Order Świętego Włodzimierza

Order Świętego Równego Apostołom Księcia Włodzimierza (ros. Oрден Святого Равноапостольного великого князя Владимира) – do roku 1917 odznaczenie za zasługi cywilne i wojskowe Imperium Rosyjskiego, obecnie jeden z orderów domowych b. rosyjskiego domu panującego Romanowów.

Order św. Włodzimierza
Орден Святого Владимира
Awers
Awers oznaki orderowej
Gwiazda
Gwiazda orderowa
Baretka
Baretka
Ustanowiono

22 wrz.?/3 października 1782

Dewiza

ПOЛЬЗA, ЧECТЬ И CЛAВA
(Pożytek, Honor i Chwała)

Powyżej

Order Świętego Jerzego

Poniżej

Order Świętej Anny

Powiązane

Order „Za zasługi dla Ojczyzny”

Historia

edytuj

Jako ostatni order ustanowiony przez carów (gdyż Order Orła Białego i Order św. Stanisława zostały przejęte z Polski po 1831), order św. Włodzimierza został ufundowany 22 września?/3 października 1782 przez cesarzową Katarzynę II z okazji 20 jubileuszu jej panowania. Poświęcony był pamięci prawnuka Rurykaśw. Włodzimierza, który wprowadził na Ruś chrześcijaństwo. Jako pierwszego kawalera Orderu św. Włodzimierza caryca Katarzyna II odznaczyła samą siebie.

Początkowo order miał cztery klasy – Krzyż Wielki I i II klasy, Krzyż Komandorski i Krzyż Kawalerski. 26 listopada 1789 (7 grudnia według nowego stylu) na mocy postanowienia Katarzyny II wprowadzono jako uzupełnienie klasy IV – kokardę (бант) na wstędze. Order z kokardą (орден с бантом нa лeнтe) oznaczał odznaczenie za zasługi wojskowe. Osobną klasę wojskową ustanowiono w 1855 (dodano do orderu skrzyżowane miecze).

Po wstąpieniu na tron Rosji, następca Katarzyny II, jej syn Paweł I, „zapomniał” o orderach ustanowionych przez matkę – zarówno o Orderze św. Włodzimierza, jak i o Orderze św. Jerzego. W czasie jego pięcioletniego panowania nie nadano tych odznaczeń. Dopiero jego syn i następca – Aleksander I – rozkazem z 12 grudnia 1801 (24 grudnia według nowego stylu) „wskrzesił” nadawanie Orderu św. Włodzimierza za cywilne i wojskowe zasługi.

Insygnia

edytuj

Odznaka orderu to emaliowany na czerwono z czarnymi brzegami krzyż kawalerski, bez kulek na zakończeniach ramion. W medalionie środkowym awersu znajduje się malowany farbą emaliową rozwieszony, ukoronowany płaszcz książęcy podbity gronostajami, a na nim monogram księcia „CB” (Святой Владимир); cyrylica występuje tu po raz pierwszy w carskich krzyżach orderowych). W medalionie rewersu widzimy pisaną srebrnymi literami datę ustanowienia – 22 ceнтябpя 1782.

Gwiazda orderowa (tylko dla I i II klasy) jest srebrna, ośmiopromienna, z czterema srebrnymi i czterema złotymi promieniami. Jej medalion środkowy pokazuje złoty krzyż orderu (bez emalii), noszący litery C P K B (zob. rosyjska nazwa orderu), otoczony czerwoną opaską z dewizą odznaczenia ΠOЛЬЗA ЧECТЬ И CЛABA (pl. Pożytek Honor i Chwała). Dewiza ta została przejęta w 1994 przez Order „Za zasługi dla Ojczyzny”.

We wprowadzonej 5 sierpnia 1855 (17 sierpnia według nowego stylu) odrębnej klasie wojskowej dodano do orderu złote miecze między ramionami krzyża i na gwieździe. Dodatkowe, skrzyżowane złote miecze pod kółkiem zawieszenia oznaczały ponowne nadanie mieczy do orderu.

W 1816 na poziomych ramionach krzyża IV klasy zaczął się pojawiać napis: 35 лет („35 lat”) – odznaczenie takie dostawali urzędnicy państwowi w nagrodę za „nieskazitelną służbę” (за беспорочную службу). Od 1845, zgodnie z nowym statutem zatwierdzonym przez cara Mikołaja I, za długoletnią (25 lat), wierną służbę orderem IV klasy nagradzano oficerów wojsk lądowych – wtedy na ramionach krzyża umieszczano napis: 25 лет. Podobnie – za uczestnictwo w 18 sześciomiesięcznych kampaniach i udział w co najmniej jednej bitwie odznaczano żołnierzy marynarki wojennej; wtedy krzyż nosił napis: 18 кампаний. Żołnierze, którzy nie uczestniczyli w bitwach, otrzymywali order IV klasy z napisem: 20 кампаний, za udział w 20 kampaniach.

Urzędnik państwowy, odznaczony orderem IV klasy za 35 lat „nieskazitelnej służby”, nabywał w ten sposób prawa „dziedzicznego szlachectwa” (потомственное дворянство). Jednak w 1900 kawalerów orderu IV klasy przywileju tego pozbawiono – car Mikołaj II prawo nabycia w ten sposób szlachectwa pozostawił tylko kawalerom klas I, II i III (w praktyce oznaczało to osoby w randze nie niższej niż pułkownik).

Niechrześcijanie otrzymywali order z carskim orłem zamiast monogramu św. Włodzimierza w medalionie awersu krzyża oraz z medalionem rewersu krzyża na gwieździe. Orderu Św. Włodzimierza nie nadawano z brylantami.

Tak, jak przy innych carskich orderach emaliowanych na czerwono, występują i tu niezgodne ze statutami odznaki z czarną emalią.

Order noszony był na czerwonej wstędze z czarnymi paskami po boku. Reguły noszenia Orderu św. Włodzimierza są następujące:

  • I klasa – krzyż na wstędze o szer. 10 cm, przewieszonej przez prawe ramię na lewą pierś; gwiazda na lewej piersi
  • II klasa – krzyż na wstędze o szer. 5,5 cm, noszonej na szyi; gwiazda również na lewej piersi
  • III klasa – krzyż na wstędze o szer. 4,5 cm, noszonej na szyi
  • IV klasa – krzyż na wstążce orderowej o szer. 2,2 cm i podkładce

Order św. Włodzimierza nadawany był także przez Rząd Tymczasowy Kiereńskiego.

Order Świętego Włodzimierza (cesarski)
I klasa I klasa (niechrześcijanie) I klasa
z mieczami
I klasa
z mieczami (ponownie)
       
IV klasa IV klasa
z mieczami
IV klasa
z mieczami
i kokardą
IV klasa
za 35 lat służby
       

W 1957 nazwę orderu otrzymało również ustanowione przez Kościół Prawosławny w ZSRR trójklasowe odznaczenie kościelne dla duchownych.

Order Świętego Włodzimierza (cerkiewny)
I klasa II klasa III klasa
     

Odznaczeni

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Świętego Włodzimierza.
Z tym tematem związana jest kategoria: Polacy odznaczeni Orderem Świętego Włodzimierza.

Bibliografia

edytuj
  • Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978
  • И. Г. Спасский, Русские и инocтpaнныe ордена до 1917 гoдa, Leningrad 1963

Linki zewnętrzne

edytuj