Orawa (rzeka)
Orawa (słow. Orava, węg. Árva) – rzeka w północnej Słowacji, w dorzeczu Dunaju, prawy dopływ Wagu[1] o długości – 60,3 km. Powierzchnia dorzecza – 1.991,8 km², średni przepływ u ujścia – 34,4 m³/s.
 Orawa w Zamkach Orawskich | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Kraj | |
| Rzeka | |
| Długość | 60,3 km |
| Powierzchnia zlewni |
1991,8 km² |
| Średni przepływ |
34,5 m³/s |
| Źródło | |
| Miejsce | Orawa, Jezioro Orawskie |
| Wysokość |
601 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Wag |
| Miejsce | |
| Wysokość |
430 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Nazwa
edytujW historycznej formie „Arva” nazwa została po raz pierwszy zanotowana w roku 1267 w związku z istniejącym już wówczas Zamkiem Orawskim. Niewątpliwie pierwotnie odnosiła się ona do rzeki[2]. Pochodzeniem nazwy zajmowało się wielu językoznawców, etymologów i historyków, zarówno polskich, jak i słowackich, m.in. Aleksander Brückner, Andrej Kavuljak, Šimon Ondruš, Jan M. Rozwadowski i Zdzisław Stieber, jednak brak jest dotychczas jednoznacznego wyniku tych badań. Według jednych z nich „Orawa” (Arva) jest nazwą presłowiańską, związaną z indoeuropejskim pierwiastkiem eren (szybki)[3]. Inne hipotezy wywodzą nazwę wprost od celtyckiego arva, oznaczającego szybką wodę, szybki ciek[2]. Słowacka forma Orava (Oravia) była po raz pierwszy użyta w dokumencie z 1314 r.[2]
Opis
edytujOrawa wypływa ze sztucznego Jeziora Orawskiego (Oravska priehrada), do którego wpadają rzeki Czarna Orawa (mająca źródła w Polsce) i Biała Orawa wraz z kilkudziesięcioma innymi mniejszymi potokami, wśród których wyróżnia się Orawica (Oravica). Przed powstaniem sztucznego jeziora przyjmowano, że Orawa powstaje z połączenia Białej i Czarnej Orawy we wsi Ustie.
Płynie na południowy zachód. Przyjmuje wiele drobnych dopływów, odwadniających Tatry Zachodnie, Beskid Orawsko-Żywiecki, Magurę Orawską, pogórze Gór Choczańskich i Małą Fatrę, Skoruszyńskie Wierchy, Pogórze Orawskie. Przepływa przez Twardoszyn i Dolný Kubín. Wpada do Wagu we wsi Królewiany na pograniczu Wielkiej i Małej Fatry, między Rużomberkiem a Martinem.
Orawa ma charakter rzeki górskiej, z najwyższymi stanami wody wiosną, podczas topnienia śniegu w Tatrach i w Beskidach. W miejscu ujścia jest większą rzeką (jest szersza i ma większy przepływ) niż Wag, do którego uchodzi. Dzieje się tak dlatego, że powierzchnia dorzecza Orawy jest większa od powierzchni dorzecza Wagu powyżej ich połączenia, a także dlatego, że dorzecze Orawy jest bogatsze w opady, niż dorzecze górnego Wagu[4].
Dopływy:
- prawe: Ráztoka, Podbielsky Cickov, Dlžiansky Cickov, Dubový potok, Skalický potok, Račová, Racibor, Jelšava, Lehotský potok, Orvišník, Istebnianka, Zázrivka, Bystrička
- lewe: Orawica, Zimna Woda Orawska, Krivský potok, Chlebnický potok, Šarý Grúň, Pribiš, Pucov, Jasenovský potok, Mlynský potok, Trsteník, Žaškovský potok.
Orawa jest główną rzeką historycznej krainy Słowacji o tej samej nazwie. W miejscowości Zamki Orawskie na wysokiej na 112 m skale stoi nad Orawą zabytkowy Zamek Orawski – dawniej siedziba administracji całego regionu orawskiego, dziś słowacka pamiątka narodowa i znacząca atrakcja turystyczna.
Niewielka część dorzecza Orawy leży w Polsce – są to dwa spośród kilku skrawków Polski należących do zlewiska Morza Czarnego: 358,4 km² na polskiej Orawie i 0,9 km² u źródeł Cichej Wody Orawskiej w Tatrach Zachodnich.
Przypisy
edytuj- ↑ Orawa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-30].
- ↑ a b c Medzihradský Vlado: Orava. Turistický sprievodca. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1982, b. ISBN, s. 28.
- ↑ Matuszczyk Andrzej: Orawa i Pasmo Podhalańskie. Przewodnik monograficzny. Wydawnictwo Górskie, Poronin 1993, s. 11.
- ↑ Kliment Ondrejka: Rekordy vody, [w:] „Krásy Slovenska” R. LXXXV, nr 7-8/2008, s. 54–55.