipsi järv; ros. Чудское озеро, Czudskoje oziero) − jezioro na granicy między Estonią a Rosją. Wraz z jeziorami Lämmijärv (Tiopłoje ros. Тёплое) oraz Pskowskim tworzy jeden zbiornik o łącznej powierzchni 3543 km²[1]. Łącznie ze wspomnianymi stanowi piąte pod względem wielkości jezioro Europy. Jeziora te na znacznym odcinku wyznaczają naturalną granicę państwową pomiędzy Estonią a Rosją[2].
 Pejpus − zdjęcie satelitarne Landsat | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość lustra |
30 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
3543 km² |
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Objętość |
25 km³ |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające |
Piusa, Võhandu, Emajõgi, Koosa, Alatskivi, Kullavere, Tiheda, Mustvee, Avijõgi, Rannapungerja, Alajõgi, Wielikaja |
| Rzeki wypływające | |
Położenie na mapie Estonii  | |
Położenie na mapie europejskiej części Rosji  | |
 58°41′N 27°29′E/58,683333 27,483333
| |
Główne rzeki zasilające: Piusa, Võhandu, Emajõgi, Koosa, Alatskivi, Kullavere, Tiheda, Mustvee, Avijõgi, Rannapungerja, Alajõgi[3].
Główne miasta nadbrzeżne: Gdow, Mustvee, Kallaste.
Właściwy Pejpus ma 2670 km² powierzchni. Rozciągnięty południkowo mierzy 140 km długości, w najszerszym miejscu ma 50 km szerokości. Lustro wody leży na wysokości około 30 m n.p.m. Średnia głębokość 8 metrów, maksymalna nie przekracza 17,6 m[4]. Zamarza od listopada do maja.
Słabo rozwiniętą linię brzegową uzupełniają liczne wyspy, zaś większość brzegów porasta sitowie. Z jeziora wypływa rzeka Narwa, wpadająca do Zatoki Fińskiej[5]. Poprzez rzekę Emajõgi istnieje połączenie z jeziorem Võrtsjärv. Charakteryzują je duże wahania stanu wód[2].
5 kwietnia 1242 roku na zamarzniętych wodach doszło do bitwy między krzyżakami z Inflant a wojskami księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego, która powstrzymała ekspansję zakonu na ziemie ruskie[6].
Od XVII wieku największe skupisko staroobrzędowców w Estonii znajdowało się na zachodnim brzegu Jeziora Pejpus[7].
W 2012 r. Estonia i Rosja podpisały w Tallinnie porozumienie dotyczące współpracy na rzecz ochrony stanu wód Jeziora Pejpus oraz rozwoju infrastruktury turystycznej w tym rejonie[8]. W październiku 2013 r. 1400 litrów paliwa wpłynęło do jeziora w wyniku uszkodzenia estońskiego statku badawczego. Zostało wówczas skażone 900 m² wód jeziora[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Veekogu: Peipsi järv VEE2075600. Keskkonnainfo. [dostęp 2016-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (est.).
- ↑ a b Portal Eesti.pl, Jezioro Pejpus [online], Eesti.pl, 21 maja 2005 [dostęp 2020-05-24] (pol.).
- ↑ Peipsi järv, Seotud veekogud. Keskkonnaregister. [dostęp 2016-04-05]. (est.).
- ↑ Peipsi järv. Keskkonnaregister. [dostęp 2016-04-05]. (est.).
- ↑ Pejpus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-05-24].
- ↑ Kelly De Vries, Martin Dougherty, Iain Dickie, Bitwy epoki średniowiecza : 1000-1500: od Hastings do Konstantynopola, Warszawa: Wyd. Rzeczpospolita, 2008, ISBN 978-83-60192-64-1, OCLC 860467164 [dostęp 2020-05-24].
- ↑ P. Adamczewski, Zarys historii staroobrzędowców w Estonii, [w:] Michał Głuszkowski, Stegfan Grzybowski (red.), Staroobrzędowcy za granicą, wyd. 1, Toruń: Wydawn. Nauk. Uniwersytetu Mikolaja Kopernika, 2010, ISBN 978-83-231-2561-7, OCLC 706457835 [dostęp 2020-05-24].
- ↑ Rosja i Estonia ratują Pejpus [online], estonczycy.pl, 7 listopada 2012 [dostęp 2020-05-24] (pol.).
- ↑ 1,400 litres of diesel fuel spill into Lake Chudskoe from Estonian survey boat [online], TASS [dostęp 2020-05-24].
Linki zewnętrzne
edytuj- Peipsi Infokeskus (est.)
- '''Czudzkie''' jezioro, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 880.