Nikołaj Bułganin

Nikołaj Bułganin
Николай Булганин
	; Nikołaj Bułganin
	generał pułkownik
Pełne imię i nazwisko	Nikołaj Aleksandrowicz Bułganin
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1895 ; Niżny Nowogród
Data i miejsce śmierci	24 lutego 1975 ; Moskwa
	Przebieg służby
Lata służby	1917–1960
Siły zbrojne	Armia Czerwona; Armia Radziecka
Stanowiska	minister obrony ZSRR
Główne wojny i bitwy	rewolucja październikowa; wojna domowa w Rosji; II wojna światowa
Późniejsza praca	polityk
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nikołaj Bułganin
Data i miejsce urodzenia	30 maja 1895 ; Niżny Nowogród
Data i miejsce śmierci	24 lutego 1975 ; Moskwa
	Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych RFSRR
Okres	od 22 lipca 1937; do 17 września 1938
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	Daniił Sulimow
Następca	Wasilij Wachruszew
	Przewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres	od 8 lutego 1955; do 27 marca 1958
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Gieorgij Malenkow
Następca	Nikita Chruszczow
	Przewodniczący Zarządu Państwowego Banku Związku Radzieckiego
Okres	od 2 października 1938; do 17 kwietnia 1940
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) / Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Aleksiej Griczmanow
Następca	Nikołaj Sokołow
Okres	od 12 października 1940; do 23 maja 1945
Poprzednik	Nikołaj Sokołow
Następca	Jakow Golew
Okres	od 31 marca 1958; do 15 sierpnia 1958
Poprzednik	Wasilij Popow
Następca	Aleksandr Korowuszkin
	Minister sił zbrojnych Związku Radzieckiego
Okres	od 3 marca 1947; do 24 marca 1949
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	Józef Stalin
Następca	Aleksandr Wasilewski
	Minister obrony Związku Radzieckiego
Okres	od 15 marca 1953; do 9 lutego 1955
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Aleksandr Wasilewski (Minister spraw wojskowych) Nikołaj Kuzniecow (Minister sił morskich)
Następca	Gieorgij Żukow
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nikołaj Aleksandrowicz Bułganin (ros. Николай Александрович Булганин, ur. 30 maja^?/11 czerwca 1895 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 24 lutego 1975 w Moskwie) – radziecki wojskowy, działacz partyjny, polityk, urzędnik i ekonomista narodowości rosyjskiej, marszałek Związku Radzieckiego (w 1958 roku zdegradowany do generała pułkownika), premier RFSRR (1937–1938), prezes Banku Państwowego ZSRR (1938–1940, 1958), wicepremier ZSRR (1938–1940), minister sił zbrojnych ZSRR (1947–1949), minister obrony ZSRR (1953–1955), premier ZSRR (1955–1958), członek Komitetu Centralnego KPZR i Biura Politycznego KC KPZR. Jeden z najpotężniejszych dygnitarzy Związku Radzieckiego późnych rządów Stalina (którego był wiernym człowiekiem) i lat pięćdziesiątych, członek wewnątrzpartyjnej opozycji przeciw Chruszczowowi, po jej klęsce usunięty z kierownictwa państwa i ważnych stanowisk, wpływów nigdy nie odzyskał. Uczestnik rewolucji październikowej, wojny domowej w Rosji i II wojny światowej.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 11 czerwca (30 maja według kalendarza juliańskiego) 1895 w Niżnym Nowogrodzie w rodzinie urzędniczej. W 1917 wstąpił do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. W następnym roku został powołany do Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Sabotażem i Kontrrewolucją, gdzie służył do 1922.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po zakończeniu wojny domowej w Rosji i ustabilizowaniu władzy bolszewików pełnił nomenklaturowe funkcje kierownicze w zarządzie sieci elektrycznych. W latach 1927–1931 pełnił funkcję dyrektora odpowiedzialnego za zaopatrzenie Moskwy w prąd elektryczny. W latach 1931–1937 był przewodniczącym egzekutywy Moskiewskiego Komitetu WKP(b). Od 1937 pełnił funkcję premiera Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Od 1938 członek Komitetu Centralnego WKP(b), a od sierpnia 1938 wicepremier Związku Radzieckiego. W tym okresie był również prezesem Banku Państwowego ZSRR.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej Bułganin odgrywał istotną rolę w rządzie radzieckim, a także w Armii Czerwonej. Nadano mu stopień wojskowy generała pułkownika (generała trzygwiazdkowego), mimo iż nigdy nie był dowódcą frontowym. Zasiadał w Państwowym Komitecie Obrony. Pełnił też funkcję zastępcy Ludowego Komisarza Obrony. Był de facto głównym agentem Józefa Stalina w Sztabie Generalnym Armii Czerwonej. W 1944 był pełnomocnikiem rządu radzieckiego przy PKWN.

