Pałac w Piławie Górnej

Pałac Gladishof w Piławie Górnej
Schloss Gladishof in Peilau Ober-
	nr rej. pałac A/4493/916/WŁ z 30.12.1982, park A/4494/980/WŁ z 27.12.1983
	; Pałac Gladishof (2013)
Państwo	Polska
Miejscowość	Piława Górna
Adres	ul. Sienkiewicza 96; 58-240 Piława Górna
Typ budynku	Pałac
Styl architektoniczny	neogotyk, eklektyzm
Ukończenie budowy	przełom XVII i XVIII w.
Ważniejsze przebudowy	XIX w.
Pierwszy właściciel	Wilhelm Perponcher-Sedlnitzky
Kolejni właściciele	1998 Anna i Ryszard Malinowscy
	Położenie na mapie Piławy Górnej Pałac Gladishof w Piławie Górnej
	Położenie na mapie Polski Pałac Gladishof w Piławie Górnej
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac Gladishof w Piławie Górnej
	Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego Pałac Gladishof w Piławie Górnej
	50°40′54″N 16°45′17″E/50,681667 16,754722
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Gladishof w Piławie Górnej (niem. Schloss Gladishof in Peilau Ober-, od 1928 Gnadenfrei, Kreis Reichenbach) – zabytkowy^[1] pałac w Piławie Górnej – mieście w Polsce, na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, między Ząbkowicami Śląskimi i Dzierżoniowem^[2].

Obiekt potocznie zwany "Zamczyskiem" wybudowany na przełomie XVII i XVIII w.^[3]. W XIX w. przeszedł gruntowną przebudowę w stylu neogotyckim i eklektycznym. Zespół pałacowo-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków NID^[4]. Obecnie własność prywatna.

Historia

Pierwsza wzmianka o majątku ziemskim w Piławie Górnej pochodzi z 1189 i związana jest z grodem Niemcza. Nazwa może pochodzić od pilarzy zamieszkujących osadę w XII w., którzy trudnili się pozyskiwaniem drewna z okolicznych lasów^[5].

Wzmianka z 1367 mówi o starym majątku ziemskim należącym do Franciszka von Peterswalda ze starego śląskiego rodu szlacheckiego, który otrzymał Górną, Dolną i Średnią Piławę od księcia Bolka II Świdnickiego jako zastaw^[5]^[6].

Po bezpotomnej śmierci następcy majątek został kupiony przez członka rodu von Pogrell i był własnością rodziny do śmierci w 1631 ostatniego potomka rodu Bernarda von Pogrella. Przez krótki okres właścicielem był Nickel Tiechert, od którego posiadłość odkupił w 1674 Joachim von Seidlitz i był jej właścicielem do 1695. Przez następne pięć lat właścicielami majątku byli członkowie rodu Steinberg, a po nich od 1700 właścicielem został Zygmunt von Gladis (od jego nazwiska pochodzi nazwa Gladishof)^[6].

W 1830 właścicielem dóbr został hrabia von Tischirschky, które w 1842 za sumę 73 500 talarów zostały zakupione przez Karla Sadebecka^[7].

W 1860 nowym właścicielem piławskich dóbr został hrabia Wilhelm von Perponcher-Sedlnitzky, poseł pruski w Hadze, który w miejscu renesansowego dworu postawił pałac istniejący do dziś. W XIX w. majątek wraz Zamczyskiem kilkakrotnie zmieniał właściciela i na początku XX w. nabyła go Spółka Akcyjna Westbank-Liegnitz (Aktiengesellschaft Westbank-Liegnitz) z Korbielowa. Od 1927 właścicielem został radca prawny z Pragi Eberhard Mauve^[5]^[8]. Majątek Gladishof z folwarkiem z XIX w. wraz z parkiem krajobrazowym zajmował powierzchnię 792 hektarów^[5].

Po przejęciu tych terenów przez Polskę pałac wraz z gruntami przejęło państwowe gospodarstwo rolne (Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej w Przerzeczynie-Zdroju), które doprowadziło do dewastacji zabudowań. W 1959 stan zachowania zabytku oceniano na 50%. W kolejnych latach niszczejący budynek pozostawał nieużytkowany^[8].

Zachowała się czworoboczna wieża z tarczami zegarowymi z głównym budynkiem, łuki Tudorów, kamienna fontanna oraz zabudowania stajni i obór. Wraz z postępującą dewastacją pałacu wyprowadzono z niego wyposażenie wnętrz. Tarasowate ukształtowanie terenu parku, w który wkomponowany jest pałac, uległo dewastacji^[2].

Po upadku socjalizmu w Polsce w latach 90. XX w., właścicielami pałacu została spółka "Nova Polska majątek rolny Zamczysko". Właścicielami spółki jest małżeństwo Anna i Ryszard Malinowscy, którzy sukcesywnie zaczęli odnawiać pałac i przywracać mu stare piękno^[5]. Około 2006 rozpoczęto przy zabytku większe prace budowlane. Obecnie (2021) pałac jest już w znacznym stopniu wyremontowany. Zabytek otrzymał nowy dach, otynkowano część elewacji, wstawiono okna oraz wyremontowano wiele pomieszczeń pałacu. Pomieszczenia wyposażono w stylowe meble^[8]. Oczyszczono z samosiewek, nalotu i uporządkowano park przylegający od wschodu i południa do rezydencji wraz z odbudowaniem tarasów na skłonie wzgórza parkowego. Obecnie w pałacu urządzane są cykliczne imprezy kulturalne, np.: Wieczory patriotyczne 11 listopada, seminaria naukowe z zakresu hodowli bydła mięsnego rasy Charolaise, okolicznościowe spotkania i występy oraz istnieje możliwość organizowania imprez prywatnych z możliwością noclegu^[2]^[5]^[9]^[10]^[11].

Opis

Pałac Gladishof zwany Zamczyskiem jest dwukondygnacyjną podpiwniczoną budowlą na planie prostokąta, z przybudówką od południowego zachodu, nad którą góruje wysoka, czworoboczna wieża w elewacji północnej, zakończona poszerzeniem na pseudomachikułach, którą zdobią kartusze herbowe oraz dwa zegary. Usytuowana od strony północnej wieża przykryta jest dachem czterospadowym pokrytym łupkiem a z jej wysokości rozciąga się piękny widok na okolicę i panoramę Gór Sowich. Bryła główna z częściowo użytkowym poddaszem nakryta jest dachem czterospadowym z lukarnami (korpus), pokrytym czarną dachówką ceramiczną i dachem płaskim (przybudówka). Dłuższe elewacje korpusu siedmioosiowe z centralnie usytuowanymi wejściami ozdobionymi portalami. Elewacja południowo-zachodnia pięcioosiowa, z trzyosiowym ryzalitem ozdobionym oknami z łukiem Tudorów w drugiej kondygnacji. Konygnacje oddzielone są od siebie gzymsem opasującym bryłę budowli^[8]^[12].

Układ wnętrz pałacu był trzytraktowy z holem przelotowym. Wystrój wnętrz po 1945 został wraz z podziałem wewnętrznym zniszczony i aktualnie stare podziały są rekonstruowane^[8].

Przy pałacu na tarasowo ukształtownym wzgórzu znajduje się zadbane krajobrazowe założenie parkowe o powierzchni 3,8 ha ze wzgórzem, na które prowadzą kamienne schody^[5]. Dawniej znajdował się w nim ogród zimowy, z którego zachowała się przyścienna fontanna^[6].