Schyłkowy okres stalinizmu

Nikołaj Bułganin uchodził za zaufanego człowieka Józefa Stalina. W 1946 został mianowany Marszałkiem Związku Radzieckiego. Został też wówczas zastępcą członka Biura Politycznego KC WKP(b). W 1947 zastąpił Józefa Stalina na stanowisku ministra obrony ZSRR. W następnym roku został członkiem Biura Politycznego KC KPZR. Obok Nikity Chruszczowa i Gieorgija Malenkowa mógł wziąć udział w kierowanym przez Ławrientija Berię spisku^{[potrzebny przypis]} na życie dyktatora, zakończonym jego śmiercią na przełomie lutego i marca 1953. Miał wówczas zapewnić spiskowcom co najmniej życzliwą neutralność armii.

Okres poststalinowski

Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku Bułganin pełnił funkcję ministra obrony w rządzie Gieorgija Malenkowa. Potem jednak poparł Nikitę Chruszczowa w lutym 1955 w jego walce o władzę z „malenkowcami”. Bułganin zastąpił usuniętego z władz państwowych Malenkowa na stanowisku premiera w lutym 1955, gdy Chruszczow odniósł zwycięstwo. Początkowo popierał Chruszczowa w jego polityce umiarkowanej destalinizacji^[1]. W połowie lat pięćdziesiątych odbył z Chruszczowem podróże dyplomatyczne do Wielkiej Brytanii, Indii i Jugosławii. Później jednak Bułganin sprzymierzył się z przeciwną destalinizacji, kierowaną przez Wiaczesława Mołotowa tzw. „starą gwardią bolszewicką” starającą się o usunięcie Chruszczowa^[2]. W czerwcu 1957, w okresie największego nasilenia walki o władzę w Związku Radzieckim zajmował stanowisko chwiejne. W marcu 1958 na sesji Rady Najwyższej ZSRR Chruszczowowi udało się ugruntować swoje stanowisko w radzieckim aparacie partyjno-państwowym. W rezultacie Bułganina zwolniono z funkcji premiera. Został wówczas mianowany prezesem Banku Państwowego ZSRR, tj. trafił na to samo stanowisko, które pełnił przed dwudziestu laty. Jednakże we wrześniu tego roku Bułganin został usunięty z Komitetu Centralnego KPZR i pozbawiony stopnia marszałka Związku Radzieckiego, a następnie zesłany do Stawropola, gdzie przydzielono mu mało znaczącą funkcję przewodniczącego Regionalnego Komitetu Ekonomicznego. Niedługo ją jednak pełnił, gdyż w lutym 1960 wysłano go na „zasłużoną emeryturę”. Zmarł 24 lutego 1975 w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Awanse

generał porucznik – 6 grudnia 1942
generał pułkownik – 29 lipca 1944
generał armii – 18 listopada 1944
marszałek Związku Radzieckiego – 3 listopada 1947
postanowieniem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 26 listopada 1958 zdegradowany do stopnia generała pułkownika

Odznaczenia

Medal „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej (10 czerwca 1955)
Order Lenina – dwukrotnie (1931, 1955)
Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie (1943)
Order Suworowa I klasy (1945)
Order Suworowa II klasy (1943)
Order Kutuzowa I klasy – dwukrotnie (1943, 1944)
Order Czerwonej Gwiazdy – dwukrotnie (1935, 1953)
Tuwiński Order Republiki (3 marca 1942)
Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari^[3]
Order Krzyża Grunwaldu I klasy (uchwała KRN z 13 lipca 1945)^[4]

Ponadto odznaczony 9 medalami ZSRR oraz 5 orderami zagranicznymi.

Przypisy

↑ Taubman 2003 ↓, s. 266.
↑ Tompson 1995 ↓, s. 141, 176–83.
↑ Булганин Николай Александрович. [w:] Патриотический интернет-проект „Герои Страны” [on-line]. 2000-2013. [dostęp 2014-05-30]. (ros.).
↑ AleksanderA. Mazur AleksanderA., Order Krzyża Grunwaldu: monografia historyczna, 2005, s. 158 .

Bibliografia

B. Potyrała, H. Szczegóła – Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935–1991, Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra 1997, ISBN 83-86832-23-1.
B. Potyrała, W. Szlufik – Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Wyd. WSP, Częstochowa 2001, ISBN 83-7098-662-5.
Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
William Taubman: Khrushchev: The Man and His Era. W.W. Norton & Co., 2003. ISBN 978-0-393-32484-6. (ang.).
William J. Tompson: Khrushchev: A Political Life. St. Martin’s Press, 1995. ISBN 978-0-312-12365-9. (ang.).
(ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
(ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
(ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
(ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 4, s. 105, Moskwa 1969–1978
(ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
Николай Александрович Булганин – Герои страны (ros.)
Николай Александрович Булганин – Проект ХРОНОС (ros.)
Wyżsi dowódcy Związku Radzieckiego. b2386828.msk.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-04)]. (ros.).
Булганин Николай Александрович

[CITEREFTaubman2003266-1] Taubman 2003 ↓, s. 266.

[CITEREFTompson1995141,_176–83-2] Tompson 1995 ↓, s. 141, 176–83.

[GS-3] Булганин Николай Александрович. [w:] Патриотический интернет-проект „Герои Страны” [on-line]. 2000-2013. [dostęp 2014-05-30]. (ros.).

[4] AleksanderA. Mazur AleksanderA., Order Krzyża Grunwaldu: monografia historyczna, 2005, s. 158 .

[1]

[2]

[3]

[4